Właściwości atomowe

Promień • atomowy • walencyjny	175 (obl. 217) pm 160 pm
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f¹⁴5d¹6s²
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 32, 9, 2 (wizualizacja powłok)
Elektroujemność • w skali Paulinga • w skali Allreda	1,27 1,14
Potencjały jonizacyjne	I 523,5 kJ/mol II 1340 kJ/mol III 2022,3 kJ/mol

Właściwości fizyczne

Ciepło parowania	355,9 kJ/mol
Ciepło topnienia	18,6 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	2460 Pa (1936 K)
Konduktywność	1,85×10⁶ S/m
Ciepło właściwe	150 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	16,4 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Twardość • w skali Mohsa	2,5
Objętość molowa	17,78×10⁻⁶ m³/mol

Najbardziej stabilne izotopy

izotop	wyst.	o.p.r.	s.r.	e.r. MeV	p.r.
¹⁷³Lu	{syn.}	1,37 roku	w.e.	0,671	¹⁷³Yb
¹⁷⁴Lu	{syn.}	3,31 roku	w.e.	1,374	¹⁷⁴Yb
¹⁷⁵Lu	97,41%	stabilny izotop z 104 neutronami
¹⁷⁶Lu	2,59%	3,78×10¹⁰ lat	β⁻	1,193	¹⁷⁶Hf
¹⁷⁷Lu	{syn.}	6,64 d	β⁻	0,497	¹⁷⁷Hf

Niebezpieczeństwa

Globalnie zharmonizowany system
klasyfikacji i oznakowania chemikaliów

Na podstawie podanego źródła^[2]

Niebezpieczeństwo

Zwroty H

H228

Zwroty P

P210

NFPA 704

Na podstawie
podanego źródła^[3]

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Lutet (Lu, łac. lutetium, od Lutetia), dawniej kasjop (Cp) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Zgodnie z klasyfikacją IUPAC lutet jest zaliczany do lantanowców. Także zgodnie z klasyfikacją IUPAC należy on do bloku d, w wyniku czego jest jedynym lantanowcem z okresu 6 niewchodzącym do bloku f. Przez występowanie w bloku d należy on do grupy skandowców.

Został odkryty w 1907 r. niezależnie przez Georges'a Urbaina i Carla Auera von Welsbacha, którzy rozdzielili (różnymi metodami^[5]) iterbię, wyizolowaną w 1878 r. przez Jeana Charles'a Galissarda de Marignaca na iterb i lutet^[6]^[7]^[8].

Lutet występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,51 ppm. Najważniejszymi minerałami lutetu są:

monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr,Lu)PO₄ – tzw. piasek monacytowy
bastnazyt (Ce,La,Nd,Y,Pr,Lu)CO₃F – minerał dużo rzadszy.

Atom lutetu posiada 71 elektronów o konfiguracji [Xe] 4f¹⁴5d¹6s². Wchodząc w reakcję chemiczną atom traci dwa zewnętrzne elektrony i jeden elektron podpowłoki 5d, co jest nietypowe ponieważ reakcje innych lantanowców wykorzystują elektrony podpowłoki f. Atom lutetu jest najmniejszy spośród atomów lantanowców ze względu na kontrakcję lantanowców^[9], co skutkuje tym, że lutet ma największą gęstość, temperaturę topnienia i twardość spośród lantanowców. Niektóre z tych właściwości mogą być wyjaśnione poprzez przynależność pierwiastka do bloku d układu okresowego, co daje mu częściowo właściwości cięższych metali przejściowych. Czasami lutet bywa, z tego względu klasyfikowany jako metal przejściowy, mimo że IUPAC zaklasyfikował go do lantanowców.

Izotop lutetu ¹⁷⁷Lu jest stosowany w połączeniu z analogami somatostatyny do leczenia nowotworów pochodzenia neuroendokrynnego^[10].

klasyfikacja lantanowców i aktynowców

↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 174,9668 ± 0,0001. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

↑ ^a ^b C.R. Hammond, The Elements. Lutetium, [w:] David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-21, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Lutetium [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 22 września 2019, numer katalogowy: 263125 [dostęp 2022-08-16]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ESPI Metals – Lutetium, Safety Data. [dostęp 2015-08-20].
↑ Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ Ignacy Eichstaedt, Księga pierwiastków, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 333, OCLC 839118859.
↑ C.R. Hammond, The Elements. Ytterbium, [w:] David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-40, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Ytterbium: historical information [online], WebElements Periodic Table [dostęp 2023-01-29] (ang.).
↑ ytterbium, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-30] (ang.).
↑ Introduction to the Lanthanides. W: Simon Cotton: Lanthanide and Actinide Chemistry. John Wiley & Sons, 2006, s. 7. ISBN 0-470-01005-3. (ang.).
↑ Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Ośrodek Radioizotopów Polatom [online], polatom.pl [dostęp 2017-11-25].

p • d • e

Układ okresowy pierwiastków

3^[i]

Uue

Ubn

✱

Ubu

Ubb

Ubt

Ubq

Ubp

Ubh

Ubs

...^[ii]

Metale alkaliczne

Metale ziem
alkalicznych

Właściwości
nieznane

↑ Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.
↑ Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.