nl.wiktionary.org

geel - WikiWoordenboek

Nederlands

Uitspraak

Geluid: geel (hulp, bestand)
IPA: / ɣel / (1 lettergreep); /ɣeːɫ/
- (Noord-Nederland): /χeɪɫ/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ɣeːl/

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘citroen-, goudkleurig’ is het het allereerst aangetroffen in 1240.^[1]
erfwoord: Middelnederlands ghēle (verbogen ghēlu, waaruit Vlaams geluw), ontwikkeld uit Oergermaans *gelwaz (bn.), bij Indo-Europees *ǵʰ(e)lh₃-uo-, waartoe ook Latijn helvus ‘dofgeel’ en Litouws žel̃vas ‘groenachtig’ behoren.^[2] Evenals Nederduits geel, Duits gelb en Fries giel.

Woordafbreking

geel

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	geel	geler	geelst
verbogen	gele	gelere	geelste
partitief	geels	gelers	-

Bijvoeglijk naamwoord

geel

met een kleur als een eierdooier of een citroen
- Hij rijdt in een gele auto.

Uitdrukkingen en gezegden

Groen en geel voor de ogen worden

duizelen en/of erg van schrikken

Vertalingen

1. citroen-, goudkleurig

Afrikaans: geel ^(af)
Baskisch: hori ^(eu)
Bretons: melen ^(br)
Bulgaars: жълт ^(bg) m, жълта ^(bg) v, жълто ^(bg) o, жълти ^(bg) mv
Catalaans: groc ^(ca)
Chinees: 黄色 ^(zh) (huángsè)
Deens: gul ^(da)
Duits: gelb ^(de)
Engels: yellow ^(en)
Esperanto: flava ^(eo)
Estisch: kollane ^(et)
Fins: keltainen ^(fi)
Frans: jaune ^(fr)
Fries: giel ^(fy)
Grieks: κίτρινος ^(el) m
Hebreeuws: צהוב ^(he) v m צהובה
Hongaars: sárga ^(hu)
Ido: flava ^(io)
Iers: buí ^(ga)
IJslands: gulur ^(is)
Indonesisch: kuning ^(id)
Interlingua: jalne ^(ia)
Italiaans: giallo ^(it)

Japans: 黄色 ^(ja)
Javaans: kuning ^(jv), jene ^(jv)
Maori: koowhai ^(mi)
Nedersaksisch: gääl ^(nds), gael ^(nds), geel ^(nds), giäl ^(nds)
Noors: gul ^(no)
Nynorsk: gul ⁽ⁿⁿ⁾
Oudnoords: gulr
Papiaments: hel
Pools: żółty ^(pl) m
Portugees: amarelo ^(pt) m, amarela ^(pt) v
Roemeens: galben ^(ro) m, galbenă ^(ro) v
Russisch: жёлтый ^(ru)
Servo-Kroatisch: zer ^(sh)
Slowaaks: žltý ^(sk) m, žltá ^(sk) v, žlté ^(sk) o
Sloveens: rumena ^(sl) v
Spaans: amarillo ^(es)
Tagalog: diláw ^(tl)
Tsjechisch: žlutý ^(cs) m, žlutá ^(cs) v, žluté ^(cs) o
Turks: sarı ^(tr)
Oekraïens: жовтий ^(uk) m
Vietnamees: vàng ^(vi), hòang ^(vi)
Zweeds: gul ^(sv)

Naamwoorden die kleuren aangeven kunnen afhankelijk van de taal puur zelfstandig (z) of puur bijvoeglijk (b) zijn. Vaak echter zijn zij in principe zelfstandig maar worden zij ook bijvoeglijk gebruikt (z/b) of juist het omgekeerde (b/z)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	geel	gelen
verkleinwoord	geeltje	geeltjes

Zelfstandig naamwoord

het geel o

(kleur) primaire kleur zoals die van licht met een golflengte van ca. 570 - 582 nm
- Het geel van deze afbeelding steekt scherp af tegen het blauw.
▸ Veel sterker dan op de Autoroute ervaar je hoe het landschap langzaam van kleur verschiet, van het sappige groen van de Bourgogne naar het azuurblauw van de Méditerranée, via het droge geel van de Provence.^[3]

▸ Ik duwde de deur met beide handen open en zag dat er ’s nachts een dik pak sneeuw was gevallen, waarvan een stukje geel kleurde toen ik er mijn waterfles in leegde.^[4]
(diergeneeskunde) aandoening van keel, luchtpijp en krop veroorzaakt door een ééncellige parasiet, Trichomonas gallinae
- Vroeger was het geel een gevreesde, want dodelijke, ziekte die nu veelal genezen kan worden.