Comes - Wikipedia
Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.
Il comes (dal latino, "compagno") era un grado dell'esercito e dell'amministrazione romana, almeno fin dai tempi dell'imperatore Traiano[1], Marco Aurelio e Lucio Vero (durante le guerre marcomanniche).[2] Evolutosi poi nel tardo Impero romano. Nacque come titolo conferito a particolari esponenti della corte e dell'amministrazione imperiale, un segno di stima da parte dell'imperatore, e si evolse in un titolo vero e proprio.
Tra gli ufficiali amministrativi erano:
- Comes dispositonum;
- Comes domesticorum;
- Comes privatae largitionis;
- Comes rerum privatarum;
- Comes sacrarum largitionum, aveva alle sue dipendenze:
- Comes Auri
- Comes sacrae vestis
- tre Comites largitionum, per Italia, Africa e Illirico
- un comes commerciorum per l'Illirico
- Comes Orientis
All'epoca della stesura della Notitia dignitatum (fine IV secolo per la pars occidentalis, inizi V secolo per la pars orientalis) vi erano in Occidente i seguenti comites rei militaris:
- un Comes Italiae a capo dell'esercito in Italia;
- un Comes Illyrici, a capo dell'esercito nell'Illirico;
- un Comes Hispaniae, a capo dell'esercito nelle Spagne;[3][4][5][6]
- un Comes tractus Argentoratensis sotto la guida del Magister equitum per Gallias;
- un Comes Tingitaniae a capo dell'esercito in Tingitana;
- un Comes Africae all'interno dell'esercito in Africa;
- un Comes Britanniarum ed un Comes litoris Saxonici per Britannias all'interno dell'esercito della Britannia.
In Oriente c'erano invece i seguenti ufficiali:
- un Comes limitis Aegypti alle dipendenze del Magister militum praesentalis I;[7]
- ed un Comes per Isauriam alle dipendenze del Magister militum praesentalis II.[7]
- ^ AE 1934, 177; CIL 03, 00550 (p 985); CIL 06, 01548 (p 3805, 4711) = D 01019 = AE 2000, +00135; AE 1982, 678,
- ^ CIL VI, 41134; CIL VI, 41129; CIL VI, 41140.
- ^ Not.Dign., Occ., VII.
- ^ Not.Dign., Occ., I.
- ^ Not.Dign., Occ., XLII.
- ^ J.Rodríguez González, Historia de las legiones Romanas, p.530.
- ^ a b Not.Dign., Orien., I.
- comes, in Dizionario di storia, Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 2010.
Governo e organi costituzionali della civiltà romana | ||
---|---|---|
Organi costituzionali della civiltà romana | A Roma, in Italia e nelle province | ![]() |
Forme | Monarchia · Repubblica · Impero romano (d'Occidente · d'Oriente) Principato · Dominato · Tetrarchia | |
Massime cariche/poteri | Rex forse affiancato da un praefectus urbi (?) durante la Monarchia Consul · Dictator · Princeps senatus durante la Repubblica Imperatore · Tribunicia potestas · Imperator · Augustus · Caesar durante l'Impero | |
Assemblee | Senato (Senatus consultum e Senatus consultum ultimum) · Comizi curiati (curiae) · Comizi centuriati (centuriae) · Comizi tributi (tribus) · Concili della plebe (plebs) | |
Il cursus honorum delle magistrature e promagistrature | Consul (lista consoli repubblicani · alto-imperiali e tardo-imperiali) · Proconsul · Tribunus plebis · Tribunus militum consulari potestate · Aedilis · Praetor (urbanus e peregrinus) · Propraetor · Quaestor · Censor (lista dei censori) · Interrex · Dictator · Magister equitum · Duumviri · Triumviri · Sevirato · Decemviri · Vigintisexviri · Magister militum · Legatus · Legatus Augusti pro praetore | |
Il cursus honorum delle cariche non magistratuali | Preafectus Pretorio · Praefectus urbi · Praefectus Annonae · Praefectus Vigilum · Praefectus Aegypti · Praefectus Mesopotamiae · Praefectus classis · Procurator Augusti · Procurator pro legato · Tres militiae Magister officiorum · Praepositus sacri cubiculi · Vicarius · Praeses · Corrector · Dux · Comes | |
Diritto | Imperium · Iurisdictio · Collegialità | |
Onorificenze / Fasti | Cognomina ex virtute · Ornamenta triumphalia · Fasti triumphales · Fasti consulares | |
Struttura della società romana | Familia (pater familias) · Gentes (Gentes originarie) · Patres (Patrizi) · Cliens · Ordine senatorio · Ordine equestre · Plebei · Nobilitas · Homines novi | |
Divisioni territoriali / amministrative | Civitas (cittadinanza romana) · Tribù · Pagi · Vicus · Colonia romana · Provincia romana · Prefettura del Pretorio · Diocesi · Esarcato · Ducato · Thema |
Controllo di autorità | GND (DE) 4383486-3 |
---|