Historia - Społeczność żydowska przed 1989 - Jordanów - Wirtualny Sztetl

Nie jest znana dokładna data przybycia Żydów do Jordanowa. Od momentu lokacji miasta w 1564 r. przybywali tutaj wędrowni kupcy żydowscy. Mieli jednak ograniczone możliwości działania, ponieważ przepisy prawa aż do 1744 r. zakazywały Żydom handlu różnymi produktami, np. solą. Dopiero plany kolonizacji Galicji (akcji osadniczej, której celem była germanizacja tych terenów), zainicjowane przez cesarzową Marię Teresę, a kontynuowane przez jej syna Józefa II, spowodowały w XVIII w. szerszy napływ ludności żydowskiej.

Żydzi osiedlali się w okolicach Jordanowa, m. in. na tzw. Mąkaczu (przyłączonym do miasta dopiero w latach dwudziestych XX w.), gdzie w XIX w. założyli własny cmentarz, z którego korzystali również Żydzi z Suchej Beskidzkiej, Makowa Podhalańskiego i Zawoi. Co ciekawe, nazwa Mąkacz ma wywodzić się od imienia znanego cadyka Munka, który został pochowany na jordanowskim kirkucie^[1.1].

Gminę żydowską założono prawdopodobnie na początku XIX wieku^[1.2]. W II połowie XIX w. jordanowskiemu kahałowi podlegali Żydzi z okolicznych miejscowości, m. in. Myślenic^[1.3]. Jednak dość szybko, bo już 1892 r., myśleniccy Żydzi uniezależnili się od jordanowskiego kahału.

Nie znamy dokładnej daty wzniesienia synagogi w Jordanowie. Nastąpiło to zapewne w II połowie XIX wieku. Obiekt został wybudowany w stylu neobarokowym, charakterystycznym dla tego okresu. Urzędowy wykaz obiektów sakralnych po raz pierwszy odnotował jordanowską synagogę w 1870 roku^[1.4]. Bożnica znajdowała się w centrum miasta, przy skrzyżowaniu obecnych ulic Piłsudskiego i Słowackiego. W czasie II wojny światowej synagoga została zrównana z ziemią. Obecnie w jej miejscu znajduje się budynek mieszkalny.

Pierwszym rabinem Jordanowa został Izrael Schreiber, który urząd ten sprawował w latach 1887–1929. Po jego śmierci funkcję tę objął jego zięć Elkune Zoberman^[1.5].

W spisie powszechnym z 1921 r. w Jordanowie odnotowano 238 Żydów, którzy stanowili wówczas 16% ogółu mieszkańców. W okresie międzywojennym największym poparciem społecznym cieszyli się ortodoksi z partii Agudas Isroel. W 1924 r. w wyborach do władz gminnych (Rady i Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Jordanowie) ortodoksi zdobyli 7 mandatów, zaś bezpartyjni jedynie 3 mandaty. W głosowaniu wzięły udział 154 osoby uprawnione. W tym okresie we władzach gminnych zasiadało 10 osób, na czele z Szymonem Friedhaberem oraz Salomonem Orensteinem^[1.6]. Choć syjoniści nie cieszyli się w Jordanowie dużą popularnością, w mieście działała młodzieżowa organizacja syjonistyczna^[1.7]. Również wspomniany wcześniej rabin Izrael Schreiber należał do zwolenników syjonizmu^[1.8]. W latach trzydziestych XX w. (od 1932 r.) w Jordanowie organizowane były kolonie letnie dla uczniów krakowskiego Męskiego Gimnazjum Tachkemoni, które prowadzili Kiwetz i Kupperman^[1.9].

Pokaż przypisy

Ukryj przypisy

Administrator dołożył wszelkich możliwych starań, aby prezentowane treści były prawdziwe i aktualne oraz nie naruszały praw osób trzecich,w tym praw autorskich, jednak nie może tego zagwarantować. Dlatego błędne informacje na stronie internetowej nie mogą być podstawą roszczeń. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości prosimy o kontakt na adres: sztetl@polin.pl