Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/miesiąc – Wikipedia, wolna encyklopedia

1 marca 2025

1 marca: imieniny obchodzą m.in.: Albin, Dawid i Eudokia; dzień niepodległości Bośni i Hercegowiny, w Polsce Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”; wczoraj lub dziś rozpoczął się ramadan
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1445 – urodził się włoski malarz wczesnego quattrocenta Sandro Botticelli (na ilustracji), przedstawiciel szkoły florenckiej, autor portretów, obrazów o tematyce mitologicznej (słynne Narodziny Wenus, Wiosna) oraz religijnej (Powracająca Judyta, szereg obrazów z motywem Madonny)
• 1815 – Napoleon wylądował we Francji zbiegłszy z zesłania na Elbie
• 1935 – urodził się polski poeta, prozaik, dramatopisarz, autor tekstów piosenek, krytyk filmowy Ernest Bryll
• 1945 – część 1. Warszawskiej Brygady Kawalerii pod Borujskiem wykonała ostatnią bojową szarżę wojska polskiego
• 1995 – powstał portal internetowy Yahoo! (na ilustracji logo Yahoo!)
• 2000 – wmurowano kamień węgielny pod budowę Trasy Siekierkowskiej w Warszawie (na fotografii); tegoż dnia powołano Instytut Adama Mickiewicza
  

5 marca 2025

5 marca: imieniny obchodzą m.in.: Jeremiasz, Oliwia i Wirgilia; rozpoczął się wielki post
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1830 – urodził się francuski naukowiec, fizjolog i fotograf Étienne-Jules Marey
• 1835 – Samuel Colt założył w Peterson w stanie New Jersey przedsiębiorstwo Patent Arms Manufacturing Company, w którym rozpoczął produkcję rewolwerów
• 1895 – zmarł rosyjski prozaik i publicysta Nikołaj Leskow (na fotografii), autor m.in. opowiadań Mańkut, Powiatowa lady Makbet, Napiętnowany anioł
• 1895 – zmarł angielski asyrolog i dyplomata Henry Rawlinson, który odkrył, skopiował i odczytał inskrypcję z Behistun
• 1945 – urodził się polski dziennikarz, felietonista, satyryk i pisarz Maciej Rybiński
• 1950 – naczelny dowódca UPA Roman Szuchewycz zginął podczas próby zatrzymania go przez NKWD w Biłohorszczu pod Lwowem
• 1990 – zmarł polski filozof Klemens Szaniawski
  

7 marca 2025

7 marca: imieniny obchodzą m.in.: Felicyta, Nadmir i Perpetua
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:

• 1765 – urodził się francuski fizyk i wynalazca Joseph Nicéphore Niépce, współwynalazca dagerotypii
• 1785 – urodził się włoski pisarz Alessandro Manzoni (na litografii), czołowy przedstawiciel romantyzmu w swoim kraju, jego najważniejszym utworem, uznanym za arcydzieło włoskiej literatury jest powieść historyczna Narzeczeni
• 1875 – urodził się francuski kompozytor Maurice Ravel
• 1945 – NKWD aresztowało gen. Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil”
• 1985 – zmarł polski prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik Arkady Fiedler (na fotografii), autor: zbeletryzowanych reportaży z wypraw do egzotycznych krajów (m.in. adresowanych do młodzieży Wyspa Robinsona, Orinoko), opowieści o udziale polskich lotników w bitwie o Anglię Dywizjon 303, powieści marynistycznej Dziękuję ci, kapitanie
• 1985 – wydano charytatywny singel We Are the World
  

11 marca 2025

11 marca: imieniny obchodzą m.in.: Balbina, Konstanty i Sylwia; dzień niepodległości Litwy
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1890 – urodził się amerykański inżynier, wynalazca, teoretyk wczesnego okresu informatyki Vannevar Bush, uważany za twórcę idei sieci komputerowych oraz hipertekstu
• 1945 – zmarł niemiecki architekt; entuzjasta i pionier astronautyki i rakietnictwa Walter Hohmann, który sformułował jeden z podstawowych manewrów statków kosmicznych nazwany jego imieniem
• 1950 – urodził się amerykański wokalista jazzowy Bobby McFerrin (Don’t Worry, Be Happy)
• 1955 – urodziła się niemiecka wokalistka, kompozytorka piosenek rockowych, autorka tekstów piosenek Nina Hagen
• 1955 – zmarł szkocki lekarz i mikrobiolog Alexander Fleming (na znaczku pocztowym Wysp Owczych), odkrywca penicyliny, laureat Nagrody Nobla
• 1960 – została wystrzelona amerykańska międzyplanetarna sonda kosmiczna Pioneer 5 mająca zbadać przestrzeń między Ziemią a Wenus
• 1985 – dzień po śmierci Konstantina Czernienki Michaił Gorbaczow (na fotografii) został wybrany sekretarzem generalnym KC KPZR
  

13 marca 2025

13 marca: imieniny obchodzą m.in.: Bożena, Krystyna i Patrycja; o zachodzie słońca rozpoczyna się święto Purim
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1845 – premiera koncertu skrzypcowego Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego (do odsłuchania pierwsza część — Allegro molto appassionato)
• 1845 – urodził się polski językoznawca Jan Niecisław Baudouin de Courtenay (na fotografii), autor prac z teorii języka, historii języka oraz dialektologii języków słowiańskich, twórca terminu „fonem”, propagator esperanto
• 1920 – rozpoczęła się czterodniowa nieudana próba przewrotu monarchistycznego w Republice Weimarskiej
• 1945 – w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen zmarł polski wynalazca, pionier kinematografii, operator filmowy i reżyser Kazimierz Prószyński, konstruktor aparatów kinematograficznych oraz kamer filmowych
• 1960 – urodził się ukraiński pisarz Jurij Andruchowycz
• 1975 – zmarł jugosłowiański powieściopisarz, nowelista i poeta Ivo Andrić, laureat Nagrody Nobla
• 1995 – zmarł polski żołnierz, sierżant Wojska Polskiego II RP Franciszek Gajowniczek, więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, za którego życie oddał Maksymilian Maria Kolbe
  

17 marca 2025

17 marca: imieniny obchodzą m.in.: Gertruda, Patryk i Zbigniew; Dzień Świętego Patryka
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1420 – we Wrocławiu ogłoszono bullę papieża Marcina wzywającą katolików do zorganizowania krucjaty przeciwko husytom
• 1765 – zmarł architekt włoskiego pochodzenia Paweł Antoni Fontana, czołowy przedstawiciel architektury późnego baroku w Rzeczypospolitej, nadworny architekt Pawła Karola Sanguszki (na fotografii jedno z jego dzieł: kościół Dominikanów w Winnicy)
• 1805 – urodził się hiszpański śpiewak operowy i nauczyciel muzyki Manuel García, prekursor laryngoskopii
• 1865 – urodził się polski inżynier hydrotechnik Gabriel Narutowicz (na portrecie pędzla Ludomira Janowskiego), profesor Politechniki w Zurychu, pionier szwajcarskiej elektryfikacji, konstruktor licznych elektrowni wodnych, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zaangażowany w odbudowę państwa – jako minister robót publicznych, następnie minister spraw zagranicznych, w 1922 wybrany na pierwszego prezydenta RP
• 1865 – rozpoczęto budowę mostu łyżwowego na Wiśle we Włocławku
• 1945 – w Mrzeżynie odbyły się zaślubiny Polski z morzem; tegoż dnia w Weimarze utworzono kolaboracyjny Ukraiński Komitet Narodowy
  

19 marca 2025

19 marca: imieniny obchodzą m.in.: Bogdan, Józef i Leoncjusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1895 – urodził się ukraiński poeta, tłumacz, publicysta i działacz społeczny pochodzenia polskiego Maksym Rylski
• 1905 – urodził się niemiecki polityk i architekt, zbrodniarz wojenny Albert Speer, autor niezrealizowanego projektu przebudowy Berlina (Plan Germania), jeden z przywódców hitlerowskich Niemiec, minister uzbrojenia i amunicji
• 1945 – w ostatnich dniach wojny Adolf Hitler nakazał zniszczenie na terenie III Rzeszy wszystkiego, co możliwe, co mogłoby wpaść w ręce wrogich wojsk – wydana tego dnia dyrektywa (tzw. rozkaz Nerona) nakazywała niszczenie całej infrastruktury, przemysłu, dróg, mostów, instalacji zaopatrzeniowych i innych wartościowych obszarów; odpowiedzialny za realizację tego planu minister uzbrojenia i amunicji Albert Speer umyślnie uchylił się od wykonania rozkazu, który pozostał tylko na papierze
• 1955 – urodził się amerykański aktor i producent filmowy Bruce Willis (na fotografii); tegoż dnia zmarł węgierski polityk i dyplomata Mihály Károlyi, premier i prezydent Węgier
• 1985 – zmarł polski prozaik i publicysta Leopold Tyrmand (Dziennik 1954, Zły)
• 1990 – Japonia jako trzeci kraj w historii umieściła sztucznego satelitę – sondę Hiten (na ilustracji) – na orbicie Księżyca, był to pierwszy statek, który wszedł na tę orbitę dzięki wykorzystaniu sił grawitacyjnych, bez zużywania paliwa
  

23 marca 2025

23 marca: imieniny obchodzą m.in.: Pelagia, Wiktorian i Zbysław; Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1660 – wojna polsko-rosyjska: wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Lachowicz
• 1905 – zmarł polski malarz i fotograf Walery Eljasz-Radzikowski, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego, popularyzator Tatr (Illustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic)
• 1910 – urodził się japoński reżyser i scenarzysta filmowy Akira Kurosawa (na fotografii), wśród jego dzieł filmowych znajdują się m.in. oskarowe Rashōmon i Dersu Uzała, dramat Siedmiu samurajów (będący pierwowzorem westernu Siedmiu wspaniałych) oraz adaptacje dzieł Szekspira: Ran, oparty na Królu Learze i Tron we krwi – na Makbecie
• 1930 – urodził się polski aktor i reżyser Zygmunt Hübner, dyrektor Starego Teatru w Krakowie i Teatru Powszechnego w Warszawie
• 1935 – polski Sejm uchwalił tekst nowej konstytucji, która miesiąc później została podpisana przez prezydenta i weszła w życie (zobacz w  Wikiźródłach treść Konstytucji kwietniowej)
• 1965 – rozpoczęła się amerykańska załogowa misja kosmiczna Gemini 3
  

27 marca 2025

27 marca: imieniny obchodzą m.in.: Augusta, Ernest i Lidia
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:

• 1615 – zmarła królowa Francji i Nawarry Małgorzata de Valois (na litografii)
• 1845 – urodził się niemiecki fizyk Wilhelm Röntgen (na fotografii), odkrywca nowego rodzaju przenikliwego promieniowania elektromagnetycznego, laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1901
• 1905 – urodził się niemiecki wojskowy, oficer Abwehry Rudolf-Christoph Freiherr von Gersdorff, członek opozycji antyhitlerowskiej, który w 1943 planował w samobójczym ataku wysadzić siebie wraz z Hitlerem oraz Göringiem, Himmlerem, Keitlem i Dönitzem; odkrywca masowych grobów polskich oficerów, ofiar zbrodni katyńskiej; po wojnie działacz charytatywny
• 1915 – Mary Mallon, irlandzka służąca, nosicielka duru brzusznego została w USA poddana dożywotniej kwarantannie
• 1925 – ratyfikowano konkordat między Polską a Stolicą Apostolską ( zobacz tekst Konkordatu na Wikiźródłach)
• 1945 – NKWD podstępnie aresztowało 16 przywódców Polski Podziemnej, których następnie wywieziono do Moskwy i osadzono w więzieniu na Łubiance
• 1975 – rozpoczęto budowę ropociągu na Alasce
  

2 marca 2025

2 marca: imieniny obchodzą m.in.: Agnieszka, Karol i Paweł
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1725 – zmarł hiszpański architekt barokowy José Benito de Churriguera, jego dzieła charakteryzują się wielością elementów ornamentowych i niezwykłą obfitością rzeźbiarskich detali
• 1855 – zmarł cesarz Rosji Mikołaj I (na portrecie), znany ze stłumienia powstania „dekabrystów” w 1825 i powstania listopadowego w 1831; tegoż dnia tron rosyjski objął Aleksander II, autor wielu liberalnych reform, m.in. uwłaszczenia chłopów w Rosji i Królestwie Polskim
• 1935 – urodził się polski pisarz, publicysta, scenarzysta i aktor Marek Nowakowski, przedstawiciel małego realizmu
• 1955 – dokonano oblotu francuskiego samolotu myśliwsko-bombowego Dassault Super Mystère (na fotografii Dassault Super Mystère B.2); tegoż dnia PZPN został członkiem UEFA
• 1980 – zmarł polski poeta, prozaik, autor sztuk scenicznych, publicysta i tłumacz Jarosław Iwaszkiewicz
  

