Periguers — Wikipèdia
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
|
Periguers – Peireguers | |
|---|---|
 | |
| La Catedrala de Sent Front, vista dau Pont daus Barris. | |
.svg) | |
| Geografia fisica | |
| |
| Coordenadas | 45° 11′ 12″ N, 0° 43′ 19″ E |
| Superfícia | 9,82 km² |
| Altituds · Maximala · Mejana · Minimala |
189 m 90 m 75 m |
| Geografia politica | |
| País |  Guiana |
| Parçan | Perigòrd  |
| Estat |  França |
| Region 75 |
Novela Aquitània |
| Departament 24 |
Dordonha (chapluòc) |
| Arrondiment 243 |
Arrondiment de Periguers (chapluòc) |
| Canton 2497 |
bueu centralizator de 2 cantons |
| Intercom 242400620 |
Lo Grand Periguers |
| Cònsol | Delphine Labails (2020-2026) |
| Geografia umana | |
| Populacion Populacion totala (2018) |
30 060 ab.  31 642 ab. |
| Densitat | 3 045,42 ab./km² |
| Autras informacions | |
| Gentilici | periguerdan, pergosin |
| Còde postal | 24000 |
| Còde INSEE | 24322 |
Periguers [peɾi'gœ: / peɾi'gʏ: / pɛɾi'ɡø] o Peiriguers [pejɾi'ɡø] e Peireguers [pejɾɛ'ɡø: / pejɾe'gʏ:] (nom classicizant) [1] (Périgueux en francés) es una vila occitana francesa de la region de Novela Aquitània, prefectura dau departament de Dordonha.
Es la capitala istorica de Perigòrd.
Lo gentilici es pergosin -a.
Lo classicisme dins l’usatge renaissentista escriu Peireguers (forma classica. Lo Bornat 1994-98) que costeja Periguers (forma correnta). La grafia *Perigüers, adoptada per la comuna es una error : lo trèma se justifica pas mai que dins 'orguelh'. Per quant a la forma Peirigús (TDF; Alibèrt 1935. 464), es mens clàssica, fonetica, e pòt pas èstre referenciala : se tracta d’una refeccion sud-occitana en la quala la sequéncia 'ue' [œ] dau lemosin s’es meridionalizada en 'u' [y].
La prononciacion es [peri’gʏ][2]. Las fòrmas ancianas son Ouesouna (transcripcion dau grec; l'origina es Ptolemèu), Vesonna e Vesunna au segle IV, Civitas Petrocorium, vers l'an 400, Petrocoricae urbis e Petrocoricum au segle VI, Petrecors au segle VIII, urbs Petragorica en 1153, Pereguers aus segles XIV e XV, Peiregoils en 1363 o 1364, Periguhes en 1466[3].
Vesona, Vesonna, Uesuna, Uesunna es un nom de divessa e de font divinizada (las aigas son daus dius e Uesuna es lo domeni de la divessa Uesuna). L'origina es uesunā, mas i a sovent una geminacion expressiva dau sufixe -no-[4]. Dauzat e Rostaing i tròban un tèma ves-, vis-, present dins Vesera, que Chantal Tanet e Tristan Hordé se azardan a supausar preceltic[5],[3].
Periguers, l'anciana Vesunna, èra la capitala de la ciutat gallesa daus Petrocorii e lo nom d'aqueu pòble li fuguet aplicat au segle IV : (civitas) Petrocorium; Petrocorii vòu dire « las quatre armadas, los quatre clans » [5],[2].
La vila s'estend dins una bocla d'Eila environada de set costaus (Escornabuòu, la Boissiera o Curada, Beu Puei, l'Arsaut, las Sebradas,...)
L'etimologia de Periguers ven daus Petrocorii ("las quatre armadas"), pòble gallés que demorava aquí avant la conquista romana. A l'epòca galloromana, l'emplaçament de la vila actuala era ocupat per Vesona.
La vila de Periguers nais vertadierament en 1240 de l'union de dos borgs rivaus implantats a quauquas centenas de metres l'un de l'autre : d'una man la Ciutat (surtida de l'antica Vesona galloromana), vila de l'avesque e dau comte de Perigòrd, de l'autra la vila borgesa de Puei Sent Front.
En 1669, l'aveschat passa de la catedrala de Sent Estefe, situada en La Ciutat, a la catedrala de Sent Front, jurc'alara basilica dau Puei.
En 1813, Periguers annexa la comuna de Sent Martin, que ven un quartier.
En 1857, lo chamin ferrat arriba a Periguers en venir de Cotràs; s'ensec l'installacion daus talhiers de reparacion de las locomotivas e de las veituras de la Companhiá de París a Orleans (PO), activitat que demòra totjorn dins lo quartier dau Tolon.
La devisa de la vila es Fortitudo mea civium fides, es a dire Prene ma fòrça dins la fidelitat de mos ciutadans. L'escut de la vila, roge e verd, es fach de tres tors merletadas, que la centrala es susmontada d'una flor de liri (De golas, dau chasteu de tres tors d'argent merletadas e maçonadas de sable, la dau mitan susmontada d'una flor de liri d'aur, las doas autras cubertas e viradoradas, lo tot sus una champanha de sinòple).
Comuna sola :
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1793 | 1800 | 1806 | 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 |
| 5 733 | 8 956 | - | - | |||||
| 1856 | 1861 | 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 |
| - | - | 19 633 | - | - | - | - | - | - |
| 1901 | 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1946 | 1954 |
| 31 976 | - | - | - | - | 33 988 | 37 615 | - | 40 785 |
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2007 | 2008 |
| 38 529 |
37 450 |
35 120 |
32 916 |
30 280 |
30 193 |
29 558 |
29 416 |
29 080 30 458 |
| 2009 | 2010 | |||||||
| 29 273 30 646 |
29 573 31 000 | |||||||
|
| ||||||||
| Fonts | ||||||||
| Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE |
(1) 6 201 emb l'anciana comuna de Sent Martin, que fusionará en 1813
Periguers es ligat a Bordèu e a Clarmont per l'autorota A89.
Dau costat ferroviari, la vila a de las ligasons TER emb Bordèu, Lemòtges, Briva, Agen e daus trens de grandas linhas vers París, Lion e Clarmont.
Periguers aciala, dins lo quartier dau Tolon, daus talhiers de reparacion de la Societat Nacionala daus Chamins Ferrats Francés (Establiment Industriau de Perigòrd) qu'emplejan quasi 600 personas. Las veituras Corail e Téoz i son renovadas, tanben o los trens TER.
Dempuei 1970, Periguers aculhís tanben l'Estampariá Nacionala daus Timbres-Pòsta, d'onte ven la totalitat daus quatre miliards de timbres francés emetuts chada annada. L'establiment se tròba dins la zòna industriala de Bolasac, e fai trabalhar 700 personas.
Pasmens, Periguers es aüei una vila mai que mai terciària, que un emplei sus dos es public o parapublic.
| Periòde | Identitat | Etiqueta | Qualitat | |
|---|---|---|---|---|
| julhet de 2020 | 2026 | Delphine Labails | PS | inspectritz de la Joinessa e daus Espòrts |
| 2014 | 2020 | Antoine Audi | UMP, LR | conselhier regionau (2015-) |
| març de 2008 | 2014 | Micheu Moyrand | PS | conselhier regionau (2004-2015) |
| setembre de 2005 | 2008 | Xavier Darcos | UMP | Ministre de l'Educacion Nacionala (2007-2009) |
| mai de 2002 | 2005 | Joan-Pau Daudou | UMP | |
| 1997 | 2002 | Xavier Darcos | RPR | senator (1998-2002) |
| 1971 | 1997 (va au Conselh Constitucionau) | Ives Guéna | UDR puei RPR | deputat (1962-1973, 1974-1981, 1986-1988) |
| Totas las donadas non son pas encara conegudas. |
- Iriés Peir Daumesnil (1777-1832), generau d'Emperi
- Joan Frederic Frenet (1816-1900), matematician e astronòm
- Jacmes Emili Lafon (1817-1886), penheire
- Lèon Bloy (1846-1917), romancier e ensagista
- Jòri Goursat çò-dich SEM (1863-1934), caricaturista
- Joan Jòri Villepontoux (1884-1963), banquier
- Aimat Clariond (1894-1959), actor
- Joan Carzou (1907-2000), penheire
- Claudi Seignolle (n. en 1917), escrivan
- Salon internacionau dau Libre Gormand [1]
- Mimòs, festivau internacionau dau mime [2]
- Sinfonia, festivau de musica barròca [3]
- MNOP, festivau de las musicas de la Nòva Orleans [4]
Periguers es classada Vila d'Art e d'Istòria e presenta un patrimòni remirable, emb 43 monuments istorics e un important sector sauvagardat. Demest v-ilhs :
- La tor de Vesona, vestigi d'un temple dedicat a la divessa tutelara de la ciutat galloromana
- Las roïnas de l'Anfiteatre roman, mesas en valor dins un brave jardin
- Lo museu Vesunna, bastit sus los vestigis de la domus daus Boquets (bastida galloromana) per l'architecte Joan Nouvel - musée de Vesunna
- La catedrala de Sent Front, inscricha au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat, es una de las estapas pus famosas dau Pelegrinatge de Sent Jacme de Compostela. D'estil romanic-bizantin, presenta cinc copòlas en crotz greca. Fuguet (larjament) restaurada au segle XIX per Paul Abadie, lo quau se n'inspiret per l'edificacion de l'egleisa dau Sacré Cœur de París. Lo chamin de crotz de Sent Front, pench a l'entorn de 1850 per Jacmes Emili Lafon, fuguet restaurat en 2002
- L'egleisa romanica de Sent Estefe, anciana catedrala, que ne'n demòra doas copòlas
- Lo covent de las Dònas de la Fe (segle XII)
- La Tor Mataguerra (segle XIII), lo vestigi mai conservat de las fortificacions de l'Edat Mejana
- La charriera Limotjana, còr de la vielha vila
- La Maison daus Cònsols, que se remira dins Eila
- Lo Chasteu Barriera (roïnat), dau nom d'una familha de la vila
- La Maison dau Pastissier, mesa en valor lòrs de la restauracion de la Plaça Sent Loís
- Mai d'un ostau daus segles XV e XVI dins l'ancian Puei Sent Front (ostaus Gamenson, Sench Astier, d'Abzac de La Dosa, de Lestrada,...)
- La Prefectura (segle XIX) : façada d'estil dau Segond Emperi; los salons son d'òbras d'art vertadieras, dins l'estil daus chasteus de Versalhas, Fontainebleau e dau Lovre
- Lo Museu d'Art e d'Arqueologia de Perigòrd
- Lo Museu Militar de Perigòrd
- Lo museu-talhier dau Trompe-l'œil [5]
Periguers es bessonada coma la vila bavaresa d'Amberg (Alemanha).
- Sit oficiau de la municipalitat
- Sit de l'Ofici de Torisme de Periguers
- Sit plan brave sus Periguers
- Festivau MNOP
- ↑ La grafia Perigüers amb un trema es pas normativa, que s'escriu normalament Periguers sens trèma coma dins orguelh
- ↑ 2,0 et 2,1 https://web.archive.org/web/20160811041123/http://communes-oc.cg24.fr/cantons/perigueux/PERIGUEUX.htm
- ↑ 3,0 et 3,1 Chantal Tanet et Tristan Hordé, Dictionnaire des Noms de Lieux du Périgord, ed. Fanlac, segonda edicion, 2000, p. 262-263
- ↑ Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 268
- ↑ 5,0 et 5,1 Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 526
- La forma *Perigús [peɾi'ɡys] es una adaptacion que se tròba dins los dialectes que coneissen pas lo son [ø], probablament a travers lo francés (per analogia emb "gueux" <--> "gus"?), que convendriá d'evitar dins la grafia.
 |
.svg)
