tr.wikipedia.org

Şaktizm - Vikipedi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Şaktizm, Şakticilik veya Şaktidarma (Sanskrit: शाक्तं, Śāktaṃ; "güç öğretisi" veya "Tanrıça öğretisi") Hinduizm'in, Şakti ya da Deviye mutlak, nihaî tanrı – Hindu Kutsal Anne – olarak tapınan bir mezhebidir. Bu mezhep Şaivizm, Vaişnavizm ve Smartizm ile beraber Hinduizmin başlıca geleneklerindendir ve özellikle Bengal ve Assam'da yaygındır.[1]

Saktizm, Devi'ye (anlamı 'Tanrıça') Yüce Brahman olarak, tanrılık vasfının bütün formları şeklinde hürmet eder. Şaktizm, felsefesinde ve pratiğinde Şaivizm ile benzerlikler gösterir. Ancak, Şaktizm öğretilerinin uygulayıcısı olan Şaktalar (Sanskrit: Śākta, Sanskrit: शाक्त) tamamen Şakti'ye tapınmaya odaklanırlar. Şakti'yi, Yüce Tanrı'nın dinamik kadınsı yüzü olarak görürler. Şiva, tanrılığın erkeksi yüzü, tek başına ilahi kabul edilmekle birlikte, kendisine tapınma genelde yardımcı tanrı sıfatıyla yapılır.[2]

Şaktizm, hepsi Şakti adı verilen ilahi dişil enerjinin farklı yönleri, tezahürleri veya kişileştirmeleri olarak kabul edilen bir tanrıçalar grubunu içerir. En çok tapınılan Durga'dan, zarif Parvati'ye ve vahşi Kali'ye kadar çeşitli tanrıçalara tapınılır. Hindistan'da Budizm'in gerilemesinden sonra, çeşitli Hindu ve Budist tanrıçalar, on tanrıçadan oluşan bir panteon olan Mahavidya'yı oluşturmak için birleştirildi. Şaktizm'de tapınılan Mahadevi'nin en yaygın biçimleri şunlardır: Durga, Kali, Sarasvati, Lakşmi, Parvati ve Tripura Sundari.

Şaktizm, Vidyapita ve Kulamarga dahil olmak üzere çeşitli tantrik alt gelenekleri de kapsar. Şaktizm, tanrıya duyulan yoğun sevginin basit itaatten daha önemli olduğunu vurgular ve böylece Rada ve Krişna arasındaki tutkulu ilişkinin ideal bir bhava olarak görüldüğü Vişnucu gelenekten etkilendiğini gösterir. Benzer şekilde, Şaktizm Vaişnavizm ve Şaivizm'i de etkilemiştir. Şaktizm'de tanrıça, Vişnu ve Şiva tanrılarının eşi ve enerjisi (şakti) olarak kabul edilir. 2020'de Dünya Din Veritabanı (WRD), Şaktizm'in yaklaşık 305 milyon inananıyla üçüncü büyük Hindu mezhebi olduğunu dile getirmiştir.

Bir rahibi Tanrıça Devi'ye taparken gösteren resim, 18. yüzyıl, Puncap.
Şaktizm'in Diğer Hindu Gelenekleriyle Karşılaştırılması
Şivacı Gelenekler Vaişnavacı Gelenekler Şakta Gelenekleri Smarta Gelenekleri Kaynaklar
Kutsal metinler Vedalar, Upanişadlar ve Agamalar Vedalar, Upanişadlar ve Agamalar Vedalar ve Upanişadlar Vedalar ve Upanişadlar [3][4]
En yüksek tanrı Şiva Vişnu Devi Yok (Parabrahman bu şekilde sayılabilir) [5][6]
Yaratıcı tanrı Shiva Vişnu Devi Brahman prensibi [5][7]
Avatar konsepti Düşük önemde Kilit öneme sahip bir konsept Önemli bir konsept Düşük önemde [3][8][9]
Münzevi yaşam Tavsiye edilir Kabul edilir Kabul edilir Tavsiye edilir [3][10][11]
Ritüeller, Bhakti Onaylar[12][13][14] Onaylar Onaylar Seçmelidir[15] [16]
Ahimsa ve Vejetaryenlik Tavsiye edilir,[12] Zorunlu değildir Onaylar Zorunlu değildir Tavsiye edilir, Zorunlu değildir [17][18]
Özgür irade, Maya (ilüzyon), Karma İnanır İnanır İnanır İnanır [5]
Metafizik görüşü Brahman (Şiva), Atman (Öz) Brahman (Vişnu), Atman Brahman (Devi), Atman Brahman, Atman [5]
Epistemoloji
(Pramana)		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık
4. Kendiliğinden anlaşılan[19]		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Karşılaştırma ve benzetme
4. Varsayım, türetme
5. Varsayım, türetme
6. Güvenilir tanıklık		 [20][21][22]
Felsefe Dvaita, nitelikli advaita, advaita Vişiştadvaita, Dvaita, nitelikliadvaita, advaita Şakti-advaita Advaita, nitelikli advaita [23][24]
Kurtuluş
(Soteryoloji)		 Civanmukta,
Çarya-Kriyā-Yoga-Cnyana[25]		 Videhamukti, Yoga,
sivil (münzevi olmayan) yaşam		 Bhakti, Tantra, Yoga Civanmukta, Advaita, Yoga,
münzevi yaşam		 [26][27]