8 marca 2025

8 marca: imieniny obchodzą m.in.: Beata, Jan i Miłogost; Dzień Kobiet
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1825 – urodził się amerykański lekarz Alexander Augusta, pierwszy w historii US Army Afroamerykanin pełniący służbę jako chirurg wojskowy
• 1935 – w Tokio padł pies o imieniu Hachikō, który przez 10 lat po śmierci właściciela czekał popołudniami na stacji metra na jego powrót z pracy
• 1940 – wydano dekrety polskie regulujące sytuację polskich robotników przymusowych w III Rzeszy (na ilustracji książeczka pracy (Arbeitsbuch) i oznaczenie „P”)
• 1945 – niemiecki generał Hermann Niehoff przejął dowodzenie podczas Festung Breslau zastępując Hansa von Ahlfen, stając się ostatnim komendantem oblężonego Wrocławia
• 1955 – zmarła amerykańska rzeźbiarka Bessie Potter Vonnoh, tworząca pod wpływem amerykańskiego impresjonizmu, jej rzeźby przedstawiają motywy z życia codziennego, w szczególności kobiety, kobiecość i macierzyństwo (na ilustracji portret „Bessie Potter Vonnoh przy toaletce” pędzla jej męża, Roberta Vonnoha)
• 1965 – zmarł amerykański pianista, aranżer i kompozytor jazzowy Tadd Dameron, prekursor modern jazzu
  

10 marca 2025

10 marca: imieniny obchodzą m.in.: Cyprian, Gajusz i Symplicjusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1535 – Tomás de Berlanga odkrył wyspy Galapagos
• 1845 – urodził się Aleksander III Romanow, cesarz Rosji
• 1870 – urodziła się aktorka teatralna żydowskiego pochodzenia Ester Rachel Kamińska
• 1920 – urodził się francuski prozaik, poeta, trębacz jazzowy, szansonista, aktor i tłumacz Boris Vian, autor powieści utrzymanych w klimacie surrealizmu i groteski
• 1940 – zmarł rosyjski dramaturg i prozaik Michaił Bułhakow, autor m.in. powieści Mistrz i Małgorzata, Biała gwardia, zbioru opowiadań Notatki na mankietach
• 1955 – urodził się polski reżyser, scenarzysta i producent filmowy Juliusz Machulski (na fotografii), autor wielu popularnych filmów, głównie komediowych, m.in.: Vabank, Seksmisja, Kingsajz, Deja vu, Kiler, Vinci, Ile waży koń trojański?, AmbaSSada
• 1985 – zmarł Konstantin Czernienko, przywódca ZSRR
  

16 marca 2025

16 marca: imieniny obchodzą m.in.: Abraham, Herbert i Przybymir
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1750 – urodziła się brytyjska astronom pochodzenia niemieckiego Caroline Herschel, pierwsza i do 1996 roku jedyna kobieta uhonorowana złotym medalem przez Królewskie Towarzystwo Astronomiczne
• 1935 – w III Rzeszy Niemieckiej wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej, co było równoznaczne z jednostronnym zerwaniem traktatu wersalskiego; na miejsce zawodowej Reichswery utworzono Wehrmacht, składający się z żołnierzy poborowych
• 1940 – zmarła szwedzka pisarka Selma Lagerlöf (na fotografii), laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, członek Akademii Szwedzkiej; tworzyła literaturę dla dorosłych (powieść Gösta Berling), jednak światową popularność przyniosła jej książka dla dzieci Cudowna podróż – niezwykły podręcznik do geografii Szwecji, w którym niesforny Nils pomniejszony do rozmiarów krasnoludka przyłącza się do stada migrujących dzikich gęsi i wraz z nimi wyrusza w podróż przez cały kraj, od Skanii do Laponii, poznając – dosłownie z lotu ptaka – różnorodność i piękno wszystkich krain geograficznych Szwecji
• 1970 – zmarł polski dramaturg, felietonista i pisarz Jerzy Szaniawski, sławny dzięki serii opowiadań o profesorze Tutce, na podstawie którego powstał serial Klub profesora Tutki
• 1975 – amerykańska sonda Mariner 10 (na fotografii) dokonała trzeciego przelotu obok Merkurego
• 1975 – zmarł amerykański gitarzysta i wokalista bluesowy T-Bone Walker, prekursor gitary elektrycznej
  

18 marca 2025

18 marca: imieniny obchodzą m.in.: Edwarda, Edward i Narcyz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1690 – urodził się pruski matematyk Christian Goldbach, znany dzięki sformułowaniu hipotezy nazwanej jego imieniem
• 1910 – premiera amerykańskiego filmu grozy Frankenstein (do obejrzenia) w reżyserii Jamesa Searle Dawleya
• 1915 – na Morzu Północnym brytyjski HMS Dreadnought (na zdjęciu) jako jedyny pancernik w historii staranował i zatopił okręt podwodny – niemiecki U-29
• 1925 – nad stanami Missouri, Illinois i Indiana przetoczyło się tzw. Tri-State Tornado, zabijając 695 osób
• 1945 – po zdobyciu Kołobrzegu przez 1. Armię Wojska Polskiego odbyły się zaślubiny Polski z morzem
• 1955 – zmarł amerykański zoolog, ekolog i pacyfista Warder Clyde Allee, twórca zasady ekologicznej nazwanej jego imieniem
• 1980 – zmarł, urodzony w Niemczech, amerykański filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk żydowskiego pochodzenia Erich Fromm (Ucieczka od wolności, Anatomia ludzkiej destrukcyjności, Mieć czy być?)
  

26 marca 2025

26 marca: imieniny obchodzą m.in.: Kasjan, Emanuel i Larysa; dzień niepodległości Bangladeszu
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:

• 1905 – urodził się austriacki psychiatra i psychoterapeuta Viktor Frankl
• 1915 – I wojna światowa: zakończyła się niemiecko-rosyjska bitwa przasnyska
• 1925 – urodził się francuski dyrygent i kompozytor Pierre Boulez
• 1935 – urodził się palestyński przywódca Mahmud Abbas (na zdjęciu), przewodniczący OWP, premier i prezydent Autonomii Palestyńskiej
• 1945 – wojna na Pacyfiku: zakończyła się bitwa o Iwo Jimę (na fotografii)
• 1945 – urodził się polski satyryk, aktor, artysta kabaretowy i listonosz Zenon Laskowik, twórca słynnego w okresie PRL kabaretu „Tey”; tegoż dnia zmarł brytyjski polityk David Lloyd George, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916-1922, aktywny uczestnik (jeden z wielkiej czwórki) konferencji pokojowej w 1919 i sygnatariusz Traktatu wersalskiego, starał się powstrzymać wzrost znaczenia Francji w Europie, sprzeciwiał się także planom utworzenia silnej Polski i oddania Polakom Gdańska oraz Górnego Śląska
  

28 marca 2025

28 marca: imieniny obchodzą m.in.: Ingbert, Krzysław i Renata
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:

• 845 – wikingowie (według legendy – pod wodzą Ragnara) splądrowali Paryż
• 1515 – urodziła się hiszpańska karmelitanka, mistyczka, myślicielka religijna oraz pisarka Teresa z Ávili (na portrecie), reformatorka zakonu karmelitów, współzałożycielka karmelitów bosych, święta Kościoła katolickiego, w 1970 ogłoszona doktorem Kościoła
• 1795 – III rozbiór Polski: Sejm kurlandzki ogłosił przyłączenie Księstwa Kurlandii i Semigalii do Rosji
• 1935 – premiera propagandowego filmu Triumf woli w reżyserii Leni Riefenstahl
• 1955 – urodziła się polska dziennikarka telewizyjna i radiowa, reporterka, korespondentka wojenna Maria Wiernikowska
• 1985 – zmarł francuski malarz i grafik Marc Chagall (na fotografii), czołowy przedstawiciel kubizmu
  

30 marca 2025

30 marca: imieniny obchodzą m.in.: Amadeusz, Kwiryna i Litobor; dziś lub jutro kończące ramadan święto Id al-Fitr
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:

• 1820 – urodził się romantyczny poeta słowacki Andrej Sládkovič
• 1840 – zmarł pierwszy celebryta i brytyjski arbiter męskiej elegancji Beau Brummell, któremu przypisuje się wprowadzenie do klasycznej mody męskiej współczesnego garnituru noszonego z wiązanym krawatem
• 1905 – urodził się brytyjski kat Albert Pierrepoint, ostatni noszący tytuł Naczelnego Kata Zjednoczonego Królestwa, wykonawca około 200 wyroków po procesach norymberskich
• 1915 – urodziła się polska aktorka teatralna, kabaretowa i filmowa Jadwiga Andrzejewska
• 1925 – zmarł austriacki filozof i mistyk Rudolf Steiner (na portrecie), badacz spuścizny Goethego, twórca antropozofii
• 1945 – urodził się brytyjski muzyk rockowo-bluesowy Eric Clapton (na fotografii), wirtuoz gitary, wokalista, kompozytor i autor tekstów, znany z takich utworów jak „Tears in Heaven”, „Wonderful Tonight”, „Change the World”, „I Shot the Sheriff” (cover piosenki Boba Marleya) czy „Layla”
• 2010 – zmarł polski dziennikarz, pisarz i działacz polityczny, felietonista, publicysta, krytyk filmowy Krzysztof Teodor Toeplitz, autor scenariuszy filmowych (Czterdziestolatek), sztuk teatralnych i programów telewizyjnych