Valadas Occitanas — Wikipèdia

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Cal melhorar l'escritura d'aquel article. L’ortografia, la gramatica, lo vocabulari, la sintaxi o autres aspèctes lingüistics incorrèctes son de verificar. O podètz corregir o crear la discussion.

Valadas Occitanas

Administracion
Capitala	Cap
Geografia
44° 31′ 29″ N, 7° 06′ 56″ E
País	Itàlia
Region	Piemont

Las Valadas Occitanas son la partia d'Occitània situadas en Itàlia.^[1][2] Al es un territòri montanhós alpenc amb de valadas que an esquasi totas la direccion Èst-Oèst e calan vèrs la plana piemontesa. Sa populacion es estimaa a 183 702 estatjants (2022, ISTAT).^{[cal referéncia]}

Las vilas principalas son Lo Borg Sant Dalmatz, Buscha, Barge, Bueves e Draonier. L'enclava lingüistica occitana de La Gàrdia (Calàbria, Itàlia) fai pas partia de las Valadas Occitanas.

Existís pas una bandiera officiala de las Valadas Occitanas. Maugrat aquò, la Bandiera d'Occitània es en usatge actual.

• 

  Bandiera d'Occitània sense l'estela.

• 

  Bandiera d'Occitània ambe l'estela.

Província de Turin abans lo 1èr de genièr de 2015.

• Populacion: 56 410 estatjants.

Las comunas occitanas de la ciutat metropolitana de Turin son [entre parentèsis cairadas, nom italian]:
L'Abaia‎ [Abbadia Alpina] (comuna de Pineròl), Angruenha [Angrogna], Bardonescha [Bardonecchia], Bibiana [Bibiana], Bricairàs [Bricherasio], Buebi [Bobbio Pellice], Campilhon e Fenil [Campiglione Fenile], Cesana [Cesana Torinese], Chantaloba [Cantalupa], Chaumont [Chiomonte], Las Clavieras [Claviere], L'Envèrs de Pinascha [Inverso Pinasca], Exilhas [Exilles], Finistrèlas [Fenestrelle], Frussasc [Frossasco], Lo Grand Sause [Sause d'Oulx],Lusèrna e Sant Joan [Luserna San Giovanni], Luserneta [Lusernetta], Massèl [Massello],Ors (Ols, classicizant) [Oulx],Peirosa [Perosa Argentina],Perier [Perrero],Pinascha [Pinasca],Pomaret [Pomaretto],Las Pòrtas [Porte],Praal [Prali],Praamòl [Pramollo],Prajalats [Pragelato],Prarustin [Prarostino],Rolei [Roletto],Roraa [Rorà],Roure [Roure], Salbertrand [Salbertrand],Salsa (comuna) [Salza di Pinerolo],Sant German de Cluson [San Germano Chisone],Sant Pèire [San Pietro Val Lemina],Sant Second [San Secondo di Pinerolo], Sestrieras [Sestriere],Taluc (comuna de Pineròl) [Talucco] (comuna de Pineròl),La Torre de Pèlis [Torre Pellice],Usseaus [Usseaux],Lhi Vialars [Villar Perosa],Lo Vilar de Pèlis [Villar Pellice]

Val d'Ors o Auta Val Doira (Val di Susa)

• Bardonescha¹ (Bardonecchia)
• Cesana¹ (Cesana Torinese)
• Chaumont¹ (Chiomonte)
• Las Clavieras¹ (Claviere)
• Exilhas¹ (Exilles)
• Ors (antigament Ols)^1,2 (Oulx)
• Salbertrand¹ (Salbertrand)
• Lo Grand Sause¹ (Sauze di Cesana)
• Lo Sause¹ (Sauze d'Oulx)
• Sestrieras¹ (Sestriere)

Val Cluson (Val Chisone)

