Wydma – Wikipedia, wolna encyklopedia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Wydma – piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr. Warunki środowiska wpływają na różny kształt i rozmiar wydm^[1]. Powstawanie wydmy jest ściśle związane z transportem materiału piaszczystego: piasek pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak głazy, zarośla czy nierówności gruntu – gromadząc się wówczas tworzy wydmę.

Pojedyncza wydma składa się ze stoku dowietrznego i zawietrznego, które rozdziela grzbiet wydmy. Stoki te są zazwyczaj asymetryczne. Nakładające się wydmy tworzą nieregularne, rozległe formy poprzeczne do kierunku wiatru – pola wydmowe.

Rozróżnia się następujące rodzaje wydm, w zależności od:

• położenia
  • wydma nadmorska
  • wydma śródlądowa
• dynamiki
  • wydma ruchoma – ruchoma, tworząca się
  • wydma ustalona – nieruchoma, porośnięta przez roślinność
  • wydma ustalana – w trakcie zatrzymywania i porastania przez roślinność
• kształtu
  • wydma paraboliczna
  • barchan
  • wydma poprzeczna
  • wydma podłużna
  • wydma gwiaździsta
  • wał wydmowy
  • pole wydmowe
• pokrywy roślinnej oraz gleby
  • wydma biała – ruchoma, inicjalne stadium zarastania psammofitami, brak gleby
  • wydma szara – ustalana lub ustalona, porośnięta trawą lub wrzosowiskiem, powstawanie arenosoli
  • wydma brunatna – ustalona, porośnięta lasem (bór bażynowy) lub wrzosowiskiem, arenosole i regosole.

Wydmy mogą występować na wszystkich ciałach niebieskich, na których występuje atmosfera i skały okruchowe o dostatecznie małych ziarnach, aby mogły być poruszane przez wiatr. Pole wydm na obiekcie innym niż Ziemia określa się formalnie nazwą unda^[2].

Poza Ziemią wydmy zaobserwowano na Marsie, Wenus^[3] i Tytanie, księżycu Saturna. Wydmy na Marsie występują we wnętrzach kraterów (np. krateru Victoria, odwiedzonego przez łazik Opportunity), gdzie piasek gromadzi się dzięki burzom piaskowym, a także tworzą rozległe pola wydm w północnych okolicach podbiegunowych; największe z nich, Olympia Undae, ma ponad 1500 km średnicy^[4]. Na Tytanie ciemne wydmy występują w pasie równikowym, uważa się, że tworzą je ziarna węglowodorów, wytrącających się z bogatej w związki organiczne atmosfery księżyca^[5].

• 

• 

• 

  Porównanie wydm na Ziemi (Namibia) i na Tytanie (region Belet)

• 

  Widok ze szczytu wydmy śródlądowej Puszcza Bydgoska

• 

  Przekrój przez wydmę w Łebie

• Góra Lubek
• pustynia
• Indiana Dunes
• rewa
• ławica skalna
• wybrzeże wydmowe
• procesy eoliczne