  • Şri Çakra ya da Şri Yantra adıyla bilinen bu şekil, Şaktizm'de yaygın olarak kullanılan bir diyagramdır.

    Şri Çakra ya da Şri Yantra adıyla bilinen bu şekil, Şaktizm'de yaygın olarak kullanılan bir diyagramdır.

  • Diğer Hindu tanrıları İndra, Brahma, Vişnu ve Şiva'yı en yüksek tanrıça olan Kali'ye taparken gösteren resim.

    Diğer Hindu tanrıları İndra, Brahma, Vişnu ve Şiva'yı en yüksek tanrıça olan Kali'ye taparken gösteren resim.

  • Tanrıça Kali'yi Dakşina Kali formunda gösteren bir resim.

    Tanrıça Kali'yi Dakşina Kali formunda gösteren bir resim.

  • Bir Şakti tapınağı olan Meenakşi Tapınağı'nın gopuram'ı (kulesi), Madurai, Tamil Nadu, Hindistan.

    Bir Şakti tapınağı olan Meenakşi Tapınağı'nın gopuram'ı (kulesi), Madurai, Tamil Nadu, Hindistan.

  • Farklı renklerle Şri Yantra

    Farklı renklerle Şri Yantra

  • Tanrıça Kali'nin idolü

    Tanrıça Kali'nin idolü

  • Tanrıça Lakşmi

    Tanrıça Lakşmi

  • Tanrıça Durga

    Tanrıça Durga

  • Tanrıça Tripura Sundari tapınağında her gün keçi kurban edilir. (Udaipur şehri, Tripura Eyaleti, Hindistan.)

    Tanrıça Tripura Sundari tapınağında her gün keçi kurban edilir. (Udaipur şehri, Tripura Eyaleti, Hindistan.)

  • Yedi matrika'dan (anne tanrıçadan) dördünü (Vaişnavi, Varani, İndravi ve Çamunda) gösteren heykel, Hindistan Ulusal Müzesi, Yeni Delhi.

    Yedi matrika'dan (anne tanrıçadan) dördünü (Vaişnavi, Varani, İndravi ve Çamunda) gösteren heykel, Hindistan Ulusal Müzesi, Yeni Delhi.

  • Tanrıça Sri Lalita-Tripurasundari'yi tahtta otuturken gösteren resim.

    Tanrıça Sri Lalita-Tripurasundari'yi tahtta otuturken gösteren resim.

  • Bir Şakti tapınağı olan Şri Mata Vaişno Devi'ye her yıl 15 milyon ziyaretçi uğrar.

    Bir Şakti tapınağı olan Şri Mata Vaişno Devi'ye her yıl 15 milyon ziyaretçi uğrar.

  • Tanrıça Kamakşi'ye adanan Kamakşi Amman Tapınağı, Kançipuram, Tamil Nadu, Hindistan.

    Tanrıça Kamakşi'ye adanan Kamakşi Amman Tapınağı, Kançipuram, Tamil Nadu, Hindistan.

  • Bir Şakti tapınağı olan Şri Hinglac Mata tapınağı Pakistan'ın en büyük Hindu hac merkezidir. Her yıl yaklaşık 250.000 kişi burada Hinglac Yantra ayinine katılır.

    Bir Şakti tapınağı olan Şri Hinglac Mata tapınağı Pakistan'ın en büyük Hindu hac merkezidir. Her yıl yaklaşık 250.000 kişi burada Hinglac Yantra ayinine katılır.

  • Tanrıça Şrinkala'ya adanan, yıkılmış bir antik tapınak. Pandua, Batı Bengal, Hindistan.

    Tanrıça Şrinkala'ya adanan, yıkılmış bir antik tapınak. Pandua, Batı Bengal, Hindistan.

  1. ^ "Shaktism". Encyclopædia Britannica Online. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2009.
  2. ^ Subramuniyaswami 2002.
  3. ^ a b c Jones & Ryan 2006, s. 474.
  4. ^ Mariasusai Dhavamony (1999). Hindu Spirituality. Gregorian Press. ss. 32-34. ISBN 978-88-7652-818-7. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  5. ^ a b c d Jan Gonda (1970). Visnuism and Sivaism: A Comparison. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-4742-8080-8. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  6. ^ Christopher Partridge (2013). Introduction to World Religions. Fortress Press. s. 182. ISBN 978-0-8006-9970-3. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  7. ^ Sanjukta Gupta (1 Şubat 2013). Advaita Vedanta and Vaisnavism: The Philosophy of Madhusudana Sarasvati. Routledge. ss. 65-71. ISBN 978-1-134-15774-7. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  8. ^ Lai Ah Eng (2008). Religious Diversity in Singapore. Institute of Southeast Asian Studies, Singapore. s. 221. ISBN 978-981-230-754-5. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  9. ^ Mariasusai Dhavamony (2002). Hindu-Christian Dialogue: Theological Soundings and Perspectives. Rodopi. s. 63. ISBN 90-420-1510-1. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  10. ^ Stephen H Phillips (1995), Classical Indian Metaphysics, Columbia University Press, 978-0812692983, page 332 with note 68
  11. ^ Olivelle, Patrick (1992). The Samnyasa Upanisads. Oxford University Press. ss. 4-18. ISBN 978-0195070453.
  12. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; anin isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  13. ^ "Shaivas". Overview Of World Religions. Philtar. 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017.
  14. ^ Munavalli, Somashekar (2007). Lingayat Dharma (Veerashaiva Religion) (PDF). Veerashaiva Samaja of North America. s. 83. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017.
  15. ^ Prem Prakash (1998). The Yoga of Spiritual Devotion: A Modern Translation of the Narada Bhakti Sutras. Inner Traditions. ss. 56-57. ISBN 978-0-89281-664-4. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  16. ^ Frazier, J. (2013). "Bhakti in Hindu Cultures". The Journal of Hindu Studies. Oxford University Press. 6 (2): 101-113. doi:10.1093/jhs/hit028.
  17. ^ Lisa Kemmerer; Anthony J. Nocella (2011). Call to Compassion: Reflections on Animal Advocacy from the World's Religions. Lantern. ss. 27-36. ISBN 978-1-59056-281-9. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  18. ^ Frederick J. Simoons (1998). Plants of Life, Plants of Death. University of Wisconsin Press. ss. 182-183. ISBN 978-0-299-15904-7. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  19. ^ K. Sivaraman (1973). Śaivism in Philosophical Perspective. Motilal Banarsidass. ss. 336-340. ISBN 978-81-208-1771-5. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  20. ^ John A. Grimes, A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English, State University of New York Press, 978-0791430675, page 238
  21. ^ Flood 1996, s. 225.
  22. ^ Eliott Deutsche (2000), in Philosophy of Religion : Indian Philosophy Vol 4 (Editor: Roy Perrett), Routledge, 978-0815336112, pages 245–248
  23. ^ McDaniel, June (2004). Offering Flowers, Feeding Skulls. Oxford University Press. ss. 89-91. ISBN 978-0-19-534713-5. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  24. ^ Matthew James Clark (2006). The Daśanāmī-saṃnyāsīs: The Integration of Ascetic Lineages into an Order. Brill. ss. 177-225. ISBN 978-90-04-15211-3. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  25. ^ Hurley, Leigh; Hurley, Phillip (2012). Tantra, Yoga of Ecstasy: the Sadhaka's Guide to Kundalinin and the Left-Hand Path. Maithuna Publications. s. 5. ISBN 9780983784722.
  26. ^ Kim Skoog (1996). Andrew O. Fort; Patricia Y. Mumme (Ed.). Living Liberation in Hindu Thought. SUNY Press. ss. 63-84, 236-239. ISBN 978-0-7914-2706-4. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
  27. ^ Rajendra Prasad (2008). A Conceptual-analytic Study of Classical Indian Philosophy of Morals. Concept. s. 375. ISBN 978-81-8069-544-5. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.