• Finistrèlas^1,2 (Fenestrelle)
• l'Envèrs de Pinascha^1,2 (Inverso Pinasca)
• Peirosa^1,2 (Perosa Argentina)
• Pinascha^1,2 (Pinasca)
• Pomaret^1,2 (Pomaretto)
• las Pòrtas¹ (Porte)
• Praamòl^1,2 (Pramollo)
• Prajalats¹ (Pragelato)
• Roure^1,2 (Roure)
• Sant German de Cluson^1,2 (San Germano Chisone)
• Ussiau^1,2 (Usseaux)
• Lhi Vialars^1,2 (Villar Perosa)

Val Germanasca o Val Sant Martin (Val Germanasca)

• Massèl¹ (Massello)
• Perier^1,2 (Perrero)
• Praal¹ (Prali)
• Salsa¹ (Salza di Pinerolo)

Pè de Montanha

• Campilhon e Fenil (Campiglione-Fenile)
• Chantaloba (Cantalupa)
• Frussasc (Frossasco)
• Pineròl (Pinerolo) (a Taluc (comuna de Pineròl) Talucco e L'Abaia (comuna de Pineròl)‎ Abbadia Alpina)
• Prarustin¹ (Prarostino)
• Rolei (Roletto)
• Sant Pèire (Sampietro Bonollo Vallemina)
• Sant Second¹ (San Secondo di Pinerolo)

Val Pèlis (Val Pellice)

• Angruenha^1,2 (Angrogna)
• Bibiana (Bibiana)
• Bricairàs (Bricherasio)
• Buebi^1,2 (Bobbio Pellice)
• Lusèrna e Sant Joan^1,2 (Luserna San Giovanni)
• Luserneta¹ (Lusernetta)
• Roraa¹ (Roranno)
• la Torre de Pèlis^1,2 (Torre Pellice)
• lo Vilar de Pèlis^1,2 (Villar Pellice)

Populacion: 127 094 estatjants.

• (las Valadas de la Besimauda)
• las Valadas dal Quiè

Las comunas occitanas de la província de Coni son [entre parentèsis cairadas, nom italian]:
Acelh [Acceglio],Aison [Aisone],L'Argentiera [Argentiera],L'Arma [Macra],Banhòl [Bagnolo Piemonte],Barge [Barge],Bernès [Bernezzo], Blins (/Belins) [Bellino],Lo Borg Sant Dalmatz [Borgo San Dalmazzo],Brondèl [Brondello],Brossasc [Brossasco],Bueves [Boves],Buscha [Busca],Caralh [Caraglio],Cartinhan [Cartignano],Castelar [Castellar],Cèlas [Celle di Macra],Cervasca [Cervasca],Chanuelhas [Canosio],Chastèldalfin [Casteldelfino],Chastèlmanh [Castelmagno],La Clusa [Chiusa di Pesio],Criçòl [Crissolo],Demont [Demonte],Draonier [Dronero],Elva [Elva],Entraigas [Entracque],Envie [Envie],Estròp [Stroppo],Frabosa Sobrana [Frabosa Soprana],Frabosa Sotana [Frabosa Sottana],Fraisse [Frassino],Gaiòla [Gaiola],Gambasca [Gambasca],Isascha [Isasca],Limon [Limone Piemonte],La Màrmol [Marmora],Martinhana [Martiniana Po],Lo Mèl [Melle],Moiòla [Moiola],Montomal [Montemale di Cuneo],Montrós [Monterosso Grana],Oncin [Oncino],Ostana [Ostana],Paisana [Paesana],Panh [Pagno],Peasc [Piasco],Pèirapuerc [Pietraporzio],Pont e la Chanal [Pontechianale],Poranh [Peveragno],Pradievi [Pradleves],Prats [Prazzo],Revèl [Revello],Rifred [Rifreddo],Ritana [Rittana],Roascha [Roaschia],Robilant [Robilante],La Ròca [Roccasparvera],Ròcafòrt [Roccaforte Mondovì],Rocavion [Roccavione],La Ròcha [Roccabruna],Rossana [Rossana],Sambuc [Sambuco],Sant Damian [San Damiano Macra],Sant Frònt [Sanfront],Sant Pèire [Sampeyre],Valàuria [Valloriate],Valgrana [Valgrana],Valmala [Valmala],Vaudier [Valdieri],Venascha (/Venaissa) [Venasca],Lo Vernant [Vernante],Vilanòva [Villanova Mondovì],Lo Vilar [Villar San Costanzo],Vinai [Vinadio],Vinhòl [Vignolo],
La Viosèna [Viozene] (comuna d'Ormea; oficialament dins la Província de Coni mas connectada mai que mai amb la Província d'Impèria)

