Thales - Vikipedi

Thales
Thales'in Wilhelm Meyer'in 4. yüzyıldan kalma bir büstüne dayanan, ölümünden sonra yapılmış portresi
Tam adı	Θαλῆς ὁ Μιλήσιος
Doğumu	y. MÖ 626/623 Milet, İyonya, Küçük Asya (günümüzde Balat, Didim, Aydın, Türkiye)
Ölümü	y. MÖ 548/545 (78 yaşında)
Çağı	Sokrates öncesi felsefe
Bölgesi	Batı felsefesi, Antik Yunan felsefesi
Okulu	İyonya Okulu / Milet Okulu
İlgi alanları	Etik Metafizik Matematik Astronomi
Önemli fikirleri	Felsefi sorgulama Su, arkhedir Thales teoremi Kesişme teoremi Statik elektrik
Etkilendikleri Babil astronomisi Antik Mısır matematiği Antik Mısır dini Muhtemelen Homeros
Etkiledikleri Pisagor Anaksimandros Anaksimenes Ksenofanes

Miletli Thales (Grekçe: Θαλῆς, Thalēs; y. MÖ 624/623 – MÖ 548/545), Milet, İyonya'lı bir antik Yunan matematikçi, astronom ve Sokrates öncesi filozof.^[1] İlk filozoflardan olduğu için felsefenin ve bilimin öncüsü olarak adlandırılır. İyonya Aydınlanmasının başlatıcısı olarak bilinir ve antik Yunanistan'ın Yedi Bilge'sinden ilkidir. Ticaretle uğraşmış ve bu nedenle Mısır'da bulunmuştur. Günümüze ulaşmış hiçbir metni veya eseri yoktur. Yaşadığı döneme ait kaynaklarda da adına rastlanamaz, hakkındaki bilgiler Herodot, Diogenes Laertios, Aristoteles, Theophrastus gibi antik yazarlardan edinilmektedir.

Bertrand Russell'e göre Felsefe, Thales ile başlamıştır. Platon, Theaetetus'da, Thales'den yıldızları incelerken önündeki kuyuyu görmeyen biri olarak bahseder. Aristoteles ise, zeytinin bol çıkacağı yılı tahmin edip izlediği izlemden ötürü, onu, başarılı bir iş insanı olarak anar.

Diogenes Laertios'un söylediğine göre, Yedi Bilgeler Atina'da MÖ 582 civarında kuruldu. Thales, Yedi Bilge'nin arasında yer almaktadır.^[2]

Mevcut ortak görüşe göre Thales, MÖ 620 civarında, Anadolu'nun batı sahillerinde bulunan (Aydın civarı) Milet şehrinde doğmuştur.

Ünlü Antik Çağ filozoflarının yaşamlarını anlatan Diogenes Laertios'a göre,^{[kaynak belirtilmeli]} Fenike kökenli bir aileden gelen Thales, Milet'te doğmuş ve burada yaşamını sürdürmüştür. Babasının Eksamyas, annesinin ise Thelidler soyundan Kleobuline olduğu aktarılmaktadır.^{[3][sayfa belirt]} Benzer şekilde, Laertios'tan çok daha önce yaşamış olan tarihçi Herodot da Thales'in Fenikeli kökenlere sahip olduğunu belirtmiştir.^[4] Thales'in doğum tarihi konusunda farklı bilgiler bulunsa da, 35. Olimpiyatlar döneminde doğduğu ve 58. Olimpiyatlar sırasında, yaklaşık 78 yaşındayken Anaksimandros ile aynı yıl hayatını kaybettiği bilinmektedir.^[5]

Bununla birlikte, Thales'in MÖ 585 yılında gerçekleştiği tahmin edilen bir güneş tutulmasını önceden tahmin ettiği bilgisi göz önüne alındığında, yaklaşık MÖ 624 yılında doğduğu ve MÖ 546 yılında öldüğü tahmin edilmektedir.^[6][7]

Diogenes Laertios'in aktardığına göre Thales'in ebeveynleri, kökenleri Sur şehrinin Fenikeli mitolojik prensi Kadmos'a kadar uzanan Examyes ve Cleobuline'dir. Diogenes daha sonra birbiriyle çelişen aktarımlar ortaya koyar: Bir aktarıma göre Thales evlenmiştir ve Cybisthus isimli bir çocuğu olmuştur veya aynı isimli yeğenini evlatlık almıştır; ikinci aktarıma göre ise hiç evlenmemiş, annesine, genç bir erkek iken evlenmek için çok erken olduğunu, yaşlandığında ise artık çok geç olduğunu söylemiştir. Daha öncesinde Plutarchos, hikâyenin şu versiyonunu anlatmıştır: Solon Thales'i ziyaret eder ve niye bekâr olarak kaldığını sorar. Thales çocuklar hakkında endişelenme düşüncesini sevmediğini söyleyerek cevap verir. Yine de, birkaç yıl sonra, aile özlemiyle, yeğeni Cybisthus'u evlatlık almıştır.^[8][9]

Thales bir yenilikçi rolü üstlenerek, birçok faaliyette bulunmuştur. Bazıları hiç yazılı kaynak bırakmadığını söyler, diğerlerine göre ise "Gündoğumu ve Ekinoks Üzerine" adlı bir eser bırakmıştır. Ona atfedilen hiçbir kaynak günümüze ulaşmamıştır. Laertios Diogenes Thales'in iki mektubundan alıntı yapar: Biri Ferekidis'e, din üzerine yazdığı kitabı gözden geçirmesi için yazdığı mektup, diğeri ise Solon'a geçici ikamet için bulunduğu Atina'da eşlik etmesi için yazdığı mektuptur. Thales Miletlileri Atinalı koloniciler olarak tanımlar.^[10][11]

Thales, Milet'ten çıkıp Mısır'a seyahat etti. Bu seyahat, onun için büyük bir öneme sahipti çünkü Mısır, o dönemde matematik ve astronomi alanında oldukça ileri bir kültüre sahipti. Mısır'da, özellikle geometri ve astronomi alanında pek çok bilgi edindi. Mısırlılar, piramitlerin inşası sırasında geliştirdikleri geometri bilgileriyle ünlüydü ve Thales, bu bilgileri kendi çalışmalarına uyarladı. Ayrıca, Nil Nehri'nin yıllık taşkınlarını gözlemleyerek su taşkınlarının nasıl tahmin edilebileceğini öğrendi.

Mısır'dan sonra Thales, Doğu Akdeniz'deki diğer önemli bilim ve kültür merkezlerine seyahat etti. Bu bölgeler arasında Fenike ve Babil yer alıyordu. Fenike'de, astronomi alanında önemli bilgiler edindi. Fenikeliler, denizcilikte ve yıldızları kullanarak yön bulmada oldukça ustaydılar. Thales, bu bilgileri öğrendi ve Yunanistan'a döndüğünde kendi astronomik gözlemlerine uyguladı.

Babil, Thales'in seyahatlerinde önemli bir durak oldu. Babil'de, astronomi ve matematik alanında ileri düzeyde bilgi birikimi vardı. Babilliler, gökyüzünü gözlemleme ve yıldızların hareketlerini kaydetme konusunda uzmandılar. Thales, Babil'deki bu bilgileri öğrendi ve bu bilgiler onun Yunanistan'daki astronomik çalışmaları için temel oluşturdu. Ayrıca, Babillilerden öğrendiği matematiksel kavramlar, Thales'in geometri alanındaki çalışmalarına da katkıda bulundu.^[12]

Thales, bu seyahatlerinden döndüğünde, elde ettiği bilgi ve deneyimleri Yunanistan'da paylaştı. Onun bu bilgileri aktarması, Yunanistan'da bilim ve felsefe alanında büyük bir ilerlemeye neden oldu. Thales, suyun tüm varlıkların temel unsuru olduğunu savunan bir doğa felsefesi geliştirdi. Ayrıca, Milet Okulu'nun kurucusu olarak kabul edilir ve bu okul, bilimsel düşüncenin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.

Thales'in seyahatleri ve bu seyahatler sırasında elde ettiği bilgiler, onun bilimsel ve felsefi çalışmalarında büyük bir etkiye sahip oldu. Mısır'da, Fenike'de ve Babil'de öğrendiği bilgiler, onun geometrik ve astronomik çalışmalarının temelini oluşturdu. Thales'in bu çalışmaları, Yunan bilim ve felsefesinin gelişiminde önemli bir rol oynadı ve onun mirası, sonraki filozoflar ve bilim insanları için bir temel oluşturdu.

Thales'in seyahatleri, sadece onun bilgi birikimini artırmakla kalmamış, aynı zamanda Yunanistan'da bilim ve felsefe alanında yeni bir düşünce tarzının gelişmesine de katkıda bulunmuştur. Bu seyahatler, onun bilimsel keşiflerinde ve felsefi düşüncelerinde önemli bir rol oynamıştır.^[13]

Herodot’a göre, Thales yalnızca olağanüstü bir entelektüel yeteneğe sahip olmakla kalmamış, aynı zamanda başarılı bir devlet adamıydı. Diogenes Laertius, Thales'in siyasi kariyerine dair şunları belirtir: Kroisos, Miletoslulara katılmaları için elçiler gönderdiğinde, Thales'in karşıt görüşü, şehrin hayatta kalmasını sağlamıştır. Bu, Thales'in hem bilimde hem de siyasette yetenekli olduğunu gösterir. Thales, askeri danışman ve mühendis olarak ün kazanmış, Herodot'a göre, Halys Nehri'nin yönünü değiştirerek Kroisos'un ordusunun geçişini sağlamıştır.

