XIV. Karl - Vikipedi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

XIV. Karl
XIV. Karl'ın François Gérard tarafından çizilen portresi.
İsveç ve Norveç kralı
Hüküm süresi	5 Şubat 1818 - 8 Mart 1844
Taç giymesi	11 Mayıs 1818
Önce gelen	XIII. Karl
Sonra gelen	I. Oscar
Pontecorvo prensi
Hüküm süresi	5 Haziran 1806 - 21 Ağustos 1810
Önce gelen	Makam oluşturuldu.
Sonra gelen	Lucien Murat
Doğum	26 Ocak 1763 Pau, Fransa
Ölüm	8 Mart 1844 (81 yaşında) Stockholm, İsveç
Tam adı Fransızca: Jean-Baptiste Jules İsveççe: Karl Johan Baptist Julius
Hanedan	Bernadotte Hanedanı
Babası	Henri Bernadotte
Annesi	Jeanne de Saint-Jean
Dini	Luthercilik daha önce Roma Katolikliği
İmza
Askeri kariyer
Bağlılığı	Fransa Krallığı Birinci Fransız İmparatorluğu  Birinci Fransız Cumhuriyeti
Rütbesi	İmparatorluk Mareşali
Komutası	Grande Armée
Çatışma/savaşları	Fransız Devrim Savaşları Napolyon Savaşları 1814 İsveç-Norveç Savaşı
Ödülleri	Légion d'honneur
Sonraki işi	Devlet Meclis Üyesi Silahlı Kuvvetler Bakanı
İmza

XIV. Karl veya Carl John (İsveççe ve Norveççe: Karl XIV Johan; kral olmadan önceki adı ile Jean Bernadotte;^[1] 26 Ocak 1763 - 8 Mart 1844), Napolyon'un Cumhuriyetçi mareşallerinden biri, ayrıca İsveç ve Norveç'in ilk Fransız kökenli kralı. 1814 yılından 1844 yılındaki ölümüne kadar hüküm sürdü.

Güney Fransa'nın Pau kentinde doğan Bernadotte, 1780'de Fransız Kraliyet Ordusu’na katıldı. Fransız Devrimi'nin patlak vermesiyle büyük bir askeri yetenek sergileyerek saflarda hızla yükseldi ve 1794’te tuğgeneral oldu. İtalya ve Almanya’da farklı görevlerde bulundu ve kısa bir süre Fransa’da Savaş Bakanı olarak görev yaptı. Napolyon ile ilişkisi karmaşıktı; ancak Napolyon, Fransız İmparatorluğu’nun ilan edilmesi üzerine ona İmparatorluk Mareşali unvanını verdi.^[2] Bernadotte, Austerlitz Muharebesi’nde Fransız zaferinde önemli bir rol oynadı ve I. Napolyon tarafından Pontecorvo Prensi unvanıyla ödüllendirildi.^[3]

1810'da Bernadotte, beklenmedik bir şekilde Baron Carl Otto Mörner'in girişimiyle, varissiz İsveç Kralı XIII. Karl'ın tahtına veliaht seçildi.^[4] Johan adını aldı^[3] ve fiili olarak naip ve devlet başkanı oldu.^[3] 1813’te, İsveç Pomeranyası'nın savunmasız kalmasının ardından, Veliaht Prens Charles John, İsveç ordularını Altıncı Koalisyon'da Napolyon'un karşısında konumlandırdı ve Koalisyon Güçleri ile birleşerek Leipzig Muharebesi'nde İsveç Kara Kuvvetleri'ne komuta etti. XIV. Karl, Danimarka’yı Norveç'i İsveç ile birleştirmeye zorladı. 1818’de XIII. Karl’ın ölümü üzerine Karl Johan, Bernadotte Hanedanı’nın ilk hükümdarı olarak İsveç tahtına çıktı.

