იზოტოპი	გავრცელებადობა	ნახევ. დაშლა (t_1/2)	რადიო. დაშლა	პროდუქტი
²⁶²Db	სინთ	34 წმ	67% α	²⁵⁸Lr
33% სდ
²⁶³Db	სინთ	27 წმ	56% სდ
41% α	²⁵⁹Lr
3% ε	^263mRf
²⁶⁶Db	სინთ	11 წთ	სდ
ε	²⁶⁶Rf
²⁶⁷Db	სინთ	1.4 სთ	სდ
²⁶⁸Db	სინთ	16 სთ	სდ
ε	²⁶⁸Rf
α	²⁶⁴Lr
²⁷⁰Db	სინთ	1 სთ	17% სდ
83% α	²⁶⁶Lr

დუბნიუმი ვიკისაწყობში

•

დუბნიუმი^[1]^[2] (ლათ. Dubnium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Db}}$ ), ნილსბორიუმი^[3] (ლათ. Nielsbohrium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Ns}}$ ), უნნილპენტიუმი (ლათ. Unnilpentium; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Unp}}$ ), ეკა-ტანტალი (Eka-tantalum) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეშვიდე პერიოდის, მეხუთე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მეხუთე ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, Vბ) ხელოვნურად მიღებული რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი. მისი ატომური ნომერია — 105, სიმკვრივე — 21.6 გ/სმ³. შედარებით მდგრადი იზოტოპია ${\ce {^{262}Db}}$ (T_1/2=40 წმ).

105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ დუბნაში 1970 წელს გიორგი ფლიოროვის ჯგუფის მიერ ²⁴³Am-ის ბირთვების დაბომბვით ²²Ne-ის^[4] იონებით და მათგან დამოუკიდებლად ბერკლიში (აშშ-ში) რეაქციით ²⁴⁹Cf + ¹⁵N→ ²⁶⁰Db + 4n.^[5] თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.^[6]

საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) ნილს ბორის პატივსაცემად^[7], ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), ოტო ჰანის საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა^[5]. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), ჟოლიო-კიურის საპატივცემლოდ^[8]; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა ლათინურად მისი რიცხობრივი აბრევიატურა — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — ქალაქ დუბნაში რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ^[9].

იზოტოპი	მასა	ნახევარდაშლის პერიოდი^[10]	დაშლის ტიპი
²⁵⁵Db	255	$1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}$ წმ	α-დაშლა ²⁵¹Lr (80 %); სპონტანური დაყოფა
²⁵⁶Db	256	$1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}$ წმ	α-დაშლა ²⁵²Lr (64 %); β-დაშლა в ²⁵⁶Rf (36 %); სპონტანური დაყოფა (0,02 %)
²⁵⁷Db	257	$1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}$ წმ	α-დაშლა в ²⁵³Lr
²⁵⁸Db	258	4,0 ± 1,0 წმ	α-დაშლა ²⁵⁴Lr (67 %); β-დაშლა ²⁵⁸Rf
²⁵⁹Db	259	0,51 ± 0,16 წმ	α-დაშლა ²⁵⁵Lr
²⁶⁰Db	260	1,52 ± 0,13 წმ	α-დაშლა ²⁵⁶Lr
²⁶¹Db	261	1,8 ± 0,4 წმ	α-დაშლა ²⁵⁷Lr
²⁶²Db	262	35 ± 5 წმ	α-დაშლა ²⁵⁸Lr (67 %); სპონტანური დაყოფა
²⁶³Db	263	$27\,_{-07}^{+10}$ წმ	სპონტანური დაყოფა (55 %); α-დაშლა ²⁵⁹Lr (41 %); β-დაშლა ²⁶³Rf (3 %)
²⁶⁷Db	267	$73\,_{-033}^{+350}$ წთ.	სპონტანური დაყოფა
²⁶⁸Db	268	$32\,_{-07}^{+11}$ სთ.	სპონტანური დაყოფა

↑ დოლიძე ვ., ციციშვილი ვ., „ოთხენოვანი ქიმიური ლექსიკონი“, თბ., 2004, გვ. 78
↑ დუბნიუმი — ტექნიკური ლექსიკონი
↑ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, , 1984. — გვ. 436.
↑ G. N. Flerov et al., On the synthesis of element 105, 1970, ტ. 160, № 1, გვ. 181-192.
↑ ^5.0 ^5.1 Albert Ghiorso et al., New Element Hahnium, Atomic Number 105 // Physical Review Letters, 1970, ტ. 24, № 26, გვ. 1498 - 1503.
↑ R. C. Barber et al., Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.
↑ იხ., მაგალითად, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian, {{{სათაური}}}, Progress in Particle and Nuclear Physics, 1987, ტ. 19, გვ. 197-239.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry, {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry, {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.
↑ Nudat 2.3

ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა

119

120

⁂

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

⁂

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

გარდამავალი ელემენტები

ხ • გ • რ ლითონების ელექტროქიმიური აქტივობის რიგი

Eu, Sm, Li, Cs, Rb, K, Ra, Ba, Sr, Ca, Na, Ac, La, Ce, Pr, Nd, Pm, Gd, Tb, Mg, Y, Dy, Am, Ho, Er, Tm, Lu, Sc, Pu, Th, Np, U, Hf, Be, Al, Ti, Zr, Yb, Mn, V, Nb, Pa, Cr, Zn, Ga, Fe, Cd, In, Tl, Co, Ni, Te, Mo, Sn, Pb, H₂, W, Sb, Bi, Ge, Re, Cu, Tc, Te, Rh, Po, Hg, Ag, Pd, Os, Ir, Pt, Au