Bregenz - Wikipedia, entziklopedia askea.

Bregenz Bregenz
Austriako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Austria
Austriaren banaketa administratiboa	Vorarlberg
Austriako barrutia	Bregenz District
Alkatea	Michael Ritsch
Izen ofiziala	Bregenz
Jatorrizko izena	Bregenz
Posta kodea	6900
Herriburua	Bregenz (en)
Geografia
Koordenatuak	47°30′18″N 9°44′57″E / 47.505°N 9.7492°E
Azalera	29,5 km²
Altuera	427 m
Mugakideak	Hard, Lauterach, Kennelbach, Lochau, Langen bei Bregenz, Buch, Hörbranz eta Lindau
Demografia
Biztanleria	29.620 (2023ko urtarrilaren 1a) −186 (2018)
Dentsitatea	1.004 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	05574
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Akre eta Bangor (Ipar Irlanda)
Matrikula	B
bregenz.at

Bregenz (alemanez ˈbʁeːɡɛnts ahoskatua; Vorarlbergeko alemanikeraz: Breagaz ˈb̥rea̯ɡ̊ats ahoskatua) Vorarlberg lurralde austriarraren hiriburua da. Udalerria Konstantzako aintziraren ekialdeko ertzean kokatzen da, Suitza eta Alemaniako mugatik gertu.

Bregenz Vorarlberg estatuko hiri bat da, Dornbirn, Hohenems, Feldkirch eta Bludenz hiriekin batera.

Musika klasikoko udako jaialdi ezagun batzuen egoitza da, Bregenzer Festspiele deituak, Konstantzako lakuaren gainean, neurri batean, garatzen direnak.

Lehen kokapenak K. a. 1500. urtekoak dira. Estrabonek, brigantii izeneko tribu zelta, Alpeetako eskualde hauetan azpitribu bezala aipatu zuen. K. a. 53an zeltak Brigantiimen finkatu ziren, bertako gotorlekurik indartsuenetako bat. K. a. 15eko guduen ondoren. erromatarrek Brigantium konkistatu zuten eta hiria erromatar kanpamendu bihurtu zen.

Ptolomeok (2.12.3) Rhetia probintziako herrien artean aipatzen du. Konstantzako aintziratik gertu zegoen errepideen elkargunerik garrantzitsuena zen: hemen, Galiatik zetorren errepidea, Basileatik barrena, eta hegoaldetik (Mediolanum) Alpeetan barrena zihoana gurutzatzen ziren. Handik Cambodunumetik (gau egun Kempten) Augusta Vindelicum (gau egun Augsburg) hiribururaino zihoan errepidea. Ondorioz, Brigantium behin eta berriz aipatzen da antzinatean. Lekuaren garrantzia, Plinio Zaharrak Konstantzako lakuari Lacus Brigantinus deitzen diola azaltzen du (Amiano Martzelinok Lacus Brigantiae, 15.4.1).

Uste da, oppidum zelta, alde zaharraren gehikuntzan zegoela, erromatarren kokalekua aintziraren ertzeko terrazaren gainean hedatzen zen bitartean. Kale nagusiaren bi aldeetan garatzen zen hiri ireki bat zen, baina insulae laukizuzenez planifikatutako kokaleku bat ere bazen. Dirudienez, eraikin publikoak, nagusiki, lakuaren ondoko terrazaren ertzean zeuden, pribatuak eta artisauen auzoa kalearen beste aldean zeuden bitartean. Aintzirarako terrazetan banakako eraikinak zeuden (villae, etab.). Foroa (97 x 55 m) ohiko lekutik aldentzen zen, muinoak ez baitzuen forora begiratzen, lekuz kanpo baitzegoen. Terma handiak kale nagusian eraiki ziren, foroaren hego-mendebaldean. Gainera, eraikin publiko eta pribatu ugari aurkitu dira, euren funtzio zehatza erraz zehazterik ez dagoen arren. Hiritik kanpo, ipar-ekialdera, nekropoli nagusia dago, Rhetiako erromatar hilerri handienetako bat. 1300 hilobi baino gehiagok (I. mendetik IV. mendera bitartekoak), euren tresneriarekin, merkataritza gune bezala nolabaiteko garrantzia izan behar zuen herri baten aberastasun sendoa adierazten dute.

Brigantiumek Rhetiako inskripziorik zaharrena du, K.o. 4tik 14ra bitarteko inskripzio bat, Druso Gaztea oroitzen duena. Inperioaren lehen garaietan, Tiberioren garaian, lur mugimenduak izan ziren; Klaudioren garaira arte, zalditeria unitate bat egon zen han, eta, azkenik, Danubiora joan zen.

260 inguruan limesak erori egin zirenean, inperioaren muga Konstantzako aintziraraino erretiratu zen, Brigantium mugako hiri bihurtuz. 259/60an, alanoek Brigantium suntsitu zuten.

Geroago, Konstantza lakuko ontzidiaren komandantearen kuartel nagusi bihurtu zen (Notitia Dignitatum 35.32).

Ez dago jakiterik Brigantiumek municipium estatusa zuen ala ez. Brigantium erromatarraren aztarna ikusgarri bakarrak, hilerri protestantean dagoen horma bat eta erromatar kaiaren zati bat dira. Aurkikuntza ugari daude Bregenzeko Vorarlberg Landesmuseumen^[1].^[2]

610etik 612ra, San Kolunbano eta San Gall misiolariak izan ziren Bregenzen. 917tik aurrera, gaztelua, Udalrichingertarren egoitza bezala erabili zen (Vorarlbergeko dinastia gobernaria), euren buruari, Bregenzeko kondeak deitu ziotenak. Etxea 1150 inguruan iraungi zen. Bregenzeko Ulrich konteaen semea San Gebardo izan zen, 947an jaioa. Konstantzako apezpiku bihurtu zen. 1170 inguruan, Tübingeneko Hugok, Montforteko kontearen semeak, hiriaren asentamendu bat sortu zuen (lehen aipamen dokumentatua 1249an), XIII. eta XIV. mendeetan eta 1650etik 1652.era arte handitua.

Hiria 1451n eta 1523an Habsburgoei saldua izan zen, eta austriar domeinupean jarraitu zuen, suediar indarrek Carl Gustaf Wrangelen agindupean okupazio labur batekin Hogeita Hamar Urteko Gerran, XIV. mendera arte. Bregenz Bavariaren mende egon zen 1805etik 1814ra arte. 1842tik 1850era, Konstantzako lakuan portua eraiki zen. 1883an eta 1889tik 1891ra, portua handitu eta 1884an itsasontzi austriarren zerbitzua ezarri zen. Trenbide-komunikazioa 1872tik eta 1884tik existitzen da Arlberg mendigune osoan. Ordutik, hiria inguruetara zabaldu da.

1726tik, Bregenz Austriako administrazioaren egoitza nagusia izan da Vorarlberg-en (Obervogtei, 1786an Kreisamt, 1861etik aurrera Landtag-en egoitza, 1918tik aurrera Landeshauptmannen egoitza). Rieden-Vorkloster eta Fluh 1919an eta 1946an sartu ziren, hurrenez hurren. 1945ean bonbardatu zuten, eta 72 etxe suntsitu zituzten.

Datu klimatikoak (Bregenz (1981–2010, muturrekoak 1948–egun))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.8	20.7	25.8	31.2	32.5	35.5	37.5	36.3	34.2	29.4	25.4	21.8	37.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	3.6	5.0	9.7	14.2	18.9	21.9	24.2	23.5	19.0	14.0	8.0	4.6	13.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	0.4	1.1	5.0	9.2	14.1	17.3	19.2	18.3	14.2	10.0	4.7	1.6	9.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1.6	-1.1	2.3	5.4	9.9	13.0	15.0	14.7	11.4	7.7	2.6	-0.3	6.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-19.0	-23.2	-16.0	-4.7	-1.8	2.6	4.3	5.4	2.1	-3.2	-10.1	-15.2	-23.2
Pilatutako prezipitazioa (mm)	71	75	100	114	146	182	191	177	148	105	108	102	1521
Hezetasuna (%)	76.4	72.0	62.9	57.5	58.8	60.0	60.8	63.4	68.4	74.2	77.4	77.7	67.5
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics[3][4][5][6][7][8]

Datu klimatikoak (Bregenz (1971–2000))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.0	18.4	25.8	26.9	31.4	34.6	36.6	35.3	34.2	27.4	25.2	21.8	36.6
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	3.4	4.9	9.5	13.3	18.5	21.3	23.7	23.3	19.2	13.3	7.6	4.6	13.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	0.6	1.5	5.2	8.5	13.5	16.4	18.7	18.2	14.4	9.7	4.6	1.8	9.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1.6	-0.9	2.2	4.8	9.3	12.2	14.5	14.4	11.1	7.2	2.3	-0.3	6.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-19.0	-14.4	-15.6	-3.5	-0.3	4.5	7.0	5.8	2.2	-3.4	-9.7	-14.8	-19.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	79.1	76.0	86.1	124.2	146.7	203.4	191.0	162.3	138.2	108.5	120.2	94.6	1530.3
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	11.1	8.9	10.6	12.8	13.1	15.3	15.3	12.7	10.6	9.9	11.2	11.3	140.8
Eguzki orduak	58.4	82.2	118.5	156.4	206.6	195.4	226.3	223.1	155.9	104.3	59.8	43.5	1630.4
Hezetasuna (%)	76.6	72.9	62.3	57.9	57.3	59.5	59.6	62.1	65.6	73.6	76.1	77.3	66.7
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics[9]

Bregenz ondorengo hiriekin senidetuta dago: