Litawa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Litawa

Litawa niedaleko Kleinwolkersdorf w gminie targowej Lanzenkirchen w Dolnej Austrii
Kontynent	Europa
Państwo	Austria  Węgry
Rzeka
Długość	180 km
Źródło
Miejsce	połączenie rzek Pitten i Schwarza
Współrzędne	47°44′10,6″N 16°13′48,5″E/47,736278 16,230139
Ujście
Recypient	Dunaj Moszoński
Miejsce	okolice Mosonmagyaróvár
Wysokość	120 m n.p.m.
Współrzędne	47°52′08,0″N 17°17′16,8″E/47,868885 17,288010
Mapa
Bieg Litawy
Położenie na mapie Węgier
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Litawa (niem. Leitha, węg. Lajta) – rzeka w Austrii i na Węgrzech, prawy dopływ Dunaju^[1]. Długość rzeki wynosi 180 km^[2][3][1].

Litawa powstaje z połączenia rzek Pitten i Schwarza w gminie targowej Lanzenkirchen w Dolnej Austrii^[4][1]. Płynie najpierw ku północnemu wschodowi, przepływając przez wschodnią Kotlinę Wiedeńską i zarazem północną część Burgenlandu na długości około 15 km z niewielkim nachyleniem, następnie biegnie na wysokości 157 m n.p.m. koło gminy Bruckneudorf i na wysokości 144 m n.p.m. w pobliżu gminy Nickelsdorf, wzdłuż północno-zachodniego podnóża Gór Litawskich i przez bramę Brucker Pforte(inne języki)^[4][3]. Już na obszarze Węgier, na Małej Nizinie Węgierskiej, przyjmuje kierunek wschodni i na wysokości 120 m n.p.m. wpływa do południowego odgałęzienia Dunaju, Dunaju Moszońskiego, koło miasta Mosonmagyaróvár^[1][4].

W swoim biegu Litawa charakteryzuje się urozmaiconą strukturą, mając odcinki z szybszym i wolniejszym przepływem oraz różnej wysokości poziomem wody, a ponadto liczne zatoki i starorzecza. Generalnie jest uważana za rzekę o płytkiej wodzie. Sprzyja powstawaniu różnorodnej ichtiofauny, dzięki czemu jest świetnym miejscem do uprawiania wędkarstwa. Najważniejszymi rybami żyjącymi w Litawie są karp, szczupak, pstrąg potokowy, lin, sandacz, sum, brzana, okoń, ukleja, płoć i boleń^[4].

Wody Litawy są wykorzystywane przez małe lokalne kanały, z których największy jest Wiener Neustädter Kanal, łączący Wiener Neustadt i Wiedeń. W środkowym biegu wody Litawy napędzają wiele młynów i małych elektrowni wodnych oraz zasilają liczne małe kanały i zbiorniki irygacyjne.

Z większych miast nad Litawą leżą tylko Wiener Neustadt, Bruck an der Leitha i Mosonmagyaróvár.

Litawa miała nieproporcjonalne do swej wielkości znaczenie polityczne. Dziś na niektórych odcinkach stanowi granicę dwóch krajów związkowych Austrii – Dolnej Austrii i Burgenlandu^[4][3]. Wcześniej od czasu ukształtowania się wschodniej granicy Marchii Wschodniej około 1140 roku do podpisania traktatu w Trianon w 1920 roku na tym odcinku stanowiła granicę Austrii i Węgier. Natomiast od czasu powstania Austro-Węgier w 1867 roku do ich upadku w 1918 roku Litawa stanowiła granicę między Austrią właściwą a pozostającym z nią w unii Królestwem Węgier. Od nazwy rzeki urobiono dwie potoczne nazwy dwóch części monarchii: „Zalitawia” („Translitawia”) dla Węgier (oficjalnie: „Kraje Korony Świętego Stefana”), leżących z punktu widzenia Wiednia za Litawą, i „Przedlitawia” („Cislitawia”) dla pozostałej części monarchii, która nie miała własnej oficjalnej nazwy (urzędowo były to „Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane”, zaś od 1915 roku „Kraje austriackie”).

• 

  Tablica informująca o początku Litawy w Haderswörth w gminie targowej Lanzenkirchen

• 

  Rzeki Schwarza (po prawej) i Pitten (w środku) łączące się w Litawę

• 

  Litawa w gminie Bruckneudorf

• 

  Litawa (po lewej) wpływająca do Dunaju Moszońskiego (po prawej) w Mosonmagyaróvár