XIV. Karl Johan'ın Napolyon sonrası dönemde izlediği dış politika, Büyük Güçler arasında dengeyi koruma ve İskandinav yarımadası dışındaki çatışmalara müdahil olmama üzerine kuruluydu. Bu yaklaşım, İsveç'in önceki yayılmacı politikalarından keskin bir şekilde farklıydı ve 1814'ten ölümüne kadar krallıklarını barış içinde tutmayı başardı. Özellikle Birleşik Krallık ve Rusya arasındaki çatışmalardan endişe duyuyordu. 1834'te, iki ülke arasındaki ilişkiler Doğu Sorunu nedeniyle gerildiğinde, İngiliz ve Rus hükümetlerine notalar göndererek önceden tarafsızlığını ilan etti. Bu, İsveç'in tarafsızlık politikasının başlangıcı olarak kabul edilir.^[5]

İç politikada, ekonomi ve altyapı yatırımlarına odaklandı ve 1814'ten itibaren süren uzun barış dönemi ülkenin refahını artırdı. 26 yıllık uzun saltanatı boyunca (1810'dan itibaren naiplik dönemi de dahil edilirse 34 yıl), İsveç'in nüfusu önemli ölçüde arttı, ulusal borç ödendi, medeni ve ceza kanunları hazırlandı, eğitim teşvik edildi, tarım, ticaret ve sanayi gelişti ve iç iletişim yolları iyileştirildi.

Ancak, gençliğinde radikal olan görüşleri zamanla muhafazakâr bir yöne kaydı ve tahta çıktığında aşırı muhafazakâr bir tutum benimsedi. Yine de, İsveçliler ve Norveçliler, iyi bir Avrupa itibarına sahip bir hükümdarları olduğu için gurur duyuyorlardı.^[6]

Norveç'te de zorluklarla karşılaştı. Norveç anayasası, parlamentoya (Storting) Avrupa'daki diğer yasama organlarından daha fazla yetki veriyordu. İsveç'te mutlak veto yetkisine sahipken, Norveç'te sadece geciktirici veto yetkisi vardı. Storting'den mutlak veto yetkisi talep etti, ancak geri adım atmak zorunda kaldı. Ayrıca, Storting'in Oslo'da bir kraliyet sarayı inşası için fon sağlamaya isteksiz olması, kralın Norveç'le olan zorlu ilişkisini gösteriyordu. İnşaat 1825'te başladı, ancak Storting, maliyetli temelin atılmasından sonra fonları durdurdu ve atanan mimar Hans Linstow'dan daha basit bir saray inşa etmesini talep etti. Bu, birçok kişi tarafından gereksiz harcamalara ve kralın otoritesine karşı bir protesto olarak görüldü. Saray, XIV. Karl Johan'ın ölümünden uzun süre sonra, 1849'da tamamlandı ve I. Oscar tarafından açıldı. Oslo'daki ana cadde, Slottsgaten, daha sonra Karl Johans gate olarak adlandırıldı.^[7]

Popülaritesi 1830'larda azaldı ve gazeteci Magnus Jacob Crusenstolpe'nin Lèse-majesté suçlamasıyla mahkûm edilmesinin ardından Rabulist isyanlarıyla doruğa ulaştı ve bazıları onun tahttan çekilmesini talep etti.^[6] XIV. Karl Johan, bu tartışmadan sağ çıktı ve 18 Şubat 1843'te büyük bir coşkuyla kutlanan gümüş jübilesini gerçekleştirdi. 5 Şubat 1818'den 8 Mart 1844'teki ölümüne kadar İsveç ve Norveç kralı olarak hüküm sürdü.^[3]

• "Marshal Bernadotte". Napolyon Serisi. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020.

• 

  Veliaht Prens olarak Bernadotte.

• 

  XIV. Karl'ın Stockholm'de ki heykeli.

• 

  İmparatorluk Mareşali Jean-Baptiste Jules Bernadotte.

• 

• 

  XIV. Karl ölüm yatağında.