Gresa - Wikipèdia Vèneta, ła ensiclopedia łìbara

Da Wikipedia, l'ençiclopedia libara.

Gresa

Ελλάδα (el) Ελλάς (el) Ελληνική Δημοκρατία (el)
Bandiera Stema
Ino	Hymn to Liberty (1865)
Bomò	«Eleftheria i thanatos»
Epònemo	Greghi
Pozision
38°30′N 23°00′E
Continente	Eoropa
Capitałe	Atene (1834–)
Popołasion
Totałe	10 482 487 (2021)
Densità	79,44 hab./km²
Zènaro	5 467 106 (%52,2)   (%50,1) 5 254 476
Demònemo	grego, grega, greghe, greghi
Idioma	grego grego demòtego grego moderno
Speransa de vita	81,1 (2015) 1,1 (2021)
Taso de suicìdio	3,6 (2019)
Putełi no scołarizai	45 430 (2014) 7 786 (2013)
Zeografia
Parte de	Union Eoropea, Spàsio Econòmego Eoropeo, Organizasion de łe Nasion Unìe e Eoropa meridionałe
Àrea	131 957 km²
Àcua	2,3 %[4]
Bagnà da	mar Mediteràneo
Ponto pì alto	Olimpo (2 919 m)
Ponto pì baso	Fossa Calypso (it) (−5 269 m)
Rente a	Albania   Macedònia del Nord   Bulgaria   Turchia
Dati istòreghi
Prima mesion documentada	Terza Repubblica ellenica (it)
Dì festivo	cao de Ano (1° de genaro) Epifania (6 de genaro) luni de łe rose (48 dì dopo pàscua) Celebrazione della rivoluzione greca del 1821 (it) (25 de marso) vènare santo (du dì prima de Pàscua) doménega de Pàscua (22 de marso) luni de Pàscua (dì dopo Pàscua) festa del Laoro (1° de majo) Asunsion de Maria dì del No (28 de otobre) nadałe (25 de diçenbre)
Organizasion pułìtega
Forma de goerno	repùblega parlamentària
Òrgano ezecutivo	Goerno de ła Gresa (it)
Òrgano lejislativo	Consejo dei Ełeni
Presidente de ła Gresa	Aikaterinī Sakellaropoulou (it) (13 de marso del 2020)
Primo Ministro de ła Gresa	Kyriakos Mītsotakīs (it) (8 de zugno del 2019)
Màsema autorità zudisiałe	Corte de Casasion
Ìndaze de Democrasia	7.39/10
Menbro de	Union Eoropea[1], NATO, Organizasion par ła Cooperasion e Desviłupo Econòmego[6], Consejo d'Eoropa, Ajensia Spasiałe Eoropea, Organizasion mondiałe del comerso, Cooparasion Econòmega del Mar Nero, Organizasion de łe Nasion Unìe, Organizasion par ła Seguresa e Cooperasion inte l'Eoropa, Banca Internasionałe par ła Recostrusion e Desviłupo, Asociasion Internasionałe del Desviłupo, Corporasion Finansiària Internasionałe, Organismo Multilaterałe de Garansia dei Investimenti, Sentro Internasionałe de Regołamento de Difarense Rełasionae ai Investimenti, Grupo Austràlia, Union Eoropea dei Pagaminti, EUROCONTROL, Tratà dei Siełi Verti, Rezime de Controło de ła Tecnołozia dei Mìsiłi[7], Interpol[8], Grupo de Fornidori Nucleari[9], Organizasion par ła Proibision de łe Arme Chìmeghe[10], Organizasion Idrogràfega Internasionałe[11], Ajensia Internasionałe de l'Enerzia[12], UNESCO[13], Grupo de Oservasion de ła Tera, Union Postałe Universałe[14], Union Internasionałe de Tełecomunicasion[15], Spàsio Schengen[16], Organizasion Internasionałe de ła Francofonia, Visa Waiver Program[17], Organizasion Meteorołòzega Mondiałe[18], Organizasion mondiałe de ła sanità[19], Sentro Internasionałe par el Desviłupo de Pułìteghe Migratòrie, Organizasion Mondiałe de łe Dogane[20], Liansa Internasionałe par ła memòria del Olocàusto[21], CERN Council[22] e Tratà de No-Prołifarasion Nucleare[23]
Economia
PIL nomenałe	214 873 879 834 $ (2021)
Persentuałe IVA	24 %
Ìndaze de desviłupamento oman	0,887[25]  (2021[25] )
Moneda	euro
Banca sentrałe	Banca de ła Gresa
Taso de dezocupasion	18,5 %[27]
Coefisente de Gini	33.1/100
Còdazi de identifegasion
ISO 3166-1	GR GRC 300
Còdaze de matricołasion	GR
Fuzo oràrio	UTC+2 Ora de l'Eoropa de l'Est UTC+3 Ora estiva de l'Eoropa de l'Est Eoropa/Atene
Domìnio de primo liveło	.gr
Prefiso tełefònego	+30
Tełèfono d'emerzensa	112 (emerjensa) 100 (połisia) 166 (servìsio mèdego d'emerzensa) 112 (ponpieri)
Còdaze NUTS	EL
Preza ełètrega	Europlug[29] e tipo F (schuko)[29]
Istòrego
← Terza Repubblica ellenica (it)
Sito web	government.gov.gr

Ła Gresa, oficialmente Repùblega Ełenega (in greco Ελληνική Δημοκρατία), ła xe un stado del sud Eoropa.
Ła confina a nordovest co l'Albania, a nord co ła Masedonia e co ła Bulgaria, a nordest co ła Turchia.

La ga na Suparficie de 131 957 km², dei cuałi 106 778  km² de terafèrma e 25 166 km² de ìzołe.

La Gresa la xe formada da na parte continental e da da sirca 2000 ìzołe catae inte i mari Jonio a ovest e Egeo a est.
la parte continental la conprende el toco meridional de la penìzoła balcanega, che a so volta ła xe formada da un mucio de penìzołe conpagne, come ła penìzoła Calcidega, del'Atica e del Peloponeso.

Ła longhesa total dei confini terestri ła xe de 1 215,5 km.

L'entrotera el xe par l'80% montagnoso e par el 20% ocupà da pianure.

La caena del Pindo, prolongamento de le Alpe Dinareghe, el nasse in Albania e el se slarga in direzion sud-est, intrà Epiro e Tesaja.
La caena dei monti Rodopi ła se cata a nord-est che se slarga da ovest a est al confin intrà Gresa e Bulgaria.
Ghe xe anca un mucio de caéne ìzołae, come el Monte Ołinpo (2911 m, el Monte Parnaxo^[30] e el Monte Taigeto, in Pełoponexo.

Altri mónti inportanti i xe i Monti Acarnaniani, Aenos, Agia Dynati nell'ìzoła di Cefalonia, Agkistro, Aigaleo o Egaleo, Arachnaia, Monti Artemissio, Aroania o Chelmos, Askio, Attavyros.

En Tesaja se cata łe Meteore, de łe formasion de piera sora de łe cuałi inte el Medioevo i xe stà fati dei monasteri.

Parché el teritorio greco el ga un mucio de mónti, xe siguro che łe pianure łe xe poche.
Ła pianura pì inportante ła xe fata dal basin pianegiante de ła Tesaja, sèvito da cheło de ła Masedonia; łe pì pìcene łe xe visin a ła costa.

El stato greco se fasa interamente sul mar e no existe miga parte del teritorio nasional chel sia distanto pì de 137 km da ła costa.
Ła conformasion de łe coste ła xe bastansa iregołar co numaroxe frastagiadure, tra łe cuałi ghe xe i gòlfi de Corinto e Egina,^[31], Patraso, Salonichi, Mesenia, Łaconia, Argòłide, Casandra, Hagiu òrus e de Orfani.
In total ghe xe 15 021 chilometri de coste.
La costa jònega la xe bassa e paludosa. Quele egee e meridionale, le xe alte e pierose.

