cy.wikipedia.org

Unbennaeth - Wicipedia

Unbennaeth


Enghraifft o:	math o lywodraeth
Math	awtocratiaeth, unbennaeth
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Gwleidyddiaeth

Prif bynciau Athroniaeth wleidyddol Cysylltiadau rhyngwladol Daearyddiaeth wleidyddol Economeg wleidyddol Gwleidyddiaeth gymharol Gwyddor gwleidyddiaeth Hanes gwleidyddol
Systemau gwleidyddol Anarchiaeth Brenhiniaeth Cenedl-wladwriaeth Dinas-wladwriaeth Democratiaeth Ffederaliaeth Gweriniaeth Lluosogaeth Theocrataeth Unbennaeth
Gweinyddiaeth gyhoeddus Biwrocratiaeth Gwasanaeth sifil
Polisi Polisi cyhoeddus Polisi economaidd (Polisi ariannol · Polisi cyllidol · Polisi masnach) Polisi iaith Polisi tramor
Cyrff Gwladwriaeth Llywodraeth Gweithrediaeth Barnwriaeth Deddfwrfa
Y broses wleidyddol Anufudd-dod sifil Carfan bwyso Deiseb Etholiadau a phleidleisio Gwleidydd Lobïo Plaid wleidyddol Protest Trefnu cymunedol Ymgyrchu
Safbwyntiau Ideoleg Sbectrwm gwleidyddol Adain chwith Adain dde
Geirfa
v t e

Unbennaeth yw'r drefn wleidyddol lle llywodraethir gwlad gan unigolyn, yr unben, sy'n llywodraethu mewn dull awtocrataidd a heb ddod i rym trwy etifeddiaeth fel yn achos brenin.

Daw'r gair Cymraeg unben o'r elfennau 'un' + 'pen' (pennaeth, rheolwr). Mae'r gair cyfatebol yn y rhan fwyaf o iaeithoedd yn tarddu o'r gair Lladin dictatus. Tardda o gyfnod y Rhufain Hynafol pan roddwyd grym absoliwt i reolwr, dros dro yn unig, mewn argyfwng gwladol.

*Democracy Index* gan gylchgrawn *The Economist*, 2006. Mae'r rhan fwyaf o'r gwledydd mewn lliw tywyll, h.y. y rhai llai democrataidd, yn unbennaethau, y rhan fwyaf yn Affrica ac Asia.

Defnyddir gwahanol deitlau gan yr unben i ddynodi ei safle, yn aml yn fersiynau o'r gair "arweinydd". Ymhlith yr esiamplau mwyaf adnabyddus o'r 20fed ganrif mae:

Francisco Franco, el Caudillo, Sbaen
Adolf Hitler, Der Führer, yr Almaen
Benito Mussolini, il Duce, yr Eidal
Kim Il-sung, yr Arweinydd Mawr, Gogledd Corea
Nicolae Ceauşescu, 'Conducător, Rwmania