Botswana - Wikipedia, kamusi elezo huru

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru

Jamhuri ya Botswana Lefatshe la Botswana (Kitswana)
Bendera Nembo
Wimbo wa taifa: Fatshe leno la rona (Kitswana) "Nchi hii ni yetu"
Eneo la Botswana
Mji mkuu na mji mkubwa	Gaborone
Lugha rasmi	Kiingereza
Lugha ya taifa	Kitswana
Makabila (asilimia)	79% Tswana 11% Kalanga 3% San 7% Wengine
Dini (asilimia)	79.1% Ukristo 15.2% Wasio na dini 4.1% Badimo 1.4% Zinginezo
Serikali	Jamhuri ya muungano ya [[Serikali ya kibunge |kibunge]] yenye rais mtendaji
• Rais	Duma Boko
• Waziri Mkuu	Ndaba Gaolathe
• Spika wa Bunge la Taifa	Dithapelo Keorapetse
Uhuru kutoka Ufalme wa Muungano
• Himaya ya Bechuanaland	9 Mei 1891
• Katiba	30 Septemba 1966
Eneo
• Jumla	km2 581,730
• Maji (asilimia)	2.70
Idadi ya watu
• Kadirio la 2024	2,417,596
• Msongamano	4.1/km2
PLT (PPP)	Kadirio la 2024
• Jumla	USD bilioni 54.68 [1]
• Kwa kila mtu	USD 20 684 [1]
PLT (kawaida)	Kadirio la 2024
• Jumla	USD bilioni 21.90 [1]
• Kwa kila mtu	USD 7 859 [1]
HDI (2022)	0.708 - juu
Gini (2022)	45.5
Sarafu	Pula ya Botswana
Majira ya saa	UTC+2 (CAT)
Upande wa magari	Kushoto
Msimbo wa simu	+267
Jina la kikoa	.bw

Botswana, rasmi kama Jamhuri ya Botswana, ni nchi iliyoko kusini mwa Afrika. Inapakana na Namibia upande wa magharibi na kaskazini, Zambia kaskazini-mashariki, Zimbabwe upande wa mashariki, na Afrika Kusini upande wa kusini. Botswana haina pwani, na sehemu kubwa ya ardhi yake inajumuisha Jangwa la Kalahari. Botswana ina idadi ya watu takriban milioni 2.6, na inashika nafasi ya 144 kwa kuwa na idadi kubwa ya watu duniani. Ina jumla ya eneo la takriban kilomita za mraba 581,730, na hivyo kuwa mojawapo ya nchi kubwa zaidi barani Afrika. Mji mkuu na jiji kubwa zaidi ni Gaborone, ambalo ni kituo cha kisiasa, kiuchumi, na kitamaduni cha nchi hiyo.

Kimsingi ni taifa la Watswana, ambao ni takriban asilimia 80 ya idadi ya watu.

Kundi la kikabila la Watswana linatokana hasa na watu wanaozungumza Kibantu ambao walihamia kusini mwa Afrika, ikijumuisha Botswana ya sasa, katika mawimbi kadhaa kabla ya mwaka 600 BK. Mnamo mwaka wa 1885, Waingereza walikalia eneo hilo na kutangaza kuwa ni hifadhi iitwayo Bechuanaland. Kama sehemu ya kuondoa ukoloni Afrika, Bechuanaland ikawa jamhuri huru ya Jumuiya ya Madola chini ya jina lake la sasa tarehe 30 Septemba 1966. Tangu wakati huo, imekuwa jamhuri ya kibunge yenye rekodi thabiti ya chaguzi za kidemokrasia zisizoingiliwa, ingawa Chama cha Demokrasia cha Botswana kilikuwa chama pekee tawala tangu uhuru hadi mwaka 2024. Kufikia mwaka 2024, Botswana ni nchi ya tatu isiyo na ufisadi barani Afrika, kulingana na Kielezo cha Maoni ya Ufisadi kilichochapishwa na Transparency International.

Botswana haina pwani kwenye bahari yoyote. Imepakana na Zambia, Zimbabwe, Afrika Kusini na Namibia. Mpaka baina ya taifa la Botswana na Zambia ni meta 700 tu na ndio mfupi kuliko mipaka yote ulimwenguni.

Kuna pia feri ya moja kwa moja kati ya Botswana na Zambia kuvukia mto Zambezi.

Jangwa la Kalahari linafunika theluthi mbili za eneo la Botswana.

Moja ya maeneo muhimu nchini Botswana ni delta ya mto Okavango. Ndiyo delta kubwa kabisa duniani, maana yake mdomo wa mto si baharini bali kwenye nchi kavu, maji yakiishia jangwani.

Wakazi wa kwanza huaminiwa kuwa wawindaji-wakusanyaji wa jamii ya Wasani.

Katika karne za kwanza BK walifika wahamiaji Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi.

Botswana imekuwa na mfumo wa demokrasia kwa miaka mingi, ikiwa na viongozi ambao huchaguliwa kwa kura ya wananchi wote.

Rais wa jamhuri ni Mokgweetsi Masisi.

Watu wa Botswana hujiita Batswana kutokana na jina la kabila kubwa kabisa nchini (79%). Kuna wakazi takriban milioni 2.3. Kwa sababu nchi ni kubwa msongamano wa watu kwa kilometa za mraba ni 3.7 pekee. Idadi hiyo ndogo imetokana na sehemu kubwa ya nchi hiyo kuwa jangwa.

Lugha inayotumiwa na wakazi walio wengi ni Setswana (Kitswana) pamoja na Kiingereza.

Upande wa dini, wakazi wengi (73%) ni Wakristo, wakiwemo Waprotestanti (66%) na Wakatoliki (7%). Wafuasi wa dini asilia ya Kiafrika ni 6%. Asilimia 20 haina dini yoyote.

Uchumi wa Botswana umekuwa imara kwa miaka mingi na hali ya maisha imeendelea kuwa bora kila mwaka tangu uhuru.

Utajiri wa nchi unatokana hasa na migodi ya almasi, pamoja na machimbo ya shaba na minerali kama vile chumvi.

Watalii wanaongeza pato la taifa hasa kwa sababu ya uzuri wa delta ya Okavango.

Fedha ya Botswana huitwa Pula (yaani mvua). Ina thebe (="ngao") 100.

• Demografia ya Afrika
• Orodha ya nchi kufuatana na wakazi
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu
• Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa

• Tovuti ya Serikali ya Botswana (Kiingereza)
• Bunge la Botswana (Kiingereza)

Nchi za Afrika
Afrika ya Kati (Jamhuri ya) | Afrika Kusini | Algeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Cabo Verde | Chad | Cote d'Ivoire | Eritrea | Eswatini | Ethiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Guinea ya Ikweta | Jibuti | Kamerun | Kenya | Komori | Kongo (Jamhuri ya) | Kongo (Jamhuri ya Kidemokrasia ya) | Lesotho | Liberia | Libya | Madagaska | Malawi | Mali | Misri | Morisi (Visiwa vya) | Mauritania | Moroko | Msumbiji | Namibia | Niger | Nigeria | Rwanda | Sahara ya Magharibi | Sao Tome na Principe | Senegal | Shelisheli | Sierra Leone | Somalia | Sudan | Sudan Kusini | Tanzania | Togo | Tunisia | Uganda | Zambia | Zimbabwe
Maeneo ya Afrika ambayo ni sehemu za nchi nje ya Afrika
Hispania: Kanari · Ceuta · Melilla | Italia: Pantelleria · Pelagie | Ufaransa: Mayotte · Réunion | Uingereza: · St. Helena · Diego Garcia | Ureno: Madeira

Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Botswana kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2 1.3} "Botswana GDP profile". Iliwekwa mnamo 2025-01-30.