it.wikipedia.org

Cesare (titolo) - Wikipedia

Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.

Cesare (latino: Caesar; pronuncia classica o restituta: [ˈkae̯.sar], pronuncia ecclesiastica: [ˈt͡ʃɛ.zar]) è un titolo attribuito ad una persona di dignità imperiale, che trae le sue origini dal cognomen di Gaio Giulio Cesare (Gaius Iulius Caesar).

Nella forma originale il titolo fu in uso nell'Impero romano, nell'Impero bizantino e nell'Impero ottomano (qaysar-ı Rum, "Cesare dei Romei", era uno dei titoli del Sultano).[1] La variante Zar fu invece utilizzata nell'Impero bulgaro (913-1018, 1185-1422 e nella Bulgaria del 1908-1946), nell'Impero russo e in Serbia (1346-1371), mentre in quelli austriaco e tedesco il titolo prese la forma di Kaiser (dal greco Καίσαρ, Kaisar). Nell'uso comune il termine può essere usato come sinonimo di imperatore.

Il cognomen di Cesare fu trasmesso per adozione dal dictator Gaio Giulio Cesare ad Augusto (Gaius Octavius Thurinus, quindi Gaius Iulius Caesar Octavianus Augustus), primo imperatore, e quindi da questi ai successori ed eredi:

  • Tiberio (nato Tiberius Claudius Nero, quindi Tiberius Iulius Caesar Augustus);
  • Caligola (Gaius Iulius Caesar Germanicus, quindi Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus);
  • Claudio (nato Tiberius Claudius Nero Germanicus, quindi Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus)
  • Nerone (nato Lucius Domitius Aenobarbus, quindi Nero Claudius Caesar Augustus Drusus Germanicus).

Il passaggio del termine 'Cesare', da nome di persona a titolo imperiale, può essere datato all'ascesa al trono di Claudio, che non era membro della famiglia Giulia,[2] o alla fine della dinastia giulio-claudia nel 68/69, il cosiddetto anno dei quattro imperatori, quando anche i successori non dinastici, Galba prima (Servius Sulpicius Galba, quindi Servius Sulpicius Galba Caesar Augustus) e Vespasiano poi (Titus Flavius Vespasianus, quindi Caesar Vespasianus Augustus), presero a portare il cognomen pur senza vantare discendenze familiari con Giulio Cesare. Da quel momento il titolo divenne stabile appellativo degli imperatori romani.

Nel periodo del tardo impero, a partire dalla riforma tetrarchica del 293, il titolo 'Cesare' indicava un co-imperatore, subordinato rispetto all'Augusto, ma suo erede destinato alla successione.

Per diretta prosecuzione dell'uso romano, quello di 'Cesare' (greco: Καίσαρ, Kaisar) fu un titolo bizantino originariamente attribuito al co-imperatore, subordinato però all'Augusto (greco: Σεβαστὀς, Sebastòs, poi reso in Basìleus a partire dal regno di Eraclio), come erede destinato a succedergli.

Quando Alessio I Comneno creò la figura del sebastokrator, il Cesare divenne terzo nella scala gerarchica e scivolò addirittura al quarto posto allorché Manuele I creò il despota.

La forma femminile fu Cesaressa (greco: Καισαρὶσσα, Kaisarìssa).

V · D · M

Gaio Giulio Cesare
Eventi e fontiCronologia di Gaio Giulio Cesare · Fonti e storiografia · Monetazione imperatoriale

Giulio Cesare
100 ~ 44 a.C.
FamiliariFamiliari di Giulio Cesare
Carriera politica
e militare
Congiura di Catilina (62 a.C.) · Primo triumvirato (60 - 53 a.C.) · Conquista della Gallia (58 - 50 a.C.) · Guerra civile tra Cesare e Pompeo (49 - 45 a.C.) · Guerra civile alessandrina (48 - 47 a.C.) · Campagna pontica (47 a.C.) · Cesaricidio (44 a.C.)
Corpus CaesarianumAnticato · Commentarii · Bellum Africum · Bellum Alexandrinum · Bellum Hispaniense · De bello civili · De bello Gallico
Arte e culturaArte cesariana · Letteratura del periodo · Giulio Cesare nell'eredità storica culturale
AltroAlea iacta est · Cesare · Tu quoque, Brute, fili mi! · Veni, vidi, vici