In total ghe xe pì de 1 500 ìzołe, che łe se divide in arcipèłaghi:

• a nord ovest ghe xe quel de łe Ìxołe Jonie (tra łe cuałi: Corfù, Zante, Lefcas, Ìtaca e Sefałonia)
• a sud se cata Candia, ła pì granda de łe ìzołe greche
• a sud est, Rodi e łe ìzołe visine, catàe vanti a ła costa de ła Turchia, łe costituise el Dodecanexo, e łe divide el mar Egeo dal Mediteraneo oriental
• 'ntel'Egeo se cata el Negroponte, visin al'Àtica, łe Spòrade e łe Grandi Egee (Lemno, Lesbo, Chio e Samo).

I fiumi greghi i ga un parcorso curto e dificil e i xe de caratare torentizio, donca la so portada la varia par piovosità e stagion.
Intra i fiumi pì inportanti ghe xe:

• l'Aliakmonas, el fiume pì longo de la Gresa (297 km)^[32]
• l'Achelòos, el secondo fiume par longhezza^[33]
• el Peneiòs, che el nasse da la caena montagnosa del Pindo e el xe el principal fiume de la Tessagia^[32]
• l'Axios, che el nasse da la Masedonia ^[34][35]
• el Strimòn^[35]
• el Néstos^[35]
• l'Arachthos^[35]
• l'Evròtas^[35]
• el Màrisa o Ebro, che el fa da confin co la Turchia^[35]

Altri fiumi i xe: Penelos, Mestae.

Intra i laghi pì inportanti ghe xe:

• Lago Trichonida 96 km².
• Lago Volvi 70 km².
• Lago Vegoritis 54 km².
• Lago de Prespa 39 km².^[36]

Inte el 1967 la zera deventada na ditadura. Inte el 1974 la xe tornada a eser na democrazia.

La xe na Republica democratega.

Rento de la Gresa ghe xe anca el teritorio semi-autonomo del Mónte Athos.

La se divide in 13 periferie (περιφέρειες, perifereies).

Atica Gresa Sentral Macedonia Sentrale Càndia Macedonia Oriental e Tracia Epiro Ìxołe Jonie Egeo Setentrional Pełoponnexo Egeo Meridional Tesaja Gresa Osidentale Macedonia Osidental

La ga 10 655 989 abitanti.

Mistrà e Mónte Athos łi xe patrimoni mondiałi de ła umanità.

• 

  monte Smołicas int'el Pindo

• 

  fiume Aliacmon

• 

  panorama de Sałonico, co el monte Ołinpo so el fondo

• 

  sito archiołozego de Deło, patrimonio ONUESC

• (EL) Sito ufisałegovernment.gov.gr.
• GreciaTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.
• Grecia, in Disionàrio de istòria, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana, 2010.
• Grècia (Stato)sapere.it, De Agostini.
• (IT, DE, FR) Gresahls-dhs-dss.ch, Disionàrio stòrego de ła Svìsara.
• (EN) Loring Danforth, John Frederick Haldon, Catherine Delano Smith, John S. Bowman e Richard Ralph Mowbray Clogg, GreeceEnçiclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
• (EN) Gresa, in Encyclopædia Iranica, Ehsan Yarshater Center, Columbia University.
• (EN) Opere riguardanti GresaOpen Library, Internet Archive.
• (EN) Gresa, in Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company.

v t e Stati del mondo · Azia
Stati del mondo	Afganistan • Arabia Saudìa • Azerbaijan[1] • Bahrein • Bangladeš • Birmània • Brunei • Butan • Canboza • Catar • Emirai Àrabi Unii • Fiłipine • Ìndia • Indonèzia[2] • Iran • Irak • Japon[2] • Jemen[3] • Kazàkistan[1] • Kirghìzistan • Kuait • Łàos • Łìbano • Maldive • Małèzia • Mongołia • Nepal • Oman • Pakistan • Singapor • Sìria • Sri Lanka • Tazìkistan • Taiłàndia • Timor Est • Turchia[1] • Turkmenistan • Uzbèkistan • Vietnam • Zeorza[1] • Zordània
Dipendense	Regno Unìo-Akrotiri e Dhekelia** • Ìxołe Cocos o Keeling* • Ìxoła de Nadałe* • Hong Kong • Macao • Teritorio Britànico del Oseano Indian*
Teritori custionai	Armènia • Cina • Corea del Nord • Corea del Sud • Israel • Palestina • Sipro • Taiuan • Abcàzia* • Osèsia del Sud* • Sipro del Nord*
Teritori transcontinentałi*	Ezito[3] • Gresa[1] • Rùsia[1]
* miga prezenti int'el schema de łe Nasion Unìe ** miga prezenti int'el schema de łe Nasion Unìe e sensa codeze ISO 3166 ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 parte de el teritorio el ze in Eoropa ↑ 2,0 2,1 parte de el teritorio el ze in Oseania ↑ 3,0 3,1 parte de el teritorio el xe in Africa