Herodot, Kroisos'un Perslerle savaşa girip girmemek için kahinlere danıştığını ve Delphi'den aldığı belirsiz cevaba dayanarak savaşa karar verdiğini aktarır. Halys Nehri'ne vardığında, Thales'in ordusunun geçişini sağlamak için nehrin akışını değiştirdiği söylenir. Thales, nehrin yönünü değiştirerek ordunun geçişine olanak sağlamış, bu şekilde başarılı bir strateji izlemiştir.

Sonrasında Thales, Lidyalılar ile İyonyalılar arasında Medya Krallığı'na karşı yapılan ittifakın danışmanı olarak da görünür. Herodot, Thales’in İyonya şehir devletlerini bir araya getirme konusunda önemli bir rol oynadığını belirtir. Bias’ın İyonyalılara verdiği kölelikten kurtulma tavsiyesinin aksine, Thales İyonya'nın merkezinde Teos'ta, şehir devletlerinin yönetimlerine zarar vermeden bir genel konsey kurmayı önermiştir. Bu öneri, İyonya halkını birleştirmeyi amaçlamıştır.^[3]

Thales, doğa olaylarını anlamaya yönelik yaklaşımıyla antik dönemde felsefi ve bilimsel düşüncenin temellerini atan ilk düşünürlerden biri olarak kabul edilir. Onun yöntemi, geleneksel Yunan mitolojisinde görülen doğaüstü açıklamaları reddederek yerine akıl ve gözleme dayalı, rasyonel bir yöntem geliştirmeyi amaçlıyordu. Bu yaklaşım, bilimsel düşüncenin ilk adımları olarak değerlendirilir.

Mitolojiden Rasyonaliteye Geçiş

Thales’in yaşadığı dönemde, Yunan kültüründe doğa olayları genellikle tanrılar ve doğaüstü varlıkların etkileriyle açıklanıyordu. Örneğin, depremler Poseidon’un gazabı, yağmur Zeus’un iradesi olarak görülüyordu. Ancak Thales, bu tür açıklamaları sorguladı ve doğa olaylarının doğal nedenlerle açıklanabileceğini savundu.

Thales, evrenin temel maddesinin su olduğunu öne sürdü. Ona göre, yaşamın kaynağı, dönüşümü ve sürekliliği sudan geliyordu. Bu fikir, hem gözlemlere hem de mantıksal çıkarımlara dayanıyordu. Örneğin, bitkilerin büyümesi için suya ihtiyaç duyması, suyun buharlaşarak bulutlara dönüşmesi gibi günlük olaylar onun bu çıkarımlarını destekliyordu.

Deprem Açıklaması: Dünya Su Üzerinde Yüzen Bir Gemi

Thales’in, dönemine göre oldukça ileri bir açıklaması da depremlerle ilgilidir. Ona göre dünya, büyük bir su kütlesi üzerinde yüzen bir gemi gibi hareket ediyordu. Depremler ise bu suyun dalgalanması sonucunda meydana geliyordu. Bu açıklama, dönemin mitolojik anlatımlarından çok farklı olup, fiziksel nedenlere dayalı bir çözümleme içeriyordu.Thales’in yönteminin en önemli özelliği, doğa olaylarının açıklamasında metafizik yerine gözlem ve akıl yürütmeyi kullanmasıdır. Bu yaklaşım, onun döneminde devrim niteliği taşımış ve doğa felsefesinin temellerini atmıştır. Thales, gözlem ve mantık yoluyla hem çevresini anlamayı hem de insanın doğayı kontrol edebilme yetisine ulaşmasını amaçladı.Thales’in fiziksel dünyayı açıklama yöntemi, modern bilimde kullanılan ampirik (deney ve gözleme dayalı) yöntemlerin öncüsü olarak görülür. Onun düşünce tarzı, bilim insanlarının doğa olaylarını tanrılar yerine doğa yasalarıyla açıklama geleneğini başlatmıştır.^[14]

Thales yalnızca bir filozof ve bilim insanı değil, aynı zamanda ticaret ve ekonomi alanında da zekâsıyla dikkat çeken bir figürdür. Onun bu alandaki başarısı, felsefi düşüncenin pratik hayatta da kullanılabileceğini gösteren bir örnek olarak tarih boyunca sıklıkla anlatılmıştır. Özellikle Aristoteles’in Politika adlı eserinde geçen zeytinyağı presleri hikayesi, Thales’in ekonomik stratejilere olan yaklaşımını açıklayan önemli bir olaydır.

Zeytinyağı Presleri Hikayesi

Thales’in, dönemin insanlarının felsefeyi “pratik olmayan” bir uğraş olarak görmesi nedeniyle eleştirildiği anlatılır. Ona göre, felsefe sayesinde hayatın her alanında başarı elde edilebilir, hatta zengin olunabilirdi. Bunun üzerine Thales, felsefi bilgi ve gözlemlerini kullanarak insanlara zekâsını kanıtlama yoluna gitti.

Thales, yıldızlara ve gökyüzüne yaptığı gözlemlerden yola çıkarak, o yıl zeytin ağaçlarının bol ürün vereceğini tahmin etti. Henüz zeytin mevsimi başlamadan önce, çevresindeki zeytin preslerinin kullanım haklarını düşük bir ücret karşılığında kiraladı. Zeytin hasadı başladığında tahmini doğru çıktı ve zeytinyağına olan talep büyük oranda arttı. Thales, zeytin preslerini kullanmak isteyen çiftçilere yüksek fiyatlarla kiralayarak büyük bir servet elde etti.Bu olay, Thales’in ekonomik zekâsını ve risk alma becerisini gösterir. Aynı zamanda, felsefenin pratik yaşamda nasıl kullanılabileceğini de kanıtlamıştır.

Thales’in bu hikâyesi, sadece ticari bir başarı öyküsü değil, aynı zamanda felsefi bir mesaj taşır. Aristoteles’e göre Thales, bu davranışıyla iki şeyi kanıtlamıştır:

Bilginin Gücü; Doğru bilgiye sahip olan bir kişi, bu bilgiyi uygun bir şekilde kullanarak maddi başarı elde edebilir. Thales’in yıldızları gözlemlemesi ve mevsim tahmini yapması buna bir örnektir. Felsefenin Değeri;Thales, felsefenin yalnızca soyut düşünce değil, pratik hayatta da uygulanabilir bir disiplin olduğunu göstermiştir.

Thales’in bu hikâyesi, erken dönem ekonomik düşüncenin temellerine işaret eder. Bugün, modern ekonomide kullanılan bazı temel ilkeler, Thales’in stratejisinde de görülebilir:

Öngörü;Pazar koşullarını ve talebi tahmin etmek.Risk Yönetimi; Erken yatırım yaparak gelecekteki fırsatları değerlendirme.Tekelci Yaklaşım; Zeytin preslerini topluca kiralayarak arzı kontrol altına alması, bir tür tekel stratejisidir.

Thales’in bu davranışı, yalnızca onun ticari zekâsını göstermekle kalmamış, aynı zamanda bilgi ve ticaretin bir araya geldiğinde güçlü bir araç olabileceğini ortaya koymuştur. Modern iş dünyasında kullanılan veri analizi, piyasa tahmini ve stratejik planlama gibi kavramların antik dönemdeki bir yansıması olarak değerlendirilebilir.

Thales’in ekonomik alandaki bu başarısı, onun çok yönlü bir düşünür olduğunu bir kez daha kanıtlar. Hikâye, yalnızca felsefenin derinliğini değil, aynı zamanda felsefenin günlük hayattaki uygulamalarını da gözler önüne serer. Thales, hem bir düşünür hem de bir girişimci olarak tarihe geçmiştir.^[15]

Thales, Antik Yunan'da felsefenin ve bilimin öncüsü olarak kabul edilir. Milet Okulu’nun kurucusu olan Thales, yalnızca kendi dönemi için değil, sonraki düşünürler için de derin bir etki bırakmıştır. Onun fikirleri, doğa olaylarını açıklamada mitolojik düşünceden rasyonel düşünceye geçişi temsil eder ve bu yaklaşımıyla Anaksimandros ve Anaksimenes gibi öğrencilerinin yanı sıra, diğer birçok filozof ve bilim insanına ilham kaynağı olmuştur.^[16]

Anaksimandros Üzerindeki Etkisi

Thales’in öğrencilerinden biri olan Anaksimandros, hocasının "arkhe" (ilk neden) kavramını geliştirerek, evrenin temel maddesi olarak su yerine "aperion" (sınırsız ve belirsiz madde) fikrini ortaya koymuştur. Bu, Thales’in doğayı açıklama çabasının ne kadar güçlü bir temel oluşturduğunu ve sonraki düşünürlerin onun fikirlerini genişleterek devam ettirdiğini gösterir.^[17]

