mirin - Wîkîferheng

• (Navdêr û lêkera rader) IPA^(kilîd): /mɪˈɾɪn/

• (Navdêr) Deng (Bidlîs)^ⓘ
• (Lêker) Deng (Bidlîs)^ⓘ

• (Formeke lêkerê) IPA^(kilîd): /'mɪɾɪn/
• Kîtekirin: mi·rin

mirin (negerguhêz)
Rehê dema niha: -mir-
RP. Niha
ez	dimirim
tu	dimirî
ew	dimire
em, hûn, ew	dimirin
Fermanî	Yekjimar	bimire
Pirjimar	bimirin
Rehê dema borî: -mir-
RP. Boriya sade
ez	mirim
tu	mirî
ew	mir
em, hûn, ew	mirin
Formên din: Tewandin:mirin

mirin lêkera xwerû, negerguhêz

1. (mirov, heywan, riwek) Êdî nejîn, êdî nejiyan, li jiyanê neman, ji jiyanê çûn, jiyan sekinîn, jiyan rawestîn.

   Bapîrê te miriye yan hê jî dijî?

   Celadet Elî Bedirxan sala 1897 li Stenbolê ji dayik bû û sala 1951 li Şamê mir.

   Kerê me par mir.

   Dara li hewşê hişk bûye û miriye.

2. Hatin kuştin.

   Di şerî de gelek kesên bêguneh jî dimirin.

3. Gir bûn, biriyan, birihan, qelîn, qeliyan, kokbir bûn.

   Dînozor berî 60 milyon salan mirine.

   Gelê kurd bi top û teyareyên dijmin namire.

4. Heyran bûn, bendewar bûn, pir hêvî kirin, zêde xwestin.

   Em bo rojeke azadiyê dimirin!

5. Xwe gorî kirin, xwe qurban kirin, xwe canfida kirin.

   Bi hezaran xortên kurd bo Kurdistanê mirine.

6. Êdî neman yan qels û lawaz bûn.

   Evîna wan miriye.

• Feryad ji destê firqetê
  'Aşiq ew in her dimirin
  Çend yek di remzên dilber in — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

• mirîn

• kurdî-erebî: مرن‎
• kurdî-krîlî: мьрьн

• Bi rêzgirî:
  • çûn ber dilovaniya Xwedê
  • çûn ber rehma Xwedê
  • çûn rehmetê
  • gihiştin karwanê şehîdan (bo kesên ku hatine kuştin)
  • ji nav me bar kirin (bi mecazî)
  • koça dawîn kirin (bi mecazî)
  • wefat kirin
  • wexer kirin (bi mecazî)

• Bo heywanan an wek bêrêzî bo mirovan:
  • belqitîn
  • cehimîn
  • geber bûn
  • gebirîn
  • sekitîn

• rojnamevanî:
  • jiyana xwe ji dest dan
  • jiyana xwe winda kirin (tirkîzm)

• Mirin dîkê spî ye, li devê deriyê herkesî ye.
• Mirin kerê etaran e, li ber deriyê malan e.

• mîrîn

hevreha soranî مردن‎‎ (mirdin‎), kurdiya başûrî mirdin, lekî mirdin, zazakî merden, merdene, hewramî merday, farisî مردن‎‎ (berê "murden", niha "morden"), tacikî мурдан (murdan), pehlewî murden, peştûyî مړل‎‎ (mṛǝ́l), avestayî 𐬨𐬀𐬭‎ (mer-), sanskrîtî मरति (marati), hindî मरना (mernā), ûrdûyî مرنا‎‎ (mrnā‎) (merna), ermeniya kevn մեռանիմ (meṙanim), ermeniya niha մեռնել (meṙnel), hîtîtî 𒈨𒅕𒍣 (me-er-zi /merzi/), lîtwanî mirti, latviyayî mirt, çekî mřít, rusî -мира́ть (-mirátʹ), bulgarî умирам (umíram), latînî morior, îtalî morire, spanî morir, portugalî morrer, fransî mourir, îngilîzî murder (qetil, qetil kirin), almanî Mord (qetil), danmarkî/norwecî/swêdî mord (qetil)... hemû ji proto-hindûewropî *mer- (mirin).

Ketina D ji pey R di kurmancî de diyardeyeke tîpîk e. Bo nimûne, kurmancî "birin, kirin, mirin, xwarin" lê soranî "birdin, kirdin, mirdin, xwardin" û zazakî "berdene, kerdene, merdene, werdene".

Ji eynî rehî: merg, mêr, mirar, mirov (û varyantên peyva "mirov": meriv / mere / mere)...

Çavkanî:

• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 663
• Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 265
• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 390.
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 735
• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 55
• Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.

• Soranî: mirdin
• Kurdiya başûrî: mirdin
• Lekî: mirdin
• Hewramî: merday
• Zazakî: merden, merdene

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Tewandina mirin
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mirin	mirin
Îzafe	mirina	mirinên
Çemandî	mirinê	mirinan
Nîşandera çemandî	wê mirinê	wan mirinan
Bangkirin	mirinê	mirinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mirinek	mirinin
Îzafe	mirineke	mirinine
Çemandî	mirinekê	mirininan

mirin mê

1. Bidawîhatina jiyanê, qedîna heyatê, dawiya jiyanê, nemana li jiyanê.

   Em bi mirina wê gelek xemgîn bûn.

   Ew bi zor ji mirinê xilas bû. ― Kêm mabû ku bimire.

2. Qirbûn, biriyan, birihan, kokbirbûn.

   Mirina dînozoran berî 60 milyon salan ji ber çi bû?

3. Hatinkuştin.

   Teqîn bû sebebê mirina deh kesan.

4. Hesret, mirad, heyranî, bendewarî, hêvîdarî (bi taybetî ya pir zêde).

   Mirina bo rojeke azadiyê.

5. Canfîdayî, xwegorîkirin, xwequrbankirin, xwe fidakirin.

   Mirina bo xatirê Kurdistaneke azad.

6. Neman yan qelsbûn û lawazbûn.

   Mirina evîna du evîndarên berê.

• Bi rêzgirî:

• merg
• wefat, wefatkirin
• koça dawîn (bi mecazî)
• wexer, wexerkirin (bi mecazî)
• çûna ber rehma Xwedê
• çûna ber dilovaniya Xwedê
• barkirina ji nav me (bi mecazî)
• gihiştina karwanê şehîdan (bo kesên hatine kuştin)

• Bo heywanan an wek bêrêzî bo mirovan:

• geberbûn
• gebirîn
• sekitîn
• cehimîn

• dînî, kevnar:

• ecel

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

mirin

1. Dema borî ya sade û pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:

   Ew hemû mirin.

2. (behdînî) Dema bê pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:

   Em hemî dê mirin. ― Em hemû dê bimirin.

Ji rehê -mir- (mirin) + paşgira kesî ya pirhejmariyê -in.