Drangedal – kommune i Telemark – Store norske leksikon

Drangedal omfattar grunnfjellsområdet omkring øvre delen av Kragerøvassdraget og innsjøen Toke med avløp til Kilsfjorden ved Kragerø. Kommunen har store skog- og heiområde med høgder på 400–700 meter over havet og mange vatn. Høgste toppen er Fagerliheii, 911 meter over havet i nordvest, på grensa til Kviteseid. Skogane rommar mykje storvilt. Kommunen har ei nord–sør-utstrekking på om lag 50 kilometer. Nær helvta av arealet ligg høgare enn 300 meter over havet. Om lag ni prosent av kommunens landareal er verna som naturreservat. Grytdalen naturreservat lengst nord i kommunen har innslag av svært gamal skog.

Som for andre stader i Telemark kan enkelte sumardagar vere varme. Varmerekorden på Vefall i Drangedal frå juni 1970 er 34,6 °C.

Busetnaden er konsentrert i og omkring administrasjonssenteret Prestestranda og dessutan tettstaden Neslandsvatn. Folketalet i kommunen gjekk merkbart ned på 1990-talet, men etter 2000 har nedgangen bremsa opp. I tiårsbolken 2015–2024 gjekk folketalet tilbake med 0,6 prosent, mot ein auke på 3,0 prosent i Telemark fylke.

Jord- og skogbruk, bygg og anlegg og transport er viktige næringar, og står for nesten ein tredel av sysselsetjinga i kommunen. Drangedal Bilruter AS, som er den største private verksemda i kommunen, er ein berebjelke i det lokale næringslivet.

I 2013 var det totale jordbruksarealet på 10 246 dekar. Av dette var 8 814 dekar eng og beite. Jordbruket blir ofte drive i kombinasjon med andre næringar. I skogen vart det i femårsbolken 2018 til 2022 avverka i snitt 58 000 m³ årleg, og Drangedal er ein av dei større skogkommunane i Telemark. 53 prosent av avverkinga var furu.

Offentlege tenester, mellom anna utdanning og helse, står for ca. 37 prosent av sysselsettinga. Innanfor reiseliv og turisme er vintersportstaden Gautefall mest kjend.

Drangedal er ein pendlarkommune. I 2023 hadde Drangedal ei netto utpendling på 650 personar, svarande til ein tredel av arbeidsstyrken, dei fleste til Skien og Porsgrunn.

Drangedal har relativt beskjeden vasskraftproduksjon. Dei seks vasskraftverka i kommunen produserer til saman 57,7 gigawattimer i året (gjennomsnitt 1993-2020). Det største kraftverket er Nye Suvdøla (i drift fra 2019), som står for om lag tre fjerdedeler av vasskraftproduksjonen. Andre viktige kraftverk er Lauvstad (2022) og Suvdal (Kleppsvatn) (2004). Drangedal Kraft er hovudeigar av om lag nitti prosent av vasskraftproduksjonen i kommunen. Nest største eigar er Lauvstad Kraftverk med om lag ein tiandedel.

Drangedalsposten, med hovudkontor på Prestestranda, kjem ut ein gong i veka med eit opplagstal på 1919 (2016).

Sørlandsbanen går nord–sør gjennom dei sentrale delane av kommunen. Sidebanen Neslandsvatn–Kragerø vart nedlagt i 1989. Fylkesveg 38 går gjennom kommunen frå riksveg 41 ved Steane i Kviteseid søraustover til E18 ved Gjerdemyra (30 kilometer sør for Prestestranda) i søraust. Herifrå går fylkesveg 38 vidare til Kragerø (10 kilometer). Det er òg vegsamband med Skien (fylkesveg 356) og Treungen i Nissedal (fylkesveg 358 over Gautefall), og dessutan ei rekkje mindre vegar mellom anna over heia nordover til Lunde og Bø.

Drangedal høyrer til Sør-aust politidistrikt, Telemark tingrett og Agder lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Grenlandsamarbeidet saman med Bamble, Kragerø, Porsgrunn, Siljan og Skien.

Drangedal kommune svarer til dei tre sokna Drangedal, Kroken og Tørdal i Bamble prosti (Agder og Telemark bispedømme) i Den norske kyrkja. Kroken utgjer den sørlegaste delen av kommunen, mens Tørdal ligg i nord og vest.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Drangedal til Bamble futedømme i Bratsberg amt.

Vest for Prestestranda er det restar etter bygdeborga «Gråtoppslottet», som truleg var brukt av Hallvard Gråtopp – leiaren for eit større bondeopprør på 1400-talet. Drangedal Bygdetun er eit friluftsmuseum med 19 gamle bygningar, og dei fleste er gåver frå bygdefolket. Bygdetunet har òg ein ny museumsbygning, Nystue, som stod ferdig i 2009. Nystue inneheld mellom anna ei skogbruksutstilling.

I Bostrak i Tørdal ligg Sputnikmuseet, som formidlar karrieren til den folkekjære artisten Knut «Sputnik» Storbukås. Gautefallheia har alpinanlegg og hotell. Drangedal kyrkje er ei tømra korskyrkje frå 1775, som vart påbygd i 1840.

Kommunevåpenet, som vart godkjent i 1989, har to furukongler i gull mot ein grøn bakgrunn. Fargar og motiv viser til Drangedal som ein skog- og jordbrukskommune.

• Gardåsen, Tor Kjetil (2014). Hus i Drangedal : byggeskikk, folk og miljø.
• Haugen, Brynjulf (2021). Kunst- og kulturskatter fra Drangedal.
• Holte, Bjørn Edvin (1997-2003). Slektregister for Drangedal, 5 bind.
• Nordby, Guro (2005). Drangedal 1900–2000 : utvikling og kulturhistorie. Les boka på nb.no
• Sannes, Olav (1924). Drangedal med Tørdal: ei bygdesoga. Les boka på nb.no