Sejm Czterech Ziem – Wikipedia, wolna encyklopedia
- ️Tue Dec 28 2021
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sejm Czterech Ziem, Sejm Czterech Ziemstw (hebr. ועד ארבע ארצות, Wa‘ad Arba‘ Aracot), pierwotnie Sejm Trzech Krajów (Waad Szalosz Medinot) lub Sejm Trzech Ziem (Waad Szalosz Aracot) – centralny organ samorządu Żydów Korony Królestwa Polskiego I Rzeczypospolitej istniejący w latach 1580–1764.
Powstał jako miejsce spotkań Żydów trzech głównych kahałów Rzeczypospolitej. Nazywał się wtedy Sejmem Trzech Krajów lub Trzech Ziem. Pod koniec XVI w. zmienił nazwę na Sejm Czterech Ziem[1]. Były na nim obecne przedstawicielstwa kahałów Małopolski, Wielkopolski, Litwy i Rusi[2].
W 1623 wyodrębnił i uniezależnił się Sejm Żydów Litwy. Sejm Czterech Ziem utrzymał nazwę, a reprezentowanymi ziemiami stały się Małopolska (ze stolicą w Krakowie), Wielkopolska (Poznań), Ruś (Lwów) i Wołyń (Ostróg)[2].
Używanie przez Żydów nazwy „sejm” było negatywnie oceniane przez szlachtę. W 1756 i 1764 sejmik województwa lubelskiego domagał się jej zmiany, ponieważ w odróżnieniu od sejmików i sejmów szlacheckich, stanowiących instytucje demokracji szlacheckiej, Sejm Czterech Ziem był niewybieralną reprezentacją żydowskiej oligarchii[3].
Początkowo jego kompetencje nie były uregulowane. Był on wtedy organizacją podobną do zjazdów żydowskich w Europie Zachodniej[1]. Obradował, podobnie jak centralny sąd rabiniczny, w Lublinie, przy okazji odbywania się jarmarków lubelskich[2].
W 1581 „starsi żydowscy” otrzymali od sejmu kompetencje fiskalne – mieli zbierać pogłówne od wszystkich Żydów i przekazywać zebrane kwoty podskarbim koronnym i litewskim. Sejm nie określił, w jaki sposób starsi mieli realizować ten obowiązek. Przypuszcza się, że do tego powołali Sejm Czterech Ziem[2]. Został on stabilną organizacją ze stałym finansowaniem i odróżnił się od żydowskich samorządów z innych krajów Europy[1].
Ściągał wyższe kwoty niż te wymagane przez władze Rzeczypospolitej, a nadwyżkę przeznaczał na własne cele. Przy tym wiedza o jego działalności nie była powszechna. Nie prowadzono scentralizowanej dokumentacji[3].
Pierwotnie składał się z siedemdziesięciu delegatów kahałów. Obradował zazwyczaj dwa razy do roku w czasie jarmarków w Lublinie i Jarosławiu. Później stał się ciałem samorządowym, miejscem gdzie rozstrzygano sprawy sporne pomiędzy kahałami, uzgadniano wspólne działanie przeciwko zagrożeniom żydowskiej autonomii[potrzebny przypis]. Obradom Sejmu w latach 1581–1764 przewodniczyli rabini Kalisza[4].
W 1764 sejm konwokacyjny zlikwidował Sejm Czterech Ziem, który nie był w stanie uporać się ze ściąganiem podatków od Żydów[5].
- ↑ a b c Doktór 2018 ↓, s. 75.
- ↑ a b c d Doktór 2018 ↓, s. 76.
- ↑ a b Doktór 2018 ↓, s. 77.
- ↑ Plenzler 2011 ↓, s. 13.
- ↑ Volumina Legum t. VII Pogłowne żydowskie Korony i W. X. Lit.
- Jan Doktór, Lubelskie początki Sejmu Czterech Ziem, [w:] Piotr Dymmel, Robert Jop, Lublin w kulturze, kultura w Lublinie: dziedzictwo kulturowe miasta od średniowiecza do współczesności, Lublin 2018, ISBN 978-83-938833-7-0, OCLC 1120743027 [dostęp 2021-12-28].
- Anna Plenzler, Szlak kultury żydowskiej w Wielkopolsce, Poznań: Wielkopolska Organizacja Turystyczna, 2011, ISBN 978-83-61454-01-4.