pl.wikipedia.org

Schinus – Wikipedia, wolna encyklopedia

  • ️Fri Feb 04 2022

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Schinus

Ilustracja
Schinus peruwiański
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

nanerczowate

Rodzaj

schinus

Nazwa systematyczna
Schinus L.
Sp. Pl.: 388 (1753)[3]
Typ nomenklatoryczny

Pistacia vera L.[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Schinus terebinthifolia

Schinus[5], mastykowiec[6] (Schinus L.) – rodzaj roślin z rodziny nanerczowatych. Obejmuje 33 gatunki[3][7]. Zasięg rodzaju obejmuje część Ameryki Południowej na południe od Ekwadoru i Brazylii z wyłączeniem Amazonii[3][8]. Dwa gatunki – schinus peruwiański S. molle i S. terebinthifolia uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej i ciepłym klimacie strefy umiarkowanej[8]. Drugi z tych gatunków w wielu miejscach dziczeje i jest inwazyjny, zwłaszcza w Australii, Południowej Afryce, na Maskarenach, w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych i na Hawajach[7] (uznany został za jeden ze 100 najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie[9]). W naturze rośliny te rosną w różnych lasach, na terenach skalistych i w dolinach rzek[10]. Zawierają sok mleczny powodujący dermatozy[8].

Schinus peruwiański zwany „drzewem pieprzowym” ma gorzkie, czerwone owoce wielkości pieprzu używane w Peru do doprawiania octu[11], poza tym jako zamiennik pieprzu[7] (tzw. „pieprz peruwiański”[5]). Żywica zwana „mastiksem amerykańskim” służy jako środek przeczyszczający[11] i do kontrolowania płodności[7]. Z nasion Inkowie przygotowywali napój odurzający. Sok mleczny wykorzystywany był leczniczo, a sok z gałęzi do konserwowania lin. Z liści pozyskiwano żółty barwnik[11]. Owoce S. terebinthifolia także wykorzystywane są jako pieprz czerwony. Oba gatunki uprawiane są także jako ozdobne[7]. S. polygama i S. latifolia wykorzystywane są do wyrobu napoju chicha[11].

Pokrój
Krzewy i niskie drzewa[10], rzadko półkrzewy, rzadko też miewają pędy uzbrojone w ciernie[8], zwykle nagie[10].
Liście
Zimozielone lub sezonowe, skrętoległe, ogonkowe, jednolistkowe lub nieparzystopierzasto złożone, rzadko parzystopierzasto złożone. Oś liścia często bywa oskrzydlona. Listki osadzone są na niej naprzeciwlegle lub skrętolegle[8].
Kwiaty
Rośliny dwupienne, rzadziej jednopienne, o kwiatach drobnych[10], zebranych w wyrastające z kątów liści lub na szczytach pędów wiechy i kłosy, rzadko zebrane w pęczek[8]. Kwiaty rozwijają się na członowanych szypułkach. Okwiat jest pięciokrotny[8], zwykle biały[10]. Pręcików jest 10 w dwóch okółkach o różnej długości. Dysk miodnikowy 8–10-płatowy. Górna zalążnia z trzech owocolistków, jednokomorowa, z trzema szyjkami zakończonymi główkowatymi znamionami[10][8].
Owoce
Kuliste pestkowce, jasnoróżowe do ciemnoczerwonych, nagie lub owłosione. Egzokarp oddzielający się po dojrzeniu od reszty owocni, mezokarp żywiczny i mięsisty, przylega do zdrewniałego endokarpu[8].
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Anacardioideae, rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae)[2][12].

Wykaz gatunków[3]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-04] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-04] (ang.).
  3. ↑ a b c d Schinus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-04].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-03-10].
  5. ↑ a b Marian Rejewski, Rośliny przyprawowe i używki roślinne, Warszawa: Państwowe Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1992, ISBN 83-09-01484-8, OCLC 749326008.
  6. ↑ Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 117.
  7. ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 834, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c d e f g h i K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 36. ISBN 978-3-642-14396-0.
  9. ↑ Lowe S. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004 [dostęp 2024-11-18].
  10. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 362. ISBN 0-333-73003-8.
  11. ↑ a b c d Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 307, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232.
  12. ↑ Genus Schinus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-04].