v t e Stati del mondo · Eoropa
Stati	Albanìa • Andora • Àustria • Belzo • Biełorùsia • Bòsnia e Erzegòvina • Bulgaria • Croàsia • Danemarca[1] • Estònia • Finlàndia • Fransa[1][2][3] • Gresa[4] • Irlanda • Islanda • Itàłia[5] • Łetònia • Łiechtenstein • Łituània • Łusenburgo • Masedònia del Nord • Malta • Moldàvia • Montenégro • Norveza • Ongarìa • Paezi Basi[1][2] • Połònia • Portogało[5] • Prinsipato de Mònaco • Regno Unìo • Repùblega Ceca • Romania • Rùsia[4] • San Marin • Sèrbia • Slovàchia • Slovènia • Spagna[5] • Svèsia • Svìsera • Ucràina • Vatican •  Zermània
Dipendense	Zibiltera • Ìxołe Åland •  Ìxołe Fær Øer • Ìzołe del Canal ( Guernsey • Jersey • Sark) • Ìxoła de Man • Svalbard e Jan Mayen
Teritori custionai	Kósovo • Transnistria[6]
Teritori transcontinentałi[6]	Azerbaijan[4] • Kazàkistan[4] • Turchia[4] • Zeorza[4]
Notasion: ↑ 1,0 1,1 1,2 parte de el teritòrio el ze in Amèrica del Nord ↑ 2,0 2,1 parte de el teritòrio el ze in Amèrica del Sud ↑ parte de el teritorio el ze in Oseania ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 parte de el teritòrio el ze in Àzia ↑ 5,0 5,1 5,2 parte de el teritòrio el ze in Africa ↑ 6,0 6,1 No i ghe ze mia inte el schema de łe Nasion Unie

v t e Union eoropea
Stati fondanti	Belzo · Fransa ·  Zermània · Itàłia · Łusenburgo · Paezi Basi
Dal 1973	Danemarca · Irlanda
Dal 1981	Gresa
Dal 1986	Portogało · Spagna
Dal 1995	Àustria · Finlàndia · Svèsia
Dal 2004	Sipro · Estònia · Łetònia · Łituània · Malta · Połònia · Repùblega Ceca · Slovàchia · Slovènia · Ongarìa
Dal 2007	Bulgaria · Romania
Dal 2013	Croàsia
Ex-menbri	Regno Unìo (1973-2020)

v t e NATO
Albanìa · Belzo · Bulgaria · Cànada · Croàsia · Danemarca · Estònia · Finlàndia · Fransa · Gresa · Islanda · Itàłia · Łetònia · Łituània · Łusenburgo · Norveza · Ongarìa · Paezi Basi · Połònia · Portogało · Regno Unìo · Repùblega Ceca · Romania · Slovàchia · Slovènia · Spagna · Stati Unii de l'Amèrica · Turchia ·  Zermània

Controło de autorità	VIAF (EN) 131265011 · ISNI (EN) 0000 0004 0555 2357 · LCCN (EN) n80046090 · GND (DE) 4022047-3 · BNF (FR) cb118727476 (data) · BNE (ES) XX450889 (data) · NDL (EN, JA) 00562473 · WorldCat Identities (EN) n80-046090

Portałi:
• Portałe de Axia
|
• Portałe de Eoropa
|