Adron — Wikipedia

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Adron latin yazuında])

Adron yäki Hadron (bor. yunança ἁδρός - "ere", "massiv") - köçle tä'sir iteşüdä qatnaşuçı elementar kisäkçeklärneñ töre.

Adronnar köçle tä'sir iteşüdä saqlana torğan kvant sannarına iä - säyerlek, soqlanu, maturlıq, xaqlıq h.b.

Tösle qorğılı obyektlardan - kvarklardan häm gluonnardan adronnarnı tözü protsessı - adronlaşu dip yörtelä.

Adronnar ike töp törkemgä bülenä:

• Barionnar - öç tösle kvarktan tora, häm tössez qatnaşma bulıp tora. Küzätelä torğan matdä kübesençä näq barionnardan tora: nuklonnardan - atom töşläre. Şulay uq awırraq häm stabilsez kisäkçälär - hiperonnar barionnarğa qarıy.
• Mezonnar - ber kvark häm ber antikvarktan tora. Pionnar (π-mezonnar) häm kaonnar (K-mezonnar) häm awırraq kisäkçeklär mezonnarğa qarıy.

Soñğı waqıtta ekzotik adronnar tabılğan:

• Pentakvarklar (4 kvark häm 1 antikvark)
• ekzotik mezonnar

Ğädättä barionnar (fermionnar) öç tösle kvarktan yäki öç tösle antikvarktan tora.

• Nuklonnar - atom töşeneñ kisäkçälär: protonnar, neytronnar.
• Hiperonnar - Λ-, Σ-, Ξ- , Ω- kisäkçälär ber yäki kübräk s-kvarklardan tora, tiz tarqala häm nuklonnardan awırraq.
• Soqlanğan (c-kvarklardan tora) häm matur (b-kvarklardan tora) barionnar tabılğan.
• Pentakvark - biş tösle kvarktan tora (4 kvark häm 1 antikvark).

Ğädättä mezonnar (bozonnar) kvark häm antikvarktan tora - pion, kaon, J/ψ-mezon h.b.

Atom töş köçläre modelendä nuklonnarara tä'sir iteşü mezonnar yärdämendä xasil bula.

Nul' spinlı mezonnar nonet ka kerä.

• Клоуз Ф. Введение в кварки и партоны. — М.: Мир, 1982. — 438 с.
• Никитин Ю. П., Розенталь И. Л. Ядерная физика высоких энергий. — М.: Атомиздат, 1980. — 232 с.
• Коккедэ Я. Теория кварков. — М.: Мир, 1971. — 341 с.
• Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.
• Боголюбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Общие принципы квантовой теории поля. — Москва: Наука, 1987. — С. 3, 226-228, 362, 363, 366, 412, 414-416, 420, 421, 423, 425, 428, 561, 562, 571, 572, 574, 614. — 616 с.
• Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.

Физикада кисәкчекләр
Фундаменталь кисәкчекләр	Фермионнар Кварклар u • d • s • c • b • t Лептоннар e− • e+ • μ− • μ+ • τ− • τ+ • Нейтрино (νe • νe • νμ • νμ • ντ • ντ) Бозоннар Калибрлау бозоннары (γ • g • W± • Z0) • Һиггс бозоннары (H0) Һипотетик Суперпартнёрлар Гейҗино Глюино • Вино • Бино • Зино • Фотино • Гравитино Сфермионлар Скварклар • Слептоннар Башкалар Һиггсино • Нейтралино • Чарҗино • Аксино • Саксион • LSP • NLSP Башкалар G • A0 • Дилатон • J • X • Y • W’ • Z’ • Стериль нейтрино • Өрекләр • Соран • Лептокварк • Преон • Техникварклар • Партон • Геон (Кугельблиц) • Магнит монополь • Планк кисәкчәсе • Максимон (планкеон) • Минимон • Фридмон
Җыелма кисәкчәләр	Һадроннар Барионнар (Һиперонлар) / Пентакварклар Нуклоннар (p • p • n • n) • Δ • Λ • Σ • Ξ • Ω Мезоннар (Кварконийлар) / Тетракварклар π • η • η′ • ρ • ω • φ • J/ψ • ϒ • θ • K • B • D • T Фундаменталь я/якисә җыелма кисәкчәләрнең кушылмалары Гади Атом төшләре (Дейтрон • Тритон • Һелион • α) • Атомнар • Ионнар (Катионнар • Анионнар) • Молекулалар Гади булмаган Һипертөшләр физикасында: Λ‑һипертөшләр (Һиперводород • Һипертритон) • Σ‑һипертөшләр  • Экзотик атомнар: Мезоатомнар • Мюон (Мюон водород) • Һадрон • Пион • Каон • Антипротон • Σ-һиперон  • Лептон атомнар (Позитроний • Мюоний) • Протоний • Пионий • Мезомолекула • Дипозитроний Һипотетик Экзотик һадроннар Экзотик барионнар (Дибарион)  • Экзотик мезоннар (Глюоний • X(4140) • Zc(3900)) Башкалар Мезон молекула • Реҗеон (Померон • Оддерон)
Башка классификацияләр	Яктылык тизлеге белән чагыштырганда тизлегенә карап Тардионнар (брадионнар) • Люксоннар • Һипотетик: Тахионнар • Үтә тиз брадионнар Антикисәкчәләр булуына карап Дирак фермионнары • Майорана фермионннары радиоактив таркалыштан соң барлыкка килүче α • β • γ • δ • ε
Квазикисәкчәләр	Элементар Магнон • Фонон • Ротон • Плазмон • Примесон • Электрон • Тишек • Орбитон • Флуктуон (Фазон) • Холон һәм спинон • Квазимонополь Тәркиби Дроплетон • Трион • Поляритон • Полярон • Биротон • Купер пары • Экситон (Ванье — Мотта экситоны (Френкель экситоны)) • Биэкситон • Солитон (ФК-солитон • Плазмадагы солитоннар (Ион-тавыш • Магнит-тавыш • Ленгмюр) • Давыдов солитоны) Классификацияләр Фермионнар • Бозоннар • Энионнар • Һипотетик: Плектоннар