Zagórzany (powiat gorlicki) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zagórzany

wieś
Pałac Skrzyńskich
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Gorlice
Liczba ludności (2011)	2404[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-333[3]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0425952
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Położenie na mapie powiatu gorlickiego
49°41′57″N 21°09′21″E/49,699167 21,155833[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zagórzany – wieś w Polsce, położona (263 m n.p.m.) w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice. Leży nad potokiem Moszczanka.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego. 1 września 1977 znaczną część Zagórzan (119 ha) włączono do Gorlic^[4].

Integralne części wsi Zagórzany^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0425975	Garbacz	część wsi
0425981	Góra	część wsi
0425998	Nowa Wieś	część wsi
0426006	Podlesie Dolne	część wsi
0426012	Podlesie Górne	część wsi
0426029	Stawiska	część wsi

Przypuszczalnie lokowana w XIII wieku, pierwsza wzmianka pochodzi z 1319. Stanowiły własność zakonu benedyktynów z klasztoru tynieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[7]. Po kasacji dóbr klasztornych przez władze austriackie, Zagórzany zostały zakupione przez Wielopolskich z Kobylanki, następnie drogą koligacji rodzinnych przeszły w posiadanie Skrzyńskich.

Nowy właściciel Tadeusz Skrzyński wybudował tutaj w latach 1834–1839 dwór w stylu neogotyckim według projektu arch. Franciszka Lanciego. Zamek został odnowiony w roku 1900, a w latach 1928–1929 rozbudowany (według projektu Juliusza Nagórskiego). W zamku Tadeusz Skrzyński założył szkołę dla zubożałych szlachcianek, w której wykładał poeta i geograf Wincenty Pol. Tam też napisał część swoich utworów, m.in. szeroko znany poetycki opis regionów Polski pt. „Pieśń o ziemi naszej”. Przebywał tu także w czasach swojej młodości i malował Artur Grottger. W czasie II wojny światowej zamek został zniszczony i zdewastowany, po 1945 wyremontowany. Od 1950 mieścił się w nim państwowy dom dziecka.

Obecnie zamek jest malowniczą opustoszałą ruiną. Wokół ruin dawny park krajobrazowy, założony w I połowie XIX wieku, ze starym drzewostanem i romantycznym mostkiem. Otacza go zniszczone, neogotyckie ogrodzenie z bramą i kordegardą z okresu budowy zamku.

Niedaleko parku znajduje się monumentalne mauzoleum Skrzyńskich, zaprojektowane przez Mariana Teodora Talowskiego. W mauzoleum spoczywa m.in. hr. Aleksander Józef Skrzyński, były właściciel majątku ziemskiego w Zagórzanach.

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[8].

• cmentarz wojenny nr 125 z I wojny światowej;
• zespół pałacowy;
  • pałac,
  • 2 budynki gospodarcze,
  • park,
  • kordegarda,
  • ogrodzenie z bramą,
• stodoła plebańska, przeniesiona do skansenu w Szymbarku.

Kościół w Zagórzanach wzniesiony w 1816 r.(w miejscu starego drewnianego) murowany bez wyraźnych cech stylowych, w ostatnich czasach rozbudowany.

• Witold Taszycki (1898–1979) – historyk języka polskiego, badacz onomastyki i dialektologii.
• Aleksander Skrzyński – polski premier, polityk
• Kazimierz Sterkowicz – samorządowiec, burmistrz Gorlic w latach 2002–2010

• Pałac w Zagórzanach
• Piramida w Zagórzanach

• Zagórzany 4(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 263.
• Spis poddanych wsi Zagórzany, 1776