nn.wikipedia.org

Jern – Wikipedia

  • ️Fri Feb 04 2005

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

26 Mangan ← Jern/jarn → Kobolt

↑
Fe
↓
Ru
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol,
atomnummer 		Jern/jarn, Fe, 26
Kjemisk serie Transisjonsmetall
Gruppe, periode, blokk 8, 4, d
Tettleik, hardleik 7 784 kg/m3, 4,0 (ikkje SI)
Utsjånad Glinsande metallisk
med gråskjær
Jern/jarn
Atomeigenskapar
Atommasse 55,845 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna) 140 (156) pm
Kovalent radius 125 pm
Ioneradius 64 pm (ladning: +3)
van der Waals radius (?) pm
Elektronkonfigurasjon [Ar]{\displaystyle 3d^{6}4s^{2}}
Elektron per energinivå 2, 8, 14, 2
Oksidasjonstrinn (oksid) +2, +3, +4, +6 (amfotært)
Krystallstruktur Kubisk romsentrert
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform Fast stoff
Smeltepunkt 1808 K (1535°C)
Kokepunkt 3023 K (2750°C)
Molart volum 7,09 cm3/mol
Fordampingsvarme 349,6 kJ/mol
Smeltevarme 13,8 kJ/mol
Damptrykk 7,05 Pa ved 1808 K
Ljodfart 4910 m/s ved 20 °C
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet 1,83 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet 452 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet 9,93 MS/m
Termisk konduktivitet 80,2 W/(m·K)
Ioniseringspotensial 762,5 kJ/mol
1561,9 kJ/mol
2957 kJ/mol
5290 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso-
top 		Naturleg
førekomst 		Halverings-
tid (ikkje SI) 		NM NE MeV
(ikkje SI) 		NP
54Fe 5.8% (stabilt)
55Fe (kunstig) 2,73 år ε 0,231 55Mn
56Fe 91,72% (stabilt)
57Fe 2,2% (stabilt)
58Fe 0,28% (stabilt)
59Fe (kunstig) 44,503 d β− 1,565 59Co
60Fe (kunstig) 1,5 mill. år β− 3,978 60Co
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Jern eller jarn er eit metallisk grunnstoff med kjemisk symbol Fe og atomnummer 26. Det høyrer til transisjonsmetalla og er plassert i gruppe 8 i periodesystemet. Jern er eit av dei vanlegaste metalla i jordskorpa. Jern er ferromagnetisk.

Jernmalm inneheld jernoksid. Malmen vert redusert til råjern. Smeltepunktet er 1535 grader celsius, mens kokepunktet er 2750 grader celsius.

Stål er legeringar som inneheld mykje jern. Desse vert brukt til alt frå kjøkkenreiskap til bygningar. Eigenskapane til stålet er avhengig av kva andre metall som finst i legeringa.

Jern finst som spormineral i hemoglobin og er viktig for oksygentransport i kroppen.