Potsdam Konferansı - Vikipedi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Potsdam Konferansı
Potsdam Konferansı'ndaki "Üç Büyükler", Winston Churchill, Harry S. Truman ve Joseph Stalin
Orijinal adı	Potsdamer Konferenz
Tarih	17 Temmuz - 2 Ağustos 1945
Mekân	Cecilienhof
Konum	Potsdam, Almanya
Tür	Konferans
Neden	II. Dünya Savaşı sonrası düzen
Katılanlar	Joseph Stalin Winston Churchill, Clement Attlee Harry S. Truman

Potsdam Konferansı (İngilizce: Potsdam Conference, Rusça: Потсдамская конференция / Potsdamskaya konferentsiya), II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın teslimiyetinden sonra 17 Temmuz 1945 - 2 Ağustos 1945 tarihleri arasında Almanya'nın başkenti Berlin'in 26 kilometre güneybatısında bulunan Cecilienhof Sarayı'nda düzenlenen ve Churchill (Birleşik Krallık Başbakanı, Temmuz 1945'te İşçi Partisi'nin genel seçimi kazanmasından sonra Attlee), Truman (ABD Başkanı) ve Stalin (Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri ve SSCB Halk Komiserleri Kurulu Başkanı) olmak üzere "Big Three"'nin (Üç Büyük) katıldığı konferanstır. (Big Three olarak bilinen üç büyük ülkenin katıldığı diğer konferanslar Tahran Konferansı ve Yalta Konferansı'dır.)

Konferansın başlıca konuları, Nazi Almanyası'nın işgal ettiği topraklarının geri alınması, Avusturya'nın Almanya'dan ayrılması, Almanya'nın "demokratikleştirilmesi", Almanya, Avusturya'nın yanı sıra Berlin, Viyana'nın bölünmesi, savaş suçlularının yargılanması, Oder-Neiße Hattı'nın Almanya ile Polonya'nın geçici sınırı olarak kabul edilmesi, Almanya dışında ikamet eden Almanların Almanya'ya geri gönderilmesi, hâlâ savaşa devam etmekte olan Japon İmparatorluğu'na karşı Potsdam Demeci'nin açıklanması idi.

Konferansın sonunda üç hükümet başkanı aşağıdaki adımlar konusunda mutabakata vardı. Diğer bütün meselelerin en kısa zamanda toplanacak nihai barış konferansında çözülmesi gerekiyordu.

• Müttefikler, Almanya'nın işgali için hedeflerini açıklayan bir bildiri yayınladı: askerden arındırma, Nazi'den arındırma, demokratikleştirme, adem-i merkezileştirme, söküm ve kartellerin dağıtılması. Daha spesifik olarak, Almanya'nın askerden arındırılması ve silahsızlandırılması konusunda Müttefikler, SS'i; SA'yı; SD'yi, Gestapo'yu; hava, kara ve deniz kuvvetlerini; ve Almanya'daki askeri geleneği canlı tutmaktan sorumlu olan örgütleri, kurmayları ve kurumları ortadan kaldırmaya karar verdi. Almanya'nın demokratikleştirilmesi konusunda ise "Üç Büyükler" (ABD, Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği), Nazi Partisi'nin ve ona bağlı örgütlerin yok edilmesini büyük önem taşıyan bir hedef olarak gördü. Bu nedenle, Müttefikler, tüm Nazi faaliyetlerini engelleyecek ve Almanya'nın siyasi yaşamını demokratik bir devlet olarak yeniden inşa etmeye hazırlanacaktı.^[1]
• Tüm Nazi yasaları, ırk, inanç ve siyasi görüş temelinde ayrımcılık oluşturdukları için kaldırılacak ve demokratik bir ülkede kabul edilemez olarak görülecekti.^[2]
• Hem Almanya hem de Avusturya, Yalta Konferansı'nda prensipte kararlaştırıldığı gibi dört işgal bölgesine ayrılacak ve benzer şekilde her başkent (Berlin ve Viyana) da dört bölgeye bölünecekti.
• Nazi savaş suçluları yargılanacaktı. Özellikle Potsdam Konferansı'nda, üç hükümet, Ekim 1943 Moskova Deklarasyonu'na göre suçları coğrafi bir sınırlama olmaksızın belirlenen savaş suçlularının yargılanma yöntemleri üzerinde anlaşmaya varmaya çalıştı. Bu sırada, liderler, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği temsilcileri arasında Londra'da devam eden haftalarca süren müzakerelerin farkındaydı. Bu müzakerelerin amacı, savaş suçlularını en kısa sürede yargı önüne çıkarmak ve nihayetinde adalete teslim etmekti. İlk sanık listesi 1 Eylül'den önce yayınlanacaktı. Liderlerin hedefi, Londra'daki müzakerelerin olumlu bir sonuçla tamamlanması ve 8 Ağustos 1945'te Londra'da imzalanan bir anlaşmayla onaylanmasıydı.^[3]
• Almanya'nın Avrupa'daki tüm ilhakları geri alınacaktı. Bu ilhaklar arasında Sudetenland, Alsace-Lorraine, Avusturya ve Polonya'nın batı kesimleri bulunuyordu. Bu politika, savaş sonrası senaryoda Almanya'nın jeopolitik emellerini dizginlemek için önemli bir adımdı.
• Almanya'nın doğu sınırı, Oder-Neisse hattına kadar batıya kaydırılacak ve bu, Almanya'nın 1937 sınırlarına göre yaklaşık %25 (ve 1913 sınırlarına göre yaklaşık %34) küçülmesine neden olacaktı. Yeni sınırın doğusunda kalan topraklar Doğu Prusya, Silezya'nın neredeyse tamamı, Batı Prusya ve Pomeranya'nın üçte ikisiydi. Bu bölgeler çoğunlukla tarımsal alanlardı, ancak Yukarı Silezya hariçti, burası Almanya'nın ikinci büyük ağır sanayi merkeziydi.
• Almanya'nın yeni doğu sınırlarının ötesinde kalan Alman nüfusunun "düzenli ve insani" bir şekilde Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan'dan tahliye edilmesi planlandı, ancak Yugoslavya'dan tahliye yapılmayacaktı.

  

• Kamu görevlerinde bulunan ve savaş sonrası Müttefik hedeflerine karşı çıkan Nazi Partisi üyeleri görevden alınacaktı. Bu kişiler, siyasi ve ahlaki inançları demokratik bir sistemi destekleyen kişilerle değiştirilecekti.
• Alman yargı sistemi, demokratik eşitlik ve hukuk önünde adalet ideallerine göre yeniden düzenlenecekti.
• Alman eğitim sistemi, faşist doktrinleri ortadan kaldırmak ve demokratik fikirleri geliştirmek için kontrol altına alınacaktı.
• Müttefikler, Almanya'da demokratik partilerin varlığını, toplanma ve kamuoyu tartışmaları yapma hakkıyla teşvik edecekti.
• İfade, basın, din ve dini kurum özgürlüklerine saygı gösterilecekti. Ayrıca, serbest sendikaların kurulmasına izin verilecekti.
• Sovyetler Birliği'ne, Almanya'nın işgal bölgesinden savaş tazminatı ödeneceği konusunda anlaşmaya varıldı. Tazminatlara ek olarak, Sovyetler Birliği, batı işgal bölgelerinden de tazminat alacaktı, ancak batı bölgelerindeki Alman sanayisi üzerindeki tüm iddialarından vazgeçmek zorundaydı. Özellikle, batı bölgelerinden metallurji, kimya ve makine imalat sanayilerinden oluşan kullanılabilir endüstriyel sermaye ekipmanlarının %15'i, doğu bölgelerinden gıda, kömür, potas, çinko, kereste, kil ve petrol ürünleri karşılığında sökülecekti. Sovyetler Birliği, bu ürünlerin doğu bölgesinden beş yıl içinde transfer edilmesinden sorumlu olacaktı. Ayrıca, batı bölgelerindeki endüstriyel kapasitenin %10'u, Alman barış ekonomisi için gerekli olmayan kısmı, iki yıl içinde herhangi bir ek ödeme yükümlülüğü olmaksızın Sovyetler Birliği'ne transfer edilecekti. Sovyetler Birliği, Polonya'nın tazminat taleplerini kendi payından karşılamayı taahhüt etti. Stalin, Polonya'nın Alman tazminatlarının bölüşümünden hariç tutulmasını ve daha sonra Sovyetler Birliği'ne verilen tazminatın %15'inin Polonya'ya verilmesini önerdi ve bu öneri kabul edildi. Sovyetler Birliği, Müttefik birlikler tarafından Almanya'da ele geçirilen altın üzerinde herhangi bir talep iddiasında bulunmadı.^[4]
• Konferans, mağlup edilmiş Alman donanmasının ve ticaret gemilerinin gelecekteki kullanımı ve tasfiyesi konusunda sınırlar belirlemenin gerekli olduğu sonucuna vardı. Amerikan, İngiliz ve Sovyet hükümetleri, uzmanların işbirliği yapmasını kararlaştırdı ve bu, üç hükümet tarafından kısa sürede üzerinde anlaşmaya varılacak ilkelerin belirlenmesine yol açacaktı.
• Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve diğer ülkelere ödenecek savaş tazminatları, kendi işgal bölgelerinden alınacak ve miktarları altı ay içinde belirlenecekti. Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık, doğu işgal bölgesindeki Alman sanayisi ile Bulgaristan, Finlandiya, Macaristan, Romanya ve doğu Avusturya'daki Alman yabancı varlıkları üzerindeki tüm iddialarından vazgeçecekti. Batı bölgelerinden endüstriyel ekipmanların sökülerek tazminat olarak transfer edilmesi, tazminat miktarlarının belirlenmesinden itibaren iki yıl içinde tamamlanacaktı. Müttefik Kontrol Konseyi, Müttefik Komisyonu tarafından belirlenen politikalar doğrultusunda ve Fransa'nın katılımıyla bu ekipmanların belirlenmesini yapacaktı.
• Almanya'nın yaşam standardının, Avrupa ortalamasını aşması engellenecekti. Bunu sağlamak için sökülecek endüstri türleri ve miktarları daha sonra belirlenecekti.
• Almanya'nın endüstriyel savaş potansiyeli, askeri potansiyele sahip tüm endüstrilerin yok edilmesi veya kontrol altına alınmasıyla ortadan kaldırılacaktı. Bu amaçla, tüm sivil tersaneler ve uçak fabrikaları sökülecek veya başka şekilde yok edilecekti. Metal, kimya veya makine imalatı gibi savaş potansiyeliyle ilişkili tüm üretim kapasitesi, asgari bir seviyeye indirilecek ve bu seviye daha sonra Müttefik Kontrol Komisyonu tarafından belirlenecekti. Bu şekilde "fazla" hale getirilen üretim kapasitesi, tazminat olarak sökülecek veya başka şekilde yok edilecekti. Tüm araştırma ve uluslararası ticaret kontrol altına alınacaktı. Ekonomi, kartellerin dağıtılması ve yeniden organize edilmesi yoluyla adem-i merkezileştirilecek ve tarım ile barışçıl yerel endüstrilere ağırlık verilecekti. 1946'nın başlarında, Almanya'nın tarım ve hafif sanayi ekonomisine sahip olması konusunda detaylar üzerinde anlaşmaya varıldı. Almanya'nın ihracatı, kömür, bira, oyuncak, tekstil vb. olacak ve bu ürünler, savaş öncesi Alman ihracatının büyük kısmını oluşturan ağır sanayi ürünlerinin yerini alacaktı.

Konferansa katılmayan Fransa, işgal bölgesinde Potsdam Anlaşması'nın uygulanmasına direndi. Özellikle Fransızlar, doğudan sür

ülen Almanların yeniden yerleştirilmesini reddettiler. Ayrıca Fransızlar, Müttefik Kontrol Konseyi'nin görüşmelerinde Potsdam Anlaşmaları'na uyma yükümlülüğünü kabul etmediler. Özellikle, Almanya genelinde ortak politikalar ve kurumlar oluşturulması yönündeki her türlü öneriyi ve nihayetinde birleşik bir Alman hükümetinin ortaya çıkmasına yol açabilecek her türlü öneriyi engelleme hakkını saklı tuttu.^[5]

Sovyetler Birliği, Karl Renner'in geçici hükümetinin yetkilerinin tüm Avusturya'ya genişletilmesini önerdi. Müttefikler, İngiliz ve Amerikan kuvvetlerinin Viyana'ya girmesinin ardından öneriyi incelemeyi kabul ettiler.^[6]

• Sovyetler tarafından yaratılacak ve Lublin Polonyalıları olarak bilinen Geçici Ulusal Birlik Hükümeti üç güç tarafından tanınacaktı. Üç Büyükler'in Sovyet kontrolündeki hükümeti tanıması, aslında Londra merkezli sürgündeki Polonya hükümetinin tanınmasının sonu anlamına geliyordu.
• İngiliz ve Amerikan hükümetleri, Polonya Geçici Hükümeti'nin Polonya topraklarında mülk sahibi olması ve bu mülk üzerinde hiçbir başka hükümetin sahip olamaması için tüm yasal haklara sahip olması yönünde önlemler aldılar.^[7]
• İngiliz ordusunda görev yapan Polonyalılar, Komünist Polonya'ya dönmekte serbest olacaklardı ancak dönüşlerinde güvenliklerinin garantisi olmayacaktı.
• Polonya'ya dönen tüm Polonyalılara kişisel ve mülkiyet hakları tanınacaktı.^[7]
• Polonya Geçici Hükümeti, mümkün olan en kısa sürede, geniş oy hakkı ve gizli oylama esasına dayanan serbest seçimler yapmayı kabul etti. Demokratik ve Nazi karşıtı partiler katılma hakkına sahip olacak ve Müttefik basınının temsilcileri seçimler sırasındaki gelişmeleri bildirmek için tam özgürlüğe sahip olacaklardı.^[7]
• Sovyetler Birliği, Polonya'nın tazminat taleplerini, toplam tazminat ödemelerindeki kendi payından karşılayacağını ilan etti.^[8]
• Geçici batı sınırı, Oder ve Neisse Nehirleri tarafından belirlenen Oder-Neisse hattı olacaktır. Silezya, Pomeranya, Doğu Prusya'nın güney kesimi ve eski Özgür Danzig Şehri Polonya yönetimi altında olacaktı. Ancak Polonya'nın batı sınırının nihai olarak belirlenmesi, ancak 45 yıl sonra, 1990'da Almanya ile İlgili Nihai Çözüm Anlaşması sırasında gerçekleşecek olan barış anlaşmasını bekleyecekti.

Sovyetler Birliği, Konferansa, toprak sorunlarının, söz konusu bölgelerde barış sağlandıktan sonra kalıcı bir şekilde çözülmesini önerdi. Daha açık bir ifadeyle, öneri, Sovyet sınırının Baltık Denizi'ne yakın olan bölümünü kapsıyordu. Bölge, Danzig Körfezi'nin doğu kıyısından başlayarak doğuda, Braunsberg ve Goldap'ın kuzeyinden geçerek Litvanya, Polonya Cumhuriyeti ve Doğu Prusya sınırlarının kesiştiği noktaya kadar uzanacaktı.

Konferansta Sovyet tavsiyesi görüşüldükten sonra Königsberg kenti ve çevresindeki bölgenin Sovyetler Birliği'ne devredilmesi kabul edildi.

Truman ve Winston Churchill, barış sonunda sağlandığında konferansın önerilerini destekleyeceklerini garanti ettiler.^[9]

Sovyetler Birliği, manda toprakları konusunda konferansa bir öneri sundu ve bu önerinin Yalta Konferansı'nda kararlaştırılanlara ve Birleşmiş Milletler Antlaşması'na uygun olduğunu belirtti.

Konu hakkında çeşitli görüşler tartışıldıktan sonra dışişleri bakanları, İtalya için bir barış antlaşmasının hazırlanması ve eski İtalyan topraklarının elden çıkarılması konusunda derhal karar alınmasının gerekli olduğu konusunda anlaştılar. Eylül ayında Dışişleri Bakanları Konseyi, İtalya toprakları meselesini ele alacaktı.^[10]

Konferansta Müttefik liderler, Alman nüfusunun Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan'dan çıkarılması konusundaki daha önceki taahhütlerini teyit ettiler. Bu ülkelerin geçici hükümetleri bu taahhütleri uygulamaya koymuşlardı. Üç müttefik lider, Alman sivillerin transferinin düzenli ve insani bir şekilde yapılması konusunda anlaştı, ancak modern tahminlere göre, kaçış ve sürgünler sırasında 600.000 ila 2,2 milyon Alman öldü.^{[11] [12] [13]}

Üç Büyükler, Romanya, Bulgaristan ve Macaristan'daki Müttefik Kontrol Komisyonlarındaki Sovyet temsilcilerinin, Avrupa'daki savaşın sona ermesinden bu yana Kontrol Komisyonu'nun çalışmalarının iyileştirilmesine yönelik önerilerini İngiliz ve Amerikalı meslektaşlarına ilettiklerini fark ettiler. Üç lider, bu ülkelerdeki komisyonların prosedürlerinin gözden geçirilmesi konusunda mutabakata vardı ve kendi hükümetlerinin çıkar ve sorumluluklarını göz önünde bulundurarak, birlikte ateşkesin şartlarını işgal altındaki ülkelere sundular.^[14]

• II. Dünya Savaşı konferansları
• Yalta Konferansı

1. ^ "Wochenrückblick: Google Books, Content ID, Verwaiste Werke". doi.org. 8 Ekim 2012. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
2. ^ BEVANS, J. (22 Ocak 1968). "Temperature variance in spacecraft thermal analysis". 6th Aerospace Sciences Meeting. Reston, Virigina: American Institute of Aeronautics and Astronautics. doi:10.2514/6.1968-62.
3. ^ "Wochenrückblick: Google Books, Content ID, Verwaiste Werke". doi.org. 8 Ekim 2012. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
4. ^ "Foreign Relations of the United States: Diplomatic Papers. the Conferences at Cairo and Tehran, 1943. [Department of State Publication 7187.] (Washington, D. C.: Government Printing Office. 1961. Pp. lxxxviii, 932. $4.00.) and Foreign Relations of the United States: Diplomatic Papers. the Conference of Berlin (the Potsdam Conference), 1945. In two volumes. [Department of State Publications 7015 and 7163.] (Washington, D. C.: Government Printing Office. 1960. Pp. cxxviii, 1088; clxxvi, 1645. $6.00; $6.50.)". The American Historical Review. Temmuz 1962. doi:10.1086/ahr/67.4.1071. ISSN 1937-5239.
5. ^ Ziemke, Earl Frederick (1990). The US Army and the Occupation of Germany 1944–1946. Center of Military History, United States Army. s. 345.
6. ^ Bevans 1968
7. ^ ^{a b c} Bevans 1968
8. ^ "Foreign Relations of the United States: Diplomatic Papers, The Conference of Berlin (The Potsdam Conference), 1945, Volume II - Office of the Historian". history.state.gov. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
9. ^ Bevans 1968
10. ^ Bevans 1968
11. ^ Willi Kammerer; Anja Kammerer- Narben bleiben die Arbeit der Suchdienste - 60 Jahre nach dem Zweiten Weltkrieg Berlin, Dienststelle 2005
12. ^ Christoph Bergner, Secretary of State in Germany's Bureau for Inner Affairs, outlines the stance of the respective governmental institutions in Deutschlandfunk on 29 November 2006,
13. ^ Willi Kammerer; Anja Kammerer- Narben bleiben die Arbeit der Suchdienste - 60 Jahre nach dem Zweiten Weltkrieg Berlin Dienststelle 2005 ( Published by the Search Service of the German Red Cross. The foreword to the book was written by German President Horst Köhler and the German interior minister Otto Schily)
14. ^ Bevans 1968