Val Infernotto (Valle Infernotto e pianura padana)

• Barge¹ (Barge)
• Banhòl (Bagnollo Piemontese)
• Envie¹ (Envie)
• Revèl¹ (Revello)

Val Pò (Val Po)

• Brondèl¹ (Brondello)
• Castelar¹ (Castellar)
• Criçòl¹ (Crissolo)
• Gambasca¹ (Gambasca)
• Martinhana (Martiniana Po)
• Oncin¹ (Oncino)
• Ostana¹ (Ostana)
• Paisana¹ (Paesana)
• Panh (Pagno)
• Rifred (Rifreddo)
• Sant Frònt¹ (Sanfront)

Val Varacha (Val Varaita)

• Blins¹ (Bellino)
• Brossasc (Brossasco)
• Chastèldalfin¹ (Casteldelfino)
• Fraisse¹ (Frassino)
• Isascha¹ (Isasca)
• Lo Mèl¹ (Melle)
• Peasc (Piasco)
• Pont e la Chanal¹ (Pontechianale)
• Rossana (Rossana)
• Sant Pèire¹ (Sampietro Bonollo Valvaraita)
• Valmala¹ (Valmala)
• Venascha o Venaissa¹ (Venasca)

Val Maira (Val Maira)

• Acelh¹ (Acceglio)
• Buscha (Busca)
• Chanuelhas¹ (Canoglias)
• Cartinhan¹ (Cartignano)
• Cèlas¹ (Celle di Macra)
• Draonier¹ (Dronero)
• Elva¹ (Elva)
• l'Arma¹ (Macra)
• la Màrmol¹ (Marmora)
• Prats¹ (Prazzo)
• La Ròcha¹ (Roccabruna)
• Sant Damian¹ (San Damiano Macra)
• Estròp¹ (Stroppo)
• Lo Vilar¹ (Villar San Constanzo)

Val Grana (Val Grana)

• Bernès¹ (Bernezzo)
• Caralh¹ (Caraglio)
• Chastèlmanh¹ (Castelmagno)
• Cervasca¹ (Cervasca)
• Montomal¹ (Monte-Malédy-Counéaux-Valgrâne)
• Montrós¹ (Monterosso Grana)
• Pradievi ???¹ (Pradleves)
• Valgrana¹ (Valgrana)
• Vinhòl¹ (Vignolo)

Val d'Estura (Valle Stura)

• Aison¹ (Aisone)
• l'Argentiera¹ (Argentera)
• Demont¹ (Demonte)
• Gaiòla¹ (Gaiola)
• Moiòla¹ (Moiola)
• Pèirapuerc¹ (Pietraporzio)
• Ritana¹ (Rittana)
• La Ròca¹ (Roccasparvera)
• Sambuc¹ (Sambuco)
• Valàuria¹ (Valliorate)
• Vinai¹ (Vinadio)

Val Ges (Val Gesso)

• Lo Borg Sant Dalmatz¹ (Borgo San Dalmazzo)
• Entraigas¹ (Entracque)
• Roascha¹ (Roaschia)
• Rocavion¹ (Roccavione)
• Vaudier¹ (Valdieri)

Val Vermenanha (Val Vermenagna)

• Limon¹ (Limone Piemonte)
• Robilant¹ (Robilante)
• Lo Vernant¹ (Vernante)

Valadas dau Quiè (Val Tàner (Val Tanaro))

• Frabosa Sobrana¹ (Frabosa Soprana)
• Frabosa Sotana¹ (Frabosa Sottana)
• Roburent¹ (Roburent)
• Ròcafòrt¹ (Roccaforte Mondovì)
• Vilanòva¹ (Villanova Mondovì)

Val Pes (Val Pesio)

• Bueves¹ (Boves)
• la Clusa¹ (Chiusa di Pesio)
• Poranh¹ (Peveragno)

Zòna dal parlar roiasc, liada a l'Auta Val de Ròia que travèrsa la frontiera francoitaliana:

Tèrra Brigasca.

