Botsvan – Vikipedii
Flag
|
Valdkundznam
|
| Pälidn | Gaborone |
| Eläjiden lugu (2022) | 2,359,609 ristitud |
| Pind | 581,730[1] km² |
| |
| Kel' | anglijan, tsvanan |
| Valdkundan pämez' | Mokvetsi Masisi |
| Päministr | hän-žo |
| Religii | hristanuskond, ateizm |
| Valüt | Botsvanan pul (BWP) |
| Internet-domen | .bw |
| Telefonkod | +267 |
| Aigvö | UTC+2 |
Botsvan (angl.: Botswana [bɒtˈswɑːnə], britanijan anglijan virkand: [bʊt-, bʊˈtʃw-], tsvan.: Botswana «tsvanan ma»), täuz' oficialine nimi om Botsvanan Tazovaldkund (angl.: Republic of Botswana, tsvan.: Lefatshe la Botswana [lɪˈfatsʰɪ la bʊˈtswana]), om valