Franse koloniale ryk - Wikipedia
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die term Franse koloniale ryk (Frans: Empire colonial français) verwys na die oorsese gebiede wat veral vanaf die 17de eeu tot in die laat 1960's onder die Franse bewind was. In die 19de en 20ste eeu was Frankryk se koloniale ryk die tweede grootste ter wêreld wat net deur die Britse Ryk oortref is.
Op sy hoogtepunt in die 1920's en 1930's het die Franse koloniale ryk oor 13 000 000 km² gestrek. As die metropolitaanse Frankryk ingereken word, was destyds 'n gebied met 13 500 000 km² onder Franse bewind - byna 'n tiende van die wêreld se totale landoppervlakte. Sy invloed het van Frans een van die mees gesproke koloniale Europese tale gemaak, naas Engels, Spaans en Portugees.
Nadat Spanje en Portugal gedurende die Tydperk van Ontdekkings groot sukses met die kolonisasie van oorsese gebiede behaal het, het ook Frankryk, wat in 'n wedloop met Groot-Brittanje as tweede koloniale groot moondheid gewikkel was, begin om kolonies in Noord-Amerika, die Karibiese Seegebied en Indië te vestig. Nadat Frankryk gedurende die 18de en vroeë 19de eeu 'n reeks oorloë teen die Britte gevoer het wat almal met militêre nederlae geëindig het, het die Franse hul koloniale ambisisies in die betrokke wêreldstreke laat vaar. Sommige geskiedkundiges verwys na hierdie tydperk as die einde van die "eerste" Franse koloniale ryk.
In die 19de eeu het Frankryk 'n nuwe koloniale ryk in Afrika en Suidoos-Asië gevestig. Die verowering van gebiede in Afrika is in hierdie periode as morele veldtog versluier. So het Jules Ferry in 1886 verklaar dat "die hoër rasse 'n reg oor die laer rasse [het], hulle het 'n plig om die minderwaardige rasse beskaaf te maak." Volle burgerregte - sogenaamde assimilation of aanpassing by die Europeërs - is in vooruitsig gestel, alhoewel hierdie aanpassing in werklikheid nouliks plaasgevind het en koloniale bevolking eerder as onderdane behandel is - en nie as burgers nie.
Ná die Eerste en veral ná die Tweede Wêreldoorlog het anti-koloniale bewegings die Franse bewind begin uitdaag. Frankryk het in bloedige oorloë in Viëtnam en Algerië geveg om sy koloniale ryk te bewaar. Aan die einde van die 1960's het baie reeds hul onafhanklikheid van Frankryk verkry, alhoewel sommige gebiede - veral eilande en argipels - as oorsese départements en afhanklike gebiede by Frankryk ingesluit is. Hierdie gebiede verteenwoordig met 'n totale oppervlakte van 123 150 km² slegs sowat een persent van die koloniale ryk voor 1939, met 'n bevolking van 2 685 705 in 2011. Hulle het almal volle politieke verteenwoordiging op nasionale vlak, net soos wisselende grade van wetgewende bevoegdhede.
| Koloniale ryke |
|---|
|
|
.svg)