Val de Ròia (Val Roia)

• La Briga Auta¹ (La Briga Auta)
• La Viosèna (Viozene) (comuna d'Ormea; oficialament dins la província de Coni mas connectada mai que mai amb la província d'Impèria),
• Reaud (Realdo) (comuna de Triueira)
• Verdeja¹ (Verdeggia) (comuna de Triueira, província d'Impèria)
• Auriveta (Olivetta San Michele) 198 abitants

País de Niça istoric, marquesat de Doçaiga e Pinha:

• Avrigar (Apricale)
• Doçaiga (Dolceacqua)
• Isòra Bòna (Isolabona)
• Perinaud (Perinaldo)
• Pinha (Pigna)
• A Roqueta (Rochetta Nervina)
• Sebòrga (Seborga)

• Silvia Chiarini, "La construction d'un territoire de minorité entre revendications, conflits et institutionnalisation. Le cas des Vallées occitanes d'Italie", Belgeo. Revue belge de géographie, 3-2013 <en linha>
• Servizio Beni e attività culturali della Provincia di Torino, Atlante delle minoranze linguistiche storiche del Piemonte e della provincia di Imperia, 2013 (presentacion sul sit de Chambra d'Oc).
• Enrico Allasino, Consuelo Ferrier, Sergio Scamuzzi, Tullio Telmon, Le lingue del Piemonte, Istituto di Ricerche Economico Sociali del Piemonte, 2007, ISBN 88-87276-70-6.

Lo numèro 1 indica qu'an declarat la lora pertinença a la minoritat lingüistica occitana, e lo 2 a la minoritat lingüistica francesa, en virtut de la Lèi 482/99 de minoritats lingüisticas istoricas.

1. ↑ (2013) Encyclopedia of the World's Minorities. Taylor & Francis, p. 398. ISBN 9781135193881.
2. ↑ Delouis, Olivier-Marie (2022). Petit Magistère de Cuisine Occitane : 145 préparations, miscellanées et interventions gourmandes, p. 398. ISBN 9782492979057.
3. ↑ (it)"La minoranza linguistica occitana", site de la Region du Piémont.
4. ↑ (it)"La minoranza linguistica francoprovenzale", site de la Region de Piemont.
5. ↑ (it)"La minoranza linguistica francese", site de la Region de Piemont.
6. ↑ Girolamo Rossi. Storia del marchesato di Dolceacqua e dei comuni di Pigna e Castelfranco. Oneglia: Tipografia di Giovanni Grilini. 1862. Legir en linha.
7. ↑ Segond l’Atlante delle Minoranze Linguistiche del Piemonte e della Provincia di Imperia.
8. ↑ Enrico Allasino, Consuelo Ferrier, Sergio Scamuzzi, Tullio Telmon. Le lingue del Piemonte.
9. ↑ (oc)Institut d'estudis occitans. "Comunas occitanas d'Itàlia", site Luòcs.
10. ↑ Ernst Hirsch. Provenzalische Mundarttexte aus Piemont. Tübingen: Niemeyer Max Verlag GmbH, 1978.
11. ↑ ^11,0 et ^11,1 (it) Franco Bronzat. "Lingua “valdese” e occitano alpino: parentele morfo-fonetiche e lessicali". Bolletino della Società di Studi Valdesi. N°197. Dicembre 2005. pp 69-112.

• La Gàrdia
• Nòbla leiçon
• Païses occitans

• Le Lingue Madri della Provincia di Torino, Carlo Zoli

v · m Valadas Occitanas (comunas, ancianas comunas, ruaas)
Pè de Montanha	L'Abaia • Campilhon • Campilhon e Fenil • Chantaloba • Fenil • Frussasc • Prarustin • Ròcaplata • Rolei • Sant Peire Val Lemna • Sant Second • Lo Taluc
Plana Padana	Banhuel • Barge • Envie • Revèl
Val Cluson	L'Envèrs de Pinascha • Finistrèlas • Lo Mean • Mentolas • Peirosa • Pinascha • Pomaret • Las Pòrtas • Praamòl • Prajalats • Roure • Sant German de Cluson • Ussiau • Lhi Vialars
Val d'Estura	Aison • Bersés • Demont • Gaiòla • Gaiòla e Moiòla • L'Argentiera • La Ròca • Lo Borg Sant Dalmatz • Moiòla • Pèirapuerc • Ritana • Lo Sambuc • Lo Sambuc e Pèirapuerc • Valàuria • Vinai
Val d'Ors	Archamola • Los Arnauds • Bardonescha • Beulard • Bosson • Cesana • Champlàs dal Còl • Chaumont • Las Clavieras• Desèrtas • Eissilhas • Finhòus • Lo Grand Sause • Melesen • Mialaura • Molieras • Ors • Rolheras • Savors • Salbertrand • Lo Sause • La Sestriera • Solomiac • Los Turi
Val de Sant Martin o Germanasca	Bovièla • Lo Chabrand • Lo Faiet • La Manelha • Massèl • Lo Perrier • Praal • Riuclaret • Rodoret • Salsa • Sant Martin • Las Travèrsas
Val Ges	Endon • Entraigas • Roascha • Rocavion • Vaudier
Val Grana	Bernès • Lo Borgat • Caralh • Cervasca • Chastelmanh • Montomal • Pradlievi • Sent Píer • Valgrana • Vinhòl
Val Maira	Acelh • L'Albaret • L'Arma • Buscha • Cartinhan • Cèlas • Chanuelhas • Draonier • Elva • Estròp • Lòtol • La Màrmol • Palhieras • Prats • La Ròcha • Sant Damian • Sant Michel • Tarantasca • Ussòl • Lo Vilar
Val Pèlis	Angruenha • Bibiana • Bricairàs • Buebi • Lusèrna • Lusèrna e Sant Joan • Luserneta • Roraa • Sant Joan • La Torre de Pèlis • Lo Vilar de Pèlis
Val Pò	Brondèl • Castelar • Criçòl • Gambasca • Martinhana • Oncin • Ostana • Paisana • Panh • Rifred • Sant Frònt
Val de Ròia	Auriveta • Brelh de Ròia • La Briga • La Briga Auta • Fontan • Reaud • Saorj • Tenda • Verdeja • La Via de Gènoa / A Viuṡèna
Val Varacha	Blins • Brossasc • Chastèldalfin • Fraisse • Isascha • Lo Mèl • Lo Peasc • Pont e La Chanal • Rossana • Sant Pèire • Valmala • Venascha
Val Vermenanha	Limon • Robilant • Lo Vernant
Valadas dau Quiè	Bueves • Frabosa Sobrana • Frabosa Sotana • La Clusa • Poranh • Ròcafòrt • Vilanòva
Occitania submersa pedemontana o Zòna Grisa	Comunas de Piemont amb rèstas d'Occitan. Veire Modèl:Comunas d'Occitania submersa pedemontana.

v · m Regions culturalas e istoricas d'Occitània (regions d'Occitània actuala en nauta, regions d'Occitània anciana en bassa)
Auvèrnhe • Bearn • Borbonés • Daufinat • Gasconha inclusent la Val d'Aran • Guiana inclusent Agenés, Carcin, Peiregòrd e Roergue • Lemosin inclusent la Marcha • Lengadòc inclusent lo País de Fois e Fenolhedés • Mónegue • País Niçard • Provença inclusent lo Comtat Venaicin • Valadas Occitanas • Velai (istoricament en Lengadòc) • Vivarés (istoricament en Lengadòc) Enclava de La Gàrdia
Aguiaina inclusent Aunís, Engolmés, Peitau e Sentonge • Mauriana • Berric • País Gavai (partejat entre Aguiaina, Gasconha e Guiana) Enclavas dins Aragon • Navarra
Per las autras regions pobladas istoricament per d'occitans, veire Diaspòra occitana.