Anaksimenes Üzerindeki Etkisi

Thales’in etkilediği bir diğer filozof, Milet Okulu’nun bir başka üyesi olan Anaksimenes’tir. Anaksimenes, evrenin temel maddesi olarak havayı (aer) önermiştir. Tıpkı Thales gibi o da doğayı gözlemleyerek açıklamaya çalışmış ve mitolojik açıklamalardan uzaklaşmıştır. Bu, Thales’in "rasyonel düşünme" mirasının nasıl sürdürüldüğünü gösterir.Thales’in doğaya dair yaptığı açıklamalar, felsefenin sadece bir metafizik veya teolojik tartışma değil, aynı zamanda doğayı anlama çabası olduğunu ortaya koymuştur. Bu bakış açısı, Yunan felsefesinde bir geleneği başlattı. Platon ve Aristoteles gibi daha sonraki filozoflar, Thales’i "felsefenin babası" olarak anmış ve onun çalışmaları üzerine kendi sistemlerini inşa etmişlerdir. Aristoteles, özellikle onun "su" fikrini eleştirip yorumlarken bile, Thales’in önemini vurgulamıştır.Thales’in evrenin düzenine dair fikirleri, doğa felsefesinin temelini atmıştır. Bu fikirler, evrenin anlaşılabilir bir düzeni olduğu ve bu düzenin rasyonel yollarla çözülebileceği düşüncesini geliştirmiştir. Bu miras, hem felsefe hem de bilim alanında köklü değişimlere yol açmıştır. Örneğin, Pythagoras’ın matematiğe dayalı kozmoloji çalışmaları, dolaylı olarak Thales’in doğa olaylarını düzenli olarak açıklama çabasının devamı olarak görülebilir.^[8]

Modern Bilim ve Felsefeye Etkileri

Thales’in "doğa yasalarını gözlemleme ve açıklama" yaklaşımı, modern bilimin temellerini oluşturmuştur. Onun fikirleri, doğa olaylarının mitolojik figürler yerine doğal süreçlerle açıklanabileceğini göstermiştir. Günümüzde bilimsel yöntemin temelini oluşturan bu anlayış, doğrudan Thales’in etkisini taşır. Ayrıca, onun evrenin bir ilk nedeni olduğuna dair tartışmaları, metafizik ve felsefi düşüncenin önemli bir başlangıç noktası olmuştur.Thales’in mirası, sadece öğrencileri ve çağdaşlarıyla sınırlı kalmamış, sonraki yüzyıllarda bilim, matematik ve felsefe alanlarında bir mihenk taşı olmuştur. Doğaya dair rasyonel açıklama arayışı, bilimsel devrimlerin ve modern felsefenin yolunu açmıştır. Thales’in başlattığı bu sorgulama geleneği, günümüzde bile felsefi ve bilimsel düşüncenin temelinde yatmaktadır.^[18]

Thales’in din ve adalet anlayışı, Diogenes Laertios’un aktardığı bilgilere göre şekillenmiştir.

Thales, Tanrı’yı başlangıcı ve sonu olmayan bir varlık olarak tanımlar ve Tanrı’nın iyi ve adil olduğunu, dolayısıyla insanların da bu özellikleri taşımalarını istediğini savunur. Thales, demokratik bir görüşe sahip olmamış, Miletoslu Tiran Thrasybulus’un yönetiminde, tiranlık rejimini onaylamadığını belirterek, Solon’a başka bir yerde yaşamayı önerdiği bir mektup yazmıştır. Thales’in adalet anlayışı, toplumsal kurallar ve ruhsal değerlerle iç içe olup, yurttaşlara yönelik bazı öğütlerde bulunur. Bunlar arasında; çocuklarınıza, ebeveynlerinize gösterdiğiniz sevgiyi beklemeniz, başkalarına acımak yerine onlara hayranlık duymanız, güvendiğiniz kişilerin etkisinden korunmanız, zenginliğin başarıyla elde edilmesi gerektiği, tembellikten kaçınılması, güvenin dikkatlice seçilmesi, ölçülü ve dengeli bir yaşam sürülmesi gibi tavsiyeler yer alır. Ayrıca, bölgesel egemenlikten kaçınılması ve eğitim eksikliğine katlanmanın zorluk yaratacağına dikkat çeker.^[3]

Milet Okulu'nun kurucusu olarak kabul edilen Thales’in, Homeros ve Hesiodos geleneğinden aldığı kozmolojik sorunu, bu geleneğin ötesine geçerek rasyonel ve natüralist bir yaklaşımla ele aldığı görülmektedir. Aristoteles’e göre, Thales’in evrenin temel ilkesinin su olduğunu öne sürmesine yol açan neden, şu gözlemlerden kaynaklanmıştır: “...Muhtemelen her şeyin sıvı bir maddeden beslendiği, sıcağın da bu maddeden ortaya çıktığı ve onunla varlığını sürdürdüğü yönündeki gözlemleridir. Ayrıca, her şeyin tohumlarının nemli bir yapıda olduğunu ve suyun, nemli şeylerin doğasının kaynağı olduğunu fark etmiştir.”^[19]

