Lewocza i Spisz wraz z zabytkami kultury – Wikipedia, wolna encyklopedia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lewocza i Spisz wraz z zabytkami kultury^[1][a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
nr rej. 810-830/1
Państwo	Słowacja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	620
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1993 na 17. sesji
Dokonane zmiany	2009
Położenie na mapie Słowacji
48°59′58,5″N 20°46′03,3″E/48,999583 20,767583
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Lewocza i Spisz wraz z zabytkami kultury (ang. Levoča, Spišský Hrad and the Associated Cultural Monuments, sł. Levoča, Spišský hrad a pamiatky okolia) – zabytek kulturowy znajdujący się na obszarze okresów (powiatów) Lewocza (sł. Levoča) i Nowa Wieś Spiska (sł. Spišská Nová Ves), wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący Zamek Spiski (sł. Spišský Hrad), miasto Lewocza i znajdujące się w okolicy zabytki^[2].

Lewocza to miasto o bogatej historii. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z XIII wieku, kiedy to osiedlili się tu w pierwotnych osadach słowiańskich niemieccy imigranci. Ich przybycie przyspieszyło rozwój handlu, rzemiosła i górnictwa na tych terenach. Lewocza stała się stolicą saskiej gminy spiskiej. W XV i XVI wieku w Lewoczy nastąpił rozkwit architektury, oświaty, kultury, sztuki i rzemiosła, co było możliwe dzięki korzystnemu położeniu miejscowości na skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych oraz przywilejom polityczno-gospodarczym nadanym przez władców. Było to jedno z najważniejszych wolnych miast królewskich na Węgrzech i w Europie Wschodniej^[3]. Zabudowa miasta stanowi przykład bardzo dobrze zachowanego i autentycznego zespołu budynków, pełniącego funkcje militarne, polityczne, religijne, kupieckie i kulturowe; charakterystycznego dla średniowiecznego osadnictwa w Europie Wschodniej^[2].

• Levoča

• 

  Bazylika świętego Jakuba

• 

  Kościół świętego Władysława

• 

  Kościół Ducha Świętego

• 

  Bazylika Nawiedzenia Marii Panny

• 

  Kościół ewangelicki

• 

  Renesansowy ratusz

• 

  Urząd miasta

• 

  Domy na rynku mistrza Pawła

• 

• 

  Dom Spillenbergów

• 

  Dom Krupeków

• 

  Fortyfikacje, widoczna tzw. baszta kupiecka

• 

  Brama Koszycka

• 

  Brama Menhardská

• 

  Brama polska

Na terenie objętym ochroną znajdują się najbardziej znane dzieła późnogotyckiego rzeźbiarza – mistrza Pawła z Lewoczy. Brakuje szczegółowych informacji o żywocie tego rzeźbiarza, ponieważ większość opisujących go dokumentów spłonęła podczas pożaru archiwum lewockiego w 1550 roku^[4].

Jego najsłynniejsze dzieła to:

• główny ołtarz w kościele pw. świętego Jakuba w Lewoczy
• ołtarz świętej Barbary w kościele Wniebowzięcia NMP w Bańskiej Bystrzycy
• ołtarz świętego Jerzego w kościele św. Jerzego w Spiskiej Sobocie^[4].

• Działa mistrza Pawła z Lewoczy

• 

  Dom mistrza Pawła, w którym mieści się obecnie jego muzeum

• 

  Główny ołtarz w kościele św. Jakuba w Lewoczy

• 

  Replika figury św. Jakuba

• 

  Ostatnia Wieczerza

• 

  Ołtarz świętej Barbary w Bańskiej Bystrzycy

• 

  Ołtarz w kościele Zwiastowania Marii Panny w Chyžném.

Jeden z największych tego typu kompleksów zamkowych w środkowej Europie, zajmuje powierzchnię ok. 4 ha. Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. Historia zamku sięga XII wieku. Na początku funkcjonował jako twierdza graniczna, następnie przez kilka wieków stanowił siedzibę żupana spiskiego. W drugiej połowie XV wieku Stefan Zápolya, jego ówczesny właściciel, zlecił przebudowę, w wyniku której kompleks zamkowy wzbogacił się o pałac, salę rycerską i kaplicę świętej Elżbiety. W jednej z komnat zamku urodził się jego syn Stefana – Jan, który został później królem Węgier. Po pożarze w 1780 roku zamek stopniowo popadał w ruinę, aż do rozpoczęcia jego konserwacji w latach 70. XX wieku^[5][6].

• Zamek Spiski

• 

  Widok na zamek

• 

  Brama główna

• 

  Zamek górny

• 

  Prezbiterium kaplicy zamkowej

• 

  Wystawa broni historycznej

Wraz z rozpoczęciem budowy zamku, zaczęto także zamieszkiwać jego podgrodzie. Zaczęły powstawać w jego pobliżu niewielkie osady, które były zależne od zamku. Mieszkańcy tych osad byli głównie sługami pana zamku. Z czasem niektóre osady połączyły się w większe wioski lub miasta. W ten sposób – poprzez połączenie trzech gmin – powstało Spiskie Podgrodzie (sł. Spišské Podhradie). Spiskie Podgrodzie przeżywało całe średniowiecze jako bardzo ważne, znane i prosperujące miasto^[7].

• Spiskie Podgrodzie

• 

  Kościół Narodzenia Marii Panny

• 

  Kościół ewangelicki

• 

  Kolumna maryjna

• 

  Kamienice Podgrodzia Spiskiego

• 

  Kościół św. Jana Bożego i klasztor Braci Miłosiernych

• 

  Synagoga

Historia tego kościelnego miasta sięga IX wieku, jednak właściwa historia kapituły spiskiej zaczyna się dopiero pod koniec XII wieku – po założeniu poczty spiskiej, które to wydarzenie również było związane z osiedlaniem się na Spiszu Niemców. Już w XIII wieku działała tu szkoła, a Spiska Kapituła została uznana za „wiarygodne miejsce” – miała prawo wystawiać i weryfikować dokumenty oraz dokonywać czynności notarialnych i prawnych^[7].

• Spiska Kapituła

• 

  Spiska Kapituła

• 

  Katedra św. Marcina

• 

  Pałac biskupi

• 

  Seminarium kapłańskie biskupa Jána Vojtaššáka

• 

  Wieża zegarowa

• 

  Dolna brama