V · D · M

Governo e organi costituzionali della civiltà romana
Organi costituzionali
della civiltà romana
A Roma, in Italia e nelle province
FormeMonarchia · Repubblica · Impero romano (d'Occidente · d'Oriente)
Principato · Dominato · Tetrarchia
Massime cariche/poteriRex forse affiancato da un praefectus urbi (?) durante la Monarchia
Consul · Dictator · Princeps senatus durante la Repubblica
Imperatore · Tribunicia potestas · Imperator · Augustus · Caesar durante l'Impero
AssembleeSenato (Senatus consultum e Senatus consultum ultimum) · Comizi curiati (curiae) · Comizi centuriati (centuriae) · Comizi tributi (tribus) · Concili della plebe (plebs)
Il cursus honorum
delle magistrature e promagistrature
Consul (lista consoli repubblicani · alto-imperiali e tardo-imperiali) · Proconsul · Tribunus plebis · Tribunus militum consulari potestate · Aedilis · Praetor (urbanus e peregrinus) · Propraetor · Quaestor · Censor (lista dei censori) · Interrex · Dictator · Magister equitum · Duumviri · Triumviri · Sevirato · Decemviri · Vigintisexviri · Magister militum · Legatus · Legatus Augusti pro praetore
Il cursus honorum
delle cariche non magistratuali
Preafectus Pretorio · Praefectus urbi · Praefectus Annonae · Praefectus Vigilum · Praefectus Aegypti · Praefectus Mesopotamiae · Praefectus classis · Procurator Augusti · Procurator pro legato · Tres militiae
Magister officiorum · Praepositus sacri cubiculi · Vicarius · Praeses · Corrector · Dux · Comes
DirittoImperium · Iurisdictio · Collegialità
Onorificenze / FastiCognomina ex virtute · Ornamenta triumphalia · Fasti triumphales · Fasti consulares
Struttura della società romanaFamilia (pater familias) · Gentes (Gentes originarie) · Patres (Patrizi) · Cliens · Ordine senatorio · Ordine equestre · Plebei · Nobilitas · Homines novi
Divisioni territoriali / amministrativeCivitas (cittadinanza romana) · Tribù · Pagi · Vicus · Colonia romana · Provincia romana · Prefettura del Pretorio · Diocesi · Esarcato · Ducato · Thema

V · D · M

Titoli, onorificenze e cariche dell'Impero bizantino
Titoli imperiali
Titoli degli ImperatoriAutokrator · Basileus · Porphyrogennētos
Titoli dei membri della
famiglia imperiale
Despotēs · Kaisar · Kouropalatēs · Nōbelissimos · Oikeios · Sebastohypertatos · Sebastokratōr · Sebastos
Titoli onorifici di corte
Titoli maschiliAnthypatos · Basilikos mandatōr · Dishypatos · Hypatos · Kandidatos · Magistros · Patrikios · Proedros · Protoierakarios · Protokynegos · Prōtospatharios · Silentiarios · Spatharios · Spatharokandidatos · Stratēlatēs · Stratōr · Vestarches · Vestes · Vestētōr
Titoli per eunuchiKoubikoularios · Nipsistiarios · Ostiarios · Patrikios · Praipositos · Primikērios · Proedros · Prōtospatharios · Sebastophoros · Spatharokoubikoularios · Vestarches · Vestes
Titoli femminiliZostē patrikia
Funzionari di palazzoEpi tēs trapezēs · Kanikleios · Papias · Parakoimomenos · Pinkernēs · Protovestiarios · Tatas tēs aulēs
Cariche militari
EsercitoDomestikos (Megas domestikos, Domestikos tōn scholōn) · Exarchos · Hoplitarchēs / Archēgētēs · Katepanō · Kavallarios · Kentarchos · Merarchēs · Prōtokentarchos · Prōtostratōr · Stratarchēs · Stratēgos · Stratopedarchēs · Tourmarchēs · Taxiarchēs / Chiliarchēs / Tagmatarchēs
MarinaAmiralios · Droungarios · Kentarchos · Komēs / Droungarokomēs · Megas doux · Megas droungarios tou ploimou
Altre unitàAkolouthos · Ethnarchēs · Hetaireiarchēs · Konostaulos / Comes stabuli · Manglavitai · Topotērētēs · Tzaousios
Cariche civili
Pubblica amministrazioneAktouarios · Anthypatos · Basileopatōr · Chartoularios / Chartophylax · Domestikos · Eparca di Costantinopoli · Esarca · Kephale · Logothetes · Logothetes ton agelon · Logothetes tou dromou · Magistros · Mandator · Megas logothetes · Mesazon · Pagarches · Parathalassites · Praitor · Protasekretis · Protonotarios · Topoteretes
FinanzeApographeus · Charoularios · Eparca di Costantinopoli · Exisōtēs · Logothetes ton oikeiakon · Logothetes tou genikou · Logothetes tou stratiotikou · Mystikos · Sakellarios · Symponos · Vestiarion
GiustiziaEparca di Costantinopoli · Epi tōn deēseōn · Mystikos · Protomystikos · Quaesitor