Tía Casca - Biquipedia, a enciclopedia libre
A Tía Casca ( ¿ - †1850) estió una muller de Trasmoz d'o sieglo XIX, conoixida encara hue como bruixa por tot lo semontano de Moncayo por fer servir charapotes y conchuros ta deixar embruixadas a chents y bestias d'o lugar, provocando-les malotías u mala suerte por o que seguntes os diarios d'a epoca fue despenyata en l'anyo 1850.[1] A chent diz que dimpués d'a suya muerte continó dondiando por ixe lugar ya que o diaple no se la querió levar ta l'infierno.
Gustavo Adolfo Bécquer replega en una d'as suyas Cartas desde mi celda (Cartas dende a mía fosqueta) feitos d'ista mena relacionaus con ista muller y a descripción d'a suya muerte en boca d'un pastor d'a redolada:
Se tractaba de l'asasinato d'una pobre viella a qui os suyos convecins acusaban de bruixa[…] quan o pastor, que me veyeba puyar dende luent, me dió un chilo advertindo-me que no prenese a endrecera d'a tía Casca si quereba plegar sano y salvo ta la tuca.
[…]-Holio! -exclamé alavez como sorprendiu, encara que, a decir verdat, ya m'asperaba una contestación d'ista u pareixida mena.- Y, en qué custodias s'entretien l'anima d'ixa pobre viella por istas encotradas?
-En atosegar y encorrer a os infelices pastors que s'arriscan por ixa parti de tozal, ya fendo rudio entre as matas, como si fuese un lupo, ya fendo chemecos como de criatura u acurrucando-se en as recrebazas d'as rochas que son en o fundo d'o salto, dende do grita con a suya man amariella y ixuta a os que van por o canto, les finca la uellada d'os suyos uellos de bub y cuan o vertigo escomencipia a esbandir o suyo tozuelo da un gran blinco, se les acarraza a os piez y baralla dica ixerbigar-los por a simera... Bai, maldita bruixa! -exclamó dimpués d'un inte, y devantando o punyo encarranyau enta las rochas, como menazando-la-.
[…]I plegoron os mozos en o suyo seguimiento, y a tuca se implió de chents, istos con cantals en as mans, aquels con tochos, os de dillá con cutiellos […]«Ah bruixa de Lucifer, ya ye tardi ta aclamaduras, ya te conoixemos toz!» «Tú diés un mal a o mío masto, que dende alavez no querió fer un mueso y morió de fambre, deixando-me en a miseria!», deciba uno. «Tú has dau mal a o mío fillo y lo quitas d'a cuna y lo ixordicas por as nueiz!», adhibiba unatro, y cadagún exclamaba por o suyo canto: «Tú has feito un mal a la mía chirmana!» «Tú has feito vaciva a la mía novia!» «¡Tú has enverenau a hierba!» «Tú has embruixau a o lugar de raso!» […]«Oh, no! no quiero morir! no quiero morir! -deciba-. Deixat-me, deixat-me, u tos amosegaré as mans con que m'emparaz!» Pero agún no heba pronunciau istas parolas, acapizando-se a os suyos engalzadors, alticamada, con as cerras sueltas, os uellos ixaringaus en sangre y a pudenca boca cuasi zarrada y plena de esbruma, cuan la sentié foter un chilo esfuriador, […] y, en zagueras, dando tres u cuatro trangos dandalosos, como si estase capina, la viyemos cayer enta l'espaldadero.
- (es) Texto en castellano en wikisource.