Kraje związkowe Niemiec – Wikipedia, wolna encyklopedia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kraje związkowe Niemiec (również landy^[1]; niem. Land, Bundesland) – jednostki podziału administracyjnego najwyższego szczebla w Republice Federalnej Niemiec.

Kraje związkowe zostały wprowadzone w Niemczech republikańską konstytucją z 1919 roku, w miejsce monarchii wchodzących w skład Cesarstwa Niemieckiego^[2].

Kraje związkowe mają szeroką autonomię, z wyłączeniem obrony i spraw zagranicznych. Częściowo mogą decydować o finansach^[3].

Poszczególne kraje związkowe mają swoje konstytucje, własne parlamenty, władzę wykonawczą oraz sądowniczą. Same ustanawiają swoją organizację wewnętrzną^[4].

Organizacja administracji krajowej jest na ogół trójszczeblowa^[5]:

• szczebel wyższy (rząd krajowy bądź minister jako organy najwyższe, a także wyższe organy administracji),
• szczebel pośredni (prezydent rejencji),
• szczebel niższy (starosta).

flaga	herb	kraj związkowy	stolica	pow­stał w	szef rządu	miejsca w Bundes­racie	powier­zchnia (km²)[6]	liczba miesz­kańców[6]	liczba ludno­ści/​km²[6]
		Badenia-Wirtembergia	Stuttgart	1952	Winfried Kretschmann (Zieloni)	6	35 748	11 280 257	311
		Bawaria	Monachium	1949	Markus Söder (CSU)	6	70 542	13 369 393	187
		Berlin	–	1990	Kai Wegner (CDU)	4	891	3 755 251	4 127
		Brandenburgia	Poczdam	1990	Dietmar Woidke (SPD)	4	29 654	2 573 135	86
		Brema	Brema (de facto)	1949	Andreas Bovenschulte (SPD)	3	419	684 864	1 613
		Hamburg	–	1949	Peter Tschentscher (SPD)	3	755	1 892 122	2 455
		Hesja	Wiesbaden	1949	Boris Rhein (CDU)	5	21 116	6 391 360	298
		Meklemburgia-Pomorze Przednie	Schwerin	1990	Manuela Schwesig (SPD)	3	23 295	1 628 378	69
		Dolna Saksonia	Hanower	1949	Stephan Weil (SPD)	6	47 710	8 140 242	168
		Nadrenia Północna-Westfalia	Düsseldorf	1949	Hendrik Wüst (CDU)	6	34 113	18 139 116	525
		Nadrenia-Palatynat	Moguncja	1949	Malu Dreyer (SPD)	4	19 858	4 159 150	207
		Saara	Saarbrücken	1957	Anke Rehlinger (SPD)	3	2 572	992 666	382
		Saksonia	Drezno	1990	Michael Kretschmer (CDU)	4	18 450	4 086 152	219
		Saksonia-Anhalt	Magdeburg	1990	Reiner Haseloff (CDU)	4	20 464	2 186 643	106
		Szlezwik-Holsztyn	Kilonia	1949	Daniel Günther (CDU)	4	15 804	2 953 270	185
		Turyngia	Erfurt	1990	Bodo Ramelow (Die Linke)	4	16 202	2 126 846	130
		Niemcy	Berlin	–	Olaf Scholz (SPD)	–	357 592	84 358 845	236

W latach 1920–1929 państwo składało się z 18 krajów związkowych, których korzenie wywodzą się z czasów Cesarstwa Niemieckiego. Jedynie kraj związkowy Turyngia został utworzony w 1920 r. W 1934 r., za rządów Adolfa Hitlera, z krajów związkowych Mecklenburg-Schwerin i Mecklenburg-Strelitz utworzono jeden kraj związkowy Meklemburgia. W 1937 r. Lubeka stała się częścią Prus.

Podział administracyjny w 1925 r.^[7]

Kraj	Powierzchnia [km²]	Liczba mieszk.	Gęstość zalud­nienia	Stolica
Anhalt	2 313,58	351 045	143	Dessau
Badenia	15 069,87	2 312 500	153	Karlsruhe
Bawaria	75 996,47	7 379 600	97	Monachium
Brunszwik	3 672,05	501 875	137	Brunszwik
Brema	257,32	338 846	1322	Brema
Hamburg	415,26	1 132 523	2775	Hamburg
Ludowa Republika Hesji	7 691,93	1 347 279	167	Darmstadt
Lippe	1 215,16	16 648	135	Detmold
Lubeka	297,71	127 971	430	Lubeka
Meklemburgia-Schwerin	13 126,92	674 045	51	Schwerin
Meklemburgia-Strelitz	2 929,50	110 269	38	Neustrelitz
Oldenburg	6 423,98	545 172	85	Oldenburg
Prusy	292 695,36	38 175 986	130	Berlin
Saksonia	14 986,31	4 992 320	333	Drezno
Schaumburg-Lippe	340,30	48 046	141	Bückeburg
Turyngia	11 176,78	1 607 329	137	Weimar
Waldeck	?	?	?	Waldeck
Wirtembergia	19 507,63	2 580 235	132	Stuttgart
Terytorium Saary	1 910,49	768 000	402	Saarbrücken
Rzesza Niemiecka	470 026,62	63 156 689	134	Berlin

Do 1952 r. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) podzielona była na 5 krajów związkowych:

• Brandenburgia – utworzona z pruskiej prowincji Brandenburgia,
• Meklemburgia-Pomorze Przednie – utworzona z Meklemburgii i zachodniej części pruskiej prowincji Pomorze,
• Saksonia – utworzona z Wolnego Państwa Saksonia i zachodnich fragmentów pruskiej prowincji Śląsk,
• Saksonia-Anhalt – utworzona z pruskiej prowincji Saksonia i Wolnego Państwa Anhalt,
• Turyngia – funkcjonująca w granicach z 1944.

Po zjednoczeniu Niemiec (1990) na obszarze byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej ponownie utworzono 5 krajów związkowych, natomiast Berlin Zachodni włączono do Berlina (stolicy byłej NRD) i utworzono Berlin, miasto na prawach kraju związkowego.

• flagi krajów związkowych Niemiec