Bu açıklamalardan, Thales’in gözlemlerine dayanarak suyun evrendeki temel ilke olduğu sonucuna ulaştığı anlaşılmaktadır. Thales, gözlemlerinden yola çıkarak su ile yaşam arasında zorunlu bir bağlantı kurmuş ve bu bağlantıyı genelleyerek doğanın temelinde yer alan ilkenin (arkhe) “su” olduğunu ileri sürmüştür. Ayrıca, birçok düşünür Thales’in, suyun dönüşüm ve değişim süreçlerini, yani katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunabildiğini gözlemlediğini ve bu doğrultuda her şeyin sudan türediği görüşünü savunduğunu belirtmektedir.^[20]

Thales’den önce, Yunanlar doğayı ve dünyanın temel maddesini; mitoloji, Tanrılar ve kahramanlarla açıklıyorlardı. Yeryüzündeki doğa olayları, (depremler, rüzgâr vb.) tanrılarla bağdaştırılıyordu.

Thales, hem suyu ana madde olarak düşünmesi, hem de doğayı olguları birleştirerek açıklamaya çalışması bakımından, önemli olmuştur. Doğa olaylarının nedenlerini insan biçimli Tanrılardan çok, doğanın içinde aramıştır. Mitolojik açıklamalar ile ussal (akılsal) açıklamalar arasında bir köprü kurmuştur. Thales'den sonra öğrencileri Anaksimandros ve Anaksimenes de aynı çizgide ilerlemiştir.^[21][22]

Thales'in tanrı ve ruh kavramlarına dair görüşleri, onun felsefi düşüncesinin önemli bir parçasını oluşturur.Aristoteles'in aktardığına göre, Thales "her şeyin tanrılarla dolu olduğunu" ifade etmiştir. Bu görüş, evrendeki her şeyin canlı ve ruhsal bir yapıya sahip olduğu inancını yansıtır. Thales, doğadaki nesnelerin ve fenomenlerin içsel bir ruha veya ilahi bir güce sahip olduğunu düşünmüştür.Thales, ruhun hareketin kaynağı olduğunu savunmuştur. Bu bağlamda, mıknatısın demiri çekme özelliğini, mıknatısın bir ruha sahip olmasıyla açıklamıştır. Bu yaklaşım, cansız nesnelerin bile bir tür ruh veya yaşam gücüne sahip olabileceği düşüncesini ortaya koyar.

Thales'in tanrı kavramı, geleneksel Yunan mitolojisindeki antropomorfik tanrı anlayışından farklıdır. O, tanrıları doğanın içsel bir parçası olarak görmüş ve evrendeki düzeni ve hareketi bu ilahi güçlerle ilişkilendirmiştir. Bu yaklaşım, panteistik bir bakış açısını yansıtır; yani tanrı ve doğa birbiriyle iç içe geçmiş ve ayrılmaz bir bütün olarak kabul edilir.

Thales'in tanrı ve ruh hakkındaki görüşleri, doğa olaylarını ilahi güçlerle açıklama eğiliminde olan dönemin düşünce yapısından, rasyonel ve gözleme dayalı bir anlayışa geçişin başlangıcını temsil eder. Onun evrenin canlı ve tanrılarla dolu olduğu inancı, doğadaki düzen ve hareketin ilahi bir kaynağa dayandığı düşüncesini ortaya koyar. Bu perspektif, sonraki filozoflar ve düşünürler üzerinde derin bir etki bırakmış ve felsefenin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.^[23]

Thales maddenin ilk öğesi (arkhe, töz) olarak suyu ileri sürmüştür. İlk öğe olduğundan dolayı toprağın suyun üzerinde bulunduğunu, dünyanın bir tepsi gibi olduğunu ve su tarafından taşındığını söylemiştir. (Dünya bir gemi gibi hareket ediyormuş ve suyun hareketliliği nedeniyle sallandığı zaman insanlar deprem oluyor sanıyormuş.)^[24]

Aynı zamanda Thales her şeyin temelinin meydana geldiği şey olduğunu düşünmüştür (Thales'e göre madde ile güç doğal bir bütündü ve henüz birbirinden ayrılmamışlardı ve temel maddede tanrısal yaratma gücü bulunuyordu.)^[25][26]

Thales, görünüş ile gerçeklik arasındaki farkı ve 'çokluk ile birlik' arasındaki ayrımı vurgulayarak, değişen ve zamanla var olan her şeyin gerçek bir varlık olmadığını savunmuştur. Ona göre, sürekli değişen ve farklılık gösteren fenomenler, gerçekliğin kaynağını oluşturmaz. Thales, "gerçekten var olan nedir?" sorusunu yanıtlamanın tek yolunun, görünüşler ve çokluk ile gerçeklik ve birlik arasındaki ilişkiyi doğru şekilde anlamaktan geçtiğini ileri sürmüştür. Gerçeklik, onun gözünde, sadece duyularla algılanan geçici ve çokluk halindeki şeylerden ibaret değildi. Bunların ötesinde, akıl yoluyla kavranabilecek, sabit ve değişmeyen bir gerçekliğin var olduğunu düşünmüştür.^[20][27]

Bu kalıcı ve sürekli gerçeklik, Thales'e göre, gözle görülen çokluğun ötesinde, onu açıklayabilecek bir temel varlıkla ilişkilidir. Thales, çokluğun ardında yatan bu birliğin "su" olduğunu öne sürmüştür. Suyu, doğanın temel unsuru ve tüm varlıkların kaynağı olarak görmüş, çeşitliliğin, değişimin ve tüm fenomenlerin aslında bu birliğin farklı halleri olduğunu savunmuştur. Yani, her şeyin kökeninde bir birlik vardır ve bu birlik, su gibi temel bir unsurdan türemektedir. Bu şekilde, doğanın görünüşteki karmaşık yapısının, aslında bir ve aynı kaynaktan çıktığını ifade etmiştir. Thales'in bu düşüncesi, doğanın temeli ve değişimin arkasındaki sürekli unsuru anlamaya yönelik önemli bir ilk adımdı.^[20][28]

Miletli Thales (MÖ 624-546), Antik Yunan'ın ilk filozoflarından biri olarak kabul edilir ve bilimsel düşüncenin öncülerindendir. Thales'in en dikkat çekici başarılarından biri, MÖ 28 Mayıs 585 tarihinde gerçekleşen güneş tutulmasını önceden tahmin etmiş olmasıdır. Bu olay, Lidyalılar ve Medler arasındaki savaş sırasında meydana gelmiş ve savaşın sona ermesine neden olmuştur.

Thales'in bu tutulmayı nasıl tahmin ettiği konusunda kesin bilgiler bulunmasa da, bazı teoriler mevcuttur. Thales'in, Babil ve Mısır'da edindiği astronomi bilgilerini kullanarak, tutulmaların periyodik döngülerini öğrenmiş olabileceği düşünülmektedir. Özellikle Babil astronomları tarafından bilinen ve yaklaşık 18 yıl 11 gün süren Saros döngüsü, güneş ve ay tutulmalarının tekrarını öngörmede kullanılıyordu. Thales'in bu döngüyü öğrenmiş ve uygulamış olabileceği olasılığı üzerinde durulmaktadır.

Ancak, Thales'in güneş tutulmasını tam olarak nasıl tahmin ettiği konusunda net bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklar, Thales'in bu tahmini yapmış olabileceğini belirtirken diğerleri bu iddiayı şüpheyle karşılamaktadır. Örneğin, Herodot'un anlatımına göre, Thales bu tutulmayı önceden bildirmiştir. Ancak, Herodot'un bir tarihçi değil hikâye anlatıcısı olduğu ve anlatılarına şüpheyle bakılması gerektiği de belirtilmektedir.

Thales'in güneş tutulmasını tahmin etmesi, Antik Yunan'da bilimsel düşüncenin gelişimine önemli bir katkı sağlamış ve astronomi alanında ilerlemelere öncülük etmiştir. Bu olay, bilimsel gözlem ve hesaplamaların önemini vurgulayan tarihi bir örnek olarak kabul edilmektedir.^[29]

Herodot'a ve Eudemos'a göre (28 Mayıs MÖ 585'te gerçekleştiği kabul edilen) Güneş tutulmasını önceden hesaplayıp haber vermiştir. Bu hesabı mevcut bilgisiyle yapamayacağı, Babil'e seyahat ettiği ve o sırada edindiği bilgilerden faydalandığı düşünülür. Astronomi ile uğraşan ve gün dönümlerini önceden hesaplayan biri olarak astronomdur.

Thales'in, bir kuleden, denizdeki gemilerin uzaklıklarını geometrik yöntemlerle hesaplayabilmekte olduğu söylenir. Gölgemizin bizimle aynı uzunlukta olduğu zamanı gözleyerek, piramitlerin uzunluğunu, gölgelerine bakarak hesaplamıştır. Aynı zamanda Nil nehrinin yükselmesinin rüzgâra bağlı olduğunu bulmuştur.^[30]

Matematik alanında çığırlar açmış birisidir. Eski Yunan bilginlerinden Kallimakhos'un aktardığı bir düşünceye göre denizcilere kuzey takımyıldızlarından Büyükayı yerine Küçükayı'ya bakarak yön bulmalarını öğütlemiştir. Aynı zamanda Mısırlılardan geometriyi öğrenip Yunanlara tanıtmıştır.^[31]

Thales'in Üçgen Teorisi, antik Yunan matematikçisi Thales'in, geometriyle ilgili keşiflerinden biri olarak kabul edilir. Thales, MÖ 6. yüzyılda yaşamış ve özellikle geometriye katkılarıyla tanınmıştır. Thales'in üçgen teorisi, modern geometriye önemli bir temel oluşturmuş ve birçok sonraki keşfi etkilemiştir.^[32]

Thales'in Üçgen Teorisi, özellikle dik üçgenlerle ilgilidir. Bu teoriye göre:^[34]

Bir çember çizin ve çemberin çapını seçin. Çapın iki ucunu birleştirerek bir üçgen oluşturun. Bu üçgenin en büyük açısı, her zaman 90 derece (dik açı) olacaktır. Yani, çap üzerindeki herhangi bir noktadan çembere dik bir çizgi çizdiğinizde, bu çizgi üçgenin dik açısını oluşturur.

Bulduğu bazı geometri teoremleri şunlardır:

• Çap çemberi iki eşit parçaya böler.
• Bir ikizkenar üçgenin taban açıları birbirine eşittir.
• Birbirini kesen iki doğrunun oluşturduğu ters açılar birbirine eşittir.
• Köşesi çember üzerinde olan ve çapı gören açı, dik açıdır.
• Tabanı ve buna komşu iki açısı verilen üçgen çizilebilir.
• Genelleştirilmiş 1959 Thales teoremine göre, E noktası AC doğru çizgisi üzerinde olmasa, içeride veya dışarıda olsa bile eşitliği vardır. (t=1) hâli bilinen klasik Thales teoremidir.

Thales, aynı zamanda fiziksel gözlemler yaparak, erken dönemde bilim dünyasına önemli katkılarda bulunmuş ve bu nedenle tarihteki ilk beş fizikçiden biri olarak kabul edilmiştir. Elektrik ile ilgili ilk bilgileri, yaptığı iki önemli deney sayesinde edinmişizdir. Kehribarın, hafif malzemeleri çekme özelliğini ilk keşfeden kişi Thales'tir. Bu gözlem, "elektrik" teriminin (Yunanca "ἤλεκτρον", yani elektron) sarı kehribar ile ilişkilendirilmesine yol açmıştır. Ayrıca, M.Ö. 600 civarında Magnesia'da yaptığı bir diğer deney, demir oksidin mıknatıs özelliklerini gözler önüne sererek manyetik alanlar hakkında önemli veriler elde edilmesini sağlamıştır.^[10][35]

Miletli Thales'in (MÖ 624-546) ölümü hakkında kesin ve net bilgiler bulunmamakla birlikte, antik kaynaklarda farklı anlatımlar mevcuttur. Diogenes Laertius'a göre, Thales bir jimnasyumda yarışmaları izlerken aşırı sıcak, susuzluk ve yorgunluk nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Bu anlatım, Thales'in ileri yaşında fiziksel zayıflık nedeniyle vefat ettiğini göstermektedir.

Başka bir rivayete göre ise, Thales Atina'da düzenlenen Olimpiyat Oyunları sırasında sıcaktan bitkin düşerek ölmüştür. Bu anlatım da benzer şekilde, Thales'in sıcak hava koşulları nedeniyle yaşamını yitirdiğini belirtir.

Thales'in ölümüne dair bir diğer efsanevi hikâye, onun geceleyin yıldızları incelerken bir kuyuya düştüğünü ve bu nedenle öldüğünü anlatır. Bu hikâye, filozofların soyut düşüncelere dalarak pratik gerçeklikten kopmalarını eleştiren bir sembol olarak da yorumlanmıştır.

Bu farklı anlatımlar, Thales'in ölümüne dair kesin bir bilgi sunmasa da, onun yaşamının son dönemlerine dair çeşitli perspektifler sunmaktadır. Ancak, bu rivayetlerin doğruluğu konusunda kesin bir yargıya varmak mümkün değildir.^[36]

• Dumont Jean-Paul, Antik Felsefe, Dost Kitabevi Yayınları
• Doç. Dr. Tansu Açık’ın ders notları
• Kranz Walter, Antik Felsefe, Sosyal Yayınları
• Diogenes Laertos, Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, Kazım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi
• Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi
• The Encyclopedia of Philosophy, By Crowell Collier and Macmillan, Copyright U.S.A: 1967
• Ahmet Arslan, İlkçağ Felsefe Tarihi Cilt 1, İstanbul Bilgi Üni. Yay.
• "Thales of Miletus (62?-546)". 3 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• "Thales". 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• The Milesians"Presocratic Philosophy". 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

• "Biography of Thales". 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• "Thales of Miletus". 22 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• "Thales of Miletus (62?-546)". 3 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.