Aurelian (emperaire roman) — Wikipèdia

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Lucius Domitius Aurelianus
Retrach d'Aurelian sus una pèça de moneda
Biografia
Naissença	9 de setembre de 214 o 215
Decès	setembre de 275
País:	Empèri roman
Epòca:	Antiquitat
Règne:	270 a 275
Davancièr:	Marc Aureli Quintil
Successor:	Marcus Claudius Tacite

Aurelian , en latin: Lucius Domitius Aurelianus, (9 de setembre de 214 o 215, Sirmium - setembre de 275, Caenophrurium) foguèt un emperaire roman que reinèt de setembre de 270 a sa mòrt. Succediguèt a Marc Aureli Quintil e foguèt remplaçat per Marcus Claudius Tacite.

Son rèine se debanèt durant lo periòde de crisi militara dau sègle III. Pasmens, Aurelian realizèt una òbra importanta ai nivèus militars, administratius e religiós. D'efiech, sei victòrias militaras còntra divèrsei pòbles barbars permetèron de renfòrçar lei frontieras. Puei, de 271 a 273, reconquistèt lei regions orientalas de l'Empèri en secession e, en 274, l'Empèri dei Gàllias acceptèt de capitular sensa combat. Ansin, l'Empèri Roman foguèt tornarmai unificat. Au nivèu administratiu e economic, Aurelian assaièt de melhorar l'avitalhament de Roma e aprofichèt lo butin de sei campanhas orientalas e la reconquistar dei minas d'argent d'Espanha per melhorar la qualitat e la valor dei pèças de moneda. Enfin, dins lo domeni religiós, renfòrcèt lo culte de Sol Invictus ja fòrça popular dins l'armada de Danubi.

Foguèt assassinat durant la preparacion d'una campanha còntra lei Sassanidas per conquistar Mesopotamia. D'efiech, fòrça sevèr, l'emperaire executava generalament lei personas incapables de cumplir sei dèures. Un secretari, crenhent d'èstre executat, va donc redigir un òrdre faus d'execucion de divèrseis oficièrs de la garda de l'emperaire. Aquelei darriers, pensant se protegir, assassinèron donc l'emperaire en setembre de 275.

• Crisi dau sègle III