Algeria - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Demokratikong Republikang Bayan ng Arhelya الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية (Arabe) al-Jumhūriyah al-Jazāʾiriyah ad-Dīmuqrāṭiyah ash‑Shaʿbiyah
Watawat Emblema
Salawikain: بِالشَّعْبِ و لِلشَّعْبِ Bil-shaʿb wa lil-shaʿb "Ng bayan at para sa bayan"
Awitin: قَسَمًا Qasaman "Nanunumpa tayo"
Kabisera at pinakamalaking lungsod	Arhel 36°42′N 3°13′E / 36.700°N 3.217°E
Wikang opisyal	Arabe Tamazight
Katawagan	Arhelino
Pamahalaan	Unitaryong republikang semi-presidensyal
• Pangulo	Abdelmadjid Tebboune
• Punong Ministro	Nadir Larbaoui
Lehislatura	Parliament
• Mataas na Kapulungan	Council of the Nation
• Mababang Kapulungan	People's National Assembly
Formation
• Phoenicians	900 BC
• Carthaginians	801 BC
• Numidia	202 BC
• Roman Empire	25 BC
• Kingdom of Altava	477
• Ifranid dynasty	757
• Rustamid dynasty	776
• Sulaymanid dynasty	786
• Zirid dynasty	972
• Hammadid dynasty	1014
• Zayyanid dynasty	1235
• Regency of Algiers	1516
• Emirate of Abdelkader	1832
• French Algeria	5 July 1830
• Modern Algeria	5 July 1962
Lawak
• Kabuuan	2,381,741 km2 (919,595 mi kuw) (10th)
• Katubigan (%)	1.1
Populasyon
• Pagtataya sa 2022	45,400,000[1] (32nd)
• Densidad	19/km2 (49.2/mi kuw) (171th)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$628.990 billion[2] (43rd)
• Bawat kapita	$13,681[2] (111th)
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2023
• Kabuuan	$224.107 billion[2] (58th)
• Bawat kapita	$4,874[2] (130th)
Gini (2011)	27.6 mababa
TKP (2021)	0.745[3] mataas · 91st
Salapi	Algerian dinar (DZD)
Sona ng oras	UTC+1 (CET)
Ayos ng petsa	dd/mm/yyyy
Gilid ng pagmamaneho	right
Kodigong pantelepono	+213
Internet TLD	.dz الجزائر.

Ang Arhelya (Arabe: الجزائر‎, tr. al-Jazāʾir), opisyal na Demokratikong Republikang Bayan ng Arhelya, ay bansang nasa rehiyong Magreb ng Hilagang Aprika. Hinahanggan ito ng Tunisya sa hilagang-silangan, Libya sa silangan, Niher sa timog-silangan, Mali at Mawritanya sa timog-kanluran, at Moroko at Kanlurang Sahara sa kanluran. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Arhel.

Naninirahan mula pa noong una, ang Algeria ay nasa sangang-daan ng maraming kultura at sibilisasyon, kabilang ang mga Penisyo, Romano, Vandal, Bisantinong Greko, at mga Turko. Ang modernong pagkakakilanlan nito ay nag-ugat sa mga siglo ng mga alon ng paglilipat ng Arabong Muslim mula noong ikapitong siglo at ang kasunod na Arabisasyon ng populasyon ng Berber.^[4] Kasunod ng sunud-sunod na Islamikong Arabo at mga dinastiyang Berber sa pagitan ng ikawalo at ika-15 siglo, ang Regency of Algiers ay itinatag noong 1516 bilang isang malaking independiyenteng tributary state ng Imperyong Ottomano, na namumuno sa karamihan ng kasalukuyang teritoryo sa hilagang bahagi ng bansa. Matapos ang halos tatlong siglo bilang isang pangunahing kapangyarihan sa Mediterranean, ang bansa ay sinalakay ng Pransya noong 1830 at pormal na isinama noong 1848, kahit na hindi ito ganap na nasakop at napatahimik hanggang 1903. ay nabawasan ng hanggang isang-katlo dahil sa digmaan, sakit, at gutom.^[5] Ang masaker ng Sétif at Guelma noong 1945 ay naging dahilan ng lokal na paglaban na nagtapos sa pagsiklab ng Digmaang Alheriya noong 1954. Nakuha ng Algeria ang kalayaan nito noong 5 Hulyo 1962 at idineklara ang People's Democratic Republic noong 25 Setyembre ng taong iyon. Bumagsak ang bansa sa isang madugong digmaang sibil mula 1991 hanggang 2002.

Nahahati ang Algeria sa 48 na lalawigan (mga wilaya), 553 na distrito (mga daïra) , at 1,541 na munisipalidad (mga baladiyah).

#	Wilaya	Lawak (km2)	Populasyon	map	#	Wilaya	Lawak (km2)	Populasyon
1	Adrar	402,197	439,700		25	Constantine	2,187	943,112
2	Chlef	4,975	1,013,718	26	Médéa	8,866	830,943
3	Laghouat	25,057	477,328	27	Mostaganem	2,269	746,947
4	Oum El Bouaghi	6,768	644,364	28	M'Sila	18,718	991,846
5	Batna	12,192	1,128,030	29	Mascara	5,941	780,959
6	Béjaïa	3,268	915,835	30	Ouargla	211,980	552,539
7	Biskra	20,986	730,262	31	Oran	2,114	1,584,607
8	Béchar	161,400	274,866	32	El Bayadh	78,870	262,187
9	Blida	1,696	1,009,892	33	Illizi	285,000	54,490
10	Bouïra	4,439	694,750	34	Bordj Bou Arréridj	4,115	634,396
11	Tamanrasset	556,200	198,691	35	Boumerdes	1,591	795,019
12	Tébessa	14,227	657,227	36	El Taref	3,339	411,783
13	Tlemcen	9,061	945,525	37	Tindouf	58,193	159,000
14	Tiaret	20,673	842,060	38	Tissemsilt	3,152	296,366
15	Tizi Ouzou	3,568	1,119,646	39	El Oued	54,573	673,934
16	Algiers	273	2,947,461	40	Khenchela	9,811	384,268
17	Djelfa	66,415	1,223,223	41	Souk Ahras	4,541	440,299
18	Jijel	2,577	634,412	42	Tipaza	2,166	617,661
19	Sétif	6,504	1,496,150	43	Mila	9,375	768,419
20	Saïda	6,764	328,685	44	Ain Defla	4,897	771,890
21	Skikda	4,026	904,195	45	Naâma	29,950	209,470
22	Sidi Bel Abbès	9,150	603,369	46	Ain Timouchent	2,376	384,565
23	Annaba	1,439	640,050	47	Ghardaia	86,105	375,988
24	Guelma	4,101	482,261	48	Relizane	4,870	733,060

t u b Pinakamalalaking mga lungsod o bayan sa Algeria According to the 2008 Census[6]
	Ranggo	Pangalan	Lalawigan	Pop.	Ranggo	Pangalan	Lalawigan	Pop.
Algiers Oran	1	Algiers	Algiers	2,364,230	11	Tébessa	Tébessa	194,461	Constantine Annaba
2	Oran	Oran	803,329	12	El Oued	El Oued	186,525
3	Constantine	Constantine	448,028	13	Skikda	Skikda	182,903
4	Annaba	Annaba	342,703	14	Tiaret	Tiaret	178,915
5	Blida	Blida	331,779	15	Béjaïa	Béjaïa	176,139
6	Batna	Batna	289,504	16	Tlemcen	Tlemcen	173,531
7	Djelfa	Djelfa	265,833	17	Ouargla	Ouargla	169,928
8	Sétif	Sétif	252,127	18	Béchar	Béchar	165,241
9	Sidi Bel Abbès	Sidi Bel Abbès	210,146	19	Mostaganem	Mostaganem	162,885
10	Biskra	Biskra	204,661	20	Bordj Bou Arréridj	Bordj Bou Arréridj	158,812

• Gabay panlakbay sa Algeria mula sa Wikivoyage

* Pamilian:Mga bansa sa Aprika

Ang lathalaing ito na tungkol sa Bansa at Alherya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.