Ровно — Уикипедия

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Қала
Ровно
укр. Рівне
Ту Логотипі
Әкімшілігі
Ел	Украина
Облыс	Ровно
Аудан	Ровно
Тарихы мен географиясы
Координаттары	50°37′11″ с. е. 26°15′05″ ш. б. / 50.61972° с. е. 26.25139° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 50°37′11″ с. е. 26°15′05″ ш. б. / 50.61972° с. е. 26.25139° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1283
Алғашқы дерек	1434
Жер аумағы	63 км²
Орталығының биiктігі	187 м
Климаты	қоңыржай континенттік
Уақыт белдеуі	UTC+2:00
Тұрғындары
Тұрғыны	243 873 адам (2022)
Тығыздығы	3871 адам/км²
Агломерация	583,3
Ұлттық құрамы	украиндар — 91,56 %, орыстар — 6,77 % (халық санағы 2001 ж.)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+380 362
Пошта индексі	33000-33499
Ровно
Ровно шекарасы
Ортаққордағы санаты: Ровно

Ровно (укр. Рівне) — Украинаның солтүстік-батысындағы қала. Ровно облысының және Ровно ауданының әкімшілік орталығы. Волынь қыратында, Устье өзенінің бойында орналасқан. Маңызды көлік торабы.^[1] Халқы 246 003 (2020 ж.) адам.^[2]

1283 жылдан бері ежелгі тарихи материалдардан белгілі қала. Ол кезде Галиция-Волынь княздігінің елді мекендерінің бірі болатын. Тарихи деректер бойынша бұл жерлерге 6 ғасырдың соңы мен 7 ғасырдың басында Волын және Дулеб тайпалары қоныстанғанын білуге ​​болады. Тек 10 ғасырда бұл жерлер сол кездегі қуатты мемлекет - Киев Русінің иелігіне өтті.

Қазіргі қала орналасқан жерлер 1569 жылдан кейін Поляк-Литва Достастығына кірді. Одан кейінгі кезеңде Ровне татар ордаларының жойқын шабуылдарына бірнеше рет ұшырады. 18 ғасырдың бірінші жартысында қала поляк магнаты Любомирскийдің меншігінде болды. Оның билігі кезінде, кейінірек оның ұрпағы кезінде қамалды жаһандық қайта құру басталды, нәтижесінде ол бекініс ретінде өзінің қорғаныстық маңызын жоғалтып, тамаша сарайға айналды. Қайта қалпына келтіру жұмыстарының нәтижесінде бекініс қабырғалары мен оның айналасындағы топырақ бекіністер қирап, бұзылды.

Тарихи деректерге қарағанда, 18 ғасырдың аяғында Ровно Ресей мемлекетінің иелігіне өтіп, округтік қала мәртебесін алған. 1921 жылдан 1939 жылға дейін қысқа мерзім ішінде қала қайтадан Польшаның құрамына кірді. Ал 1939 жылдан бастап Ровно Украина Кеңестік Социалистік Республикасының толыққанды қаласына айналды.^[3]

Ровно қаласының климаты қалыпты салқын. Ровнода жыл бойы жауын-шашын айтарлықтай болады. Ең құрғақ айдың өзінде жауын-шашын көп болады. Бұл климат Кеппен-Гейгер климаттық классификациясына сәйкес Dfb ретінде жіктеледі. Ровнадағы орташа жылдық температура 8,7°C. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 746 мм.^[4]

Ровнода ең жылы ауа-райы маусым, шілде, тамыз айларында 25,5°C-қа дейін жетеді. Қоршаған ортаның ең төменгі температурасы қаңтар, ақпан және желтоқсан айларында байқалады, -1,8°С дейін. Түнде -5,4°С пен 14,7°C аралығында. Ең жауын-шашынды кезеңдері мамыр, маусым, шілдеде ауа райының қолайсыздығы 16 күнге созылып, 40,58 мм-ге дейін жауын-шашын түседі. Ақпан, қаңтар, желтоқсан, осы кезеңде орта есеппен айына 6 күн ғана жауады, жауын-шашынның айлық мөлшері 19,66 мм.Ең жауын-шашынды кезеңдері мамыр, маусым, шілдеде ауа райының қолайсыздығы 16 күнге созылып, 40,58 мм-ге дейін жауын-шашын түседі.^[5]

2025 жылдың 1 ақпанындағы жағдай бойынша Ровно халқының саны 249 477 адамды құрайды.^[6]

Ровно қаласындағы халық саны 2011 жылдан 2022 жылға дейін^[7]

2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
249840	250174	250333	249912	249639	248307	247356	246574	246535	246003	245289	243873

Ровнода «Ривнеазот» ЖАҚ және жоғары вольтты жабдықтар зауыты сияқты кәсіпорындар бар.

Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарына: тігін және тоқыма емес материалдар фабрикалары жатады.

Құрылыс кешенінің келесі кәсіпорындары жұмыс істейді: темір-бетон және ірі панельді тұрғын үй құрылысы зауыттары, Ровне «Железобетон» өндірістік бірлестігі, «Адинол» құрғақ құрылыс қоспалары зауыты. Ағаш өңдеу өнеркәсібі «Ривнодерев» өндірістік бірлестігімен ұсынылған, «Ривно» сыра зауыты жұмыс істейді.

Кәріптас өңдеу және зергерлік бұйымдарды шығаратын «Укрбурштин» фабрикасы бар.^[8]

Автобус қызметін «Ровно» және «Чайка» автовокзалдары қамтамасыз етеді (негізінен қызмет Сарнин бағыты). Қалалық әуежай Ровно орталығынан 8 км қашықтықта, іс жүзінде қала шегінде орналасқан. Әуежайдың жанында автомобиль жолдары (соның ішінде E40) бар, бұл теміржол вокзалын, автовокзалын және қала орталығын жалғастырады. Теміржол вокзалы Здольбунив - Ковель желісінде орналасқан. Станса арқылы өтетін барлық қалааралық және қалаішілік пойыздар стансаға тоқтайды. Стансаға Киев пен Львовтан аймақтық электр пойыздары және Ковель – Тернополь аймақтық локомотив пойызы да қатынайды. Троллейбус жүйесі 1974 жылдан бастап Ровно қаласында жұмыс істейді. Бір желі Луцк бағытындағы Обаров және Городок ауылдарын қаламен байланыстырады. Жылжымалы құрамның көп бөлігін модернизацияланған Škoda 9Tr (39 бірлік) құрайды, оның 2-і 1974 жылы шығарылған. 1994 жылдан бастап ЮМЗ-Т1 бірнеше жыл бойы тоқтап тұрды. Кейіннен No116 троллейбус пайдаланудан шығарылды. Сондай-ақ 3 ЮМЗ-Т2 жұмыс істейді. 2008 жылдың 21 қарашасында 2011 жылғы жалғыз троллейбус ЭлектроЛАЗ-12 пайдалануға берілді. 2008 жылы техникалық көмекші КТГ-5 троллейбусы қолданыстан шығарылды, оның орнына қазір борттық нөмірі 66 болған Škoda 9Tr троллейбусы қолданылады.^[9]

Ровно облыстық музыкалық-драма театры — Ровно облыстық украин музыкалық-драма театры 1939 жылы құрылған. Театрдың шығармашылық өмірінің басы Константин Треневтің «Махаббат Яровая» пьесасымен белгіленді. Одан кейін театрда Островскийдің «Дауыл», И.Чабаненконың «Тәтті Украинада» және т.б. пьесалары қойылды. Бүгінде театр қарқынды дамып келеді. Репертуар жаңа қызықты қойылымдармен, ал компания талантты жастармен толығуды. Үлкен сахнадан бөлек, 100 көрерменге арналған шағын сахна да бар. Жарықтандыру және дыбыстық жабдық бойынша бұл Украинадағы ең жақсы жабдықталған театрдың бірі.^[10]

Ровно облыстық филармониясы — 1939 жылы құрылды және ғасырға жуық бірнеше буыны тәрбиеленді. Филармонияда 1987 жылы камералық және органдық музыкалық зал ашылып - сол кезден бастап онда негізгі концерттік алаң пайда болды. "Ригер-Клосс" компаниясының органы 1989 жылы орнатылды, содан бері Украинаның және әлемнің үздік органшылары Ровно облыстық филармониясының жыл сайынғы орган музыкасы фестиваліне қатысты. Камералық-органдық музыка залының ғимараты жергілікті маңызы бар сәулет ескерткіштерінің тізіміне енгізілген.^[11]

Ровно академиялық облыстық қуыршақ театры — Қуыршақ театры 1975 жылы құрылған. Сол жылдары театрдың шығармашылық ұжымының жеке үй-жайлары болмағандықтан, труппа мобильді болды және Ровно облысының қалалары мен ауылдарында көп өнер көрсетті.
Тұрақты қуыршақ театры 1979 жылы салынған. Театр ғимараты заманауи үлгіде жасалған. Көрермен залы 256 келушілерді қабылдай алады. 2007 жылы театр «Академиялық» мәртебесін алды. Бүгінгі таңда қуыршақ театрының репертуарында украиндық және шетелдік балалар әдебиетінің классикалық шығармалары, сондай-ақ қазіргі заманғы авторлардың қойылымдары бар.^[12]

Ровно тарихи-өлкетану мұражайы — қалада құрылған ең алғашқы мұражай, Ровнаның орталығында орналасқан. Мұражайда 140 мыңға жуық экспонат бар, мұражайда 23 зал орналасқан. Мұнда ескі кітаптар, ескі иконалар, мүсіндер және Запорожье Сеч дәуіріндегі заттар жинақтары бар.

Кәріптас мұражайы — Украинада олардың бірнешеуі ғана бар. Ол кәріптас зауытының аумағында орналасқан. Мұнда Ровно аймағынан табылған янтарь кесектері қойылған. Кейбір үлгілердің жасы шамамен 40 миллион жыл. Ежелгі жәндіктер кристалданған кәріптас тастар бар. Мұражайда Украинадағы кәріптас өңдейтін жалғыз кәсіпорын туралы да айтылады.

Бірінші кітап мұражайы — Пересопницкий Евангелия құрылу тарихы осы мұражайда қамтылған. Мұражайдың мақтанышы – Пересопница Евангелия 9 келілік факсимилдік көшірмесі және ежелгі орыс қонысы Переспонцияның макеттері. Ғимаратта конференц-зал мен археологтарға арналған бөлмелер де бар.

Украин халық өнерінің мұражайы — Ровноның орталығында орналасқан. Мұнда өте бай коллекция бар – украиндық кестеленген жейделер, Ровно облысының украин шаруаларының ұлттық киімдері, тұрмыстық заттар. Мұнда үнемі заманауи халық өнерінің көрмелері өткізіліп тұрады.

«Зуза» көркем галереясы — 2006 жылы құрылған. Мұнда қазіргі заманғы Ровно суретшілерінің картиналары ұсынылған.

Кеңестік барлаушы Николай Кузнецовтың пәтер мұражайы — Ровнода аты аңызға айналған кеңестік барлаушы Николай Кузнецов тұрған жер. Үйде Кузнецов кезіндегі барлық жиһаздар сақталған.^[13]

Дамудың қиын да күрделі жолын басынан өткерген Ровно бүгінде облыстың жоғары мәдени орталығы болып табылады. Ровнаның архитектуралық көрнекті орындары туралы айтқанда, оның ағаш қоңырау мұнарасы бар Успен шіркеуін, Әулие Антони шіркеуі және Воскресенский соборын атап өтуге болады. Қаланың тарихи бөлігінің көшелерінде бірнеше модерн стиліндегі ғимараттар сақталған.
Туристерді Ровна хайуанаттар бағы қызықтырады. Ішінара қалпына келтірілген қала орталығы мен айналма жолда көптеген жақсы қонақүйлер мен мейрамханалар бар.^[14]

Ровнода университеттер, гимназиялар, колледждер, орта және жоғары мектептер желісі бар, білім беру жүйесі жақсы дамыған.

Университеттер

• Су және табиғатты пайдалану ұлттық университеті.
• Ровно мемлекеттік гуманитарлық университеті.
• Академик Степан Демьянчук атындағы Халықаралық экономикалық-гуманитарлық университеті.
• Ровно облыстық жоғары оқу орнынан кейінгі педагогикалық білім беру институты.
• Ровно теологиялық семинариясы.
• Киев славянтану университетінің Ровна славянтану институты.

"Авангард" көпфункционалды стадионы "Верес" футбол командасының өз алаңы болып табылады (1957 жылы құрылған).

Сонымен қатар футзал (МФК Кардинал-Ровно), баскетбол (Пульсар, 2017 ж. бастап Ровно), волейбол (Регина-МЕГУ), регби (Ровно), бейсбол (Батыс оты), хоккей («Фаворит») т.б. өнер көрсетті.

Спидвей жарыстарын өткізу үшін 1959 жылы ашылған автотрек (Ровно техникалық спорт стадионы) КСРО-дағы ең жақсы және Еуропадағы ең үздіктердің бірі болып саналды. Оның сиымдылығы 15 мың адамға арналған. «Сигнал» спидвей командасы КСРО командалық чемпионатын үш рет жеңіп алды (1985–87).

2011 жылы Ровнода әйелдер арасында, 1997 жылы ерлер арасында халықаралық шашкадан әлем чемпионаты өтті.^[15]