ga.wikipedia.org

Aildéad - Vicipéid

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

WD Bosca Sonraí Comhdhúil CheimiceachAildéad
Substaint cheimiceachaicme struchtúrtha ian
Struchtúr ceimiceach
SMILES canónta

Model 2D
[H]C([*])=O

Comhdhúile orgánacha iad na haildéid ina bhfuil an grúpa carbóinile −C(H)=O i gceann an tslabhra d'adaimh charbóin. Ó tá dhá nasc oscailte ag an ngrúpa carbóinile, ní mór ceann acu a dhúnadh le hadamh hidrigine H agus an ceann eile ceangailte den tslabhra. Mar sin, is féidir a rá gurb é {\displaystyle {\ce {-C(H)O}}} (nó {\displaystyle {\ce {-CHO}}}) feidhmghrúpa na n-aildéad. Is iad an formaildéad nó an meatánal {\displaystyle {\ce {HCHO}}} agus an t-aicéataildéad nó an t-eatánal {\displaystyle {\ce {CH3CHO}}} an dá aildéad is simplí. (Mar is léir ón dá shampla seo, is é -ánal is deireadh d'ainmneacha córasacha na n-aildéad, ach bíonn ainmneacha traidisiúnta ar chuid mhór acu agus iad níos coitianta sa litríocht cheimiceach féin ná na hainmneacha córasacha.)

Is í an difríocht idir na haildéid agus na céatóin ná go bhfuil an grúpa carbóinile i lár an tslabhra carbóin sna céatóin: cuir i gcomparáid an próipianaildéad (an própánal) {\displaystyle {\ce {CH3CH2CHO}}} agus an t-aicéatón (an própánón) {\displaystyle {\ce {CH3COCH3}}}, ar isiméirí iad.

Bíonn aildéid coitianta go maith sa cheimic orgánach, agus is aildéid iad a lán cumhrán. Is aildéad í an fhanailin a thugann an blas agus an boladh sainiúil don fhanaile, agus is é an cainéaldéad is cúis le blas agus boladh an chainéil.

Uimhir
(Adamh carbóin)		 Ainm-
AIGCF		 Beagainm Foirmle mhóilíneach Foirmle struchtúrach Fiuchphointe
in °C[1]
1 Meatánal Formaildéad CH2O −19,1
2 Eatánal Aicéataildéad C2H4O 20,1
3 Própánal Próipianaildéad
Próipianaildéad		 C3H6O 48
4 Bútánal n-Bútaraildéad C4H8O 74,8
5 Peantánal Ailéaraildéad
Aaimiolaildéad
n-Pentaldehyd		 C5H10O 103
6 Heicseánal Caprúnaildéad
n-Heicsaildéad		 C6H12O 131
7 Heipteánal Heiptaildéad
n-Heiptaildéad		 C7H14O 152,8
8 Ochtánal Caprailaildéad
n-Ochtaildéad		 C8H16O 171
9 Naonánal Pelargonaldehyd
n-Nonylaldehyd		 C9H18O 191
10 Deicilánal Caprailaildéad
n-Decylaldehyd		 C10H20O 208,5
11 Aondeacilánal Hendecanal
n-Undecylaldehyd		 C11H22O 117(18 mbar)
12 Dódeicilánal Laurinaldehyd
Dodecylaldehyd		 C12H24O 238
14 Teitrdeicilánal Myristylaldehyd
Tetradecylaldehyd		 C14H28O 260
  1. ↑ Teimpléad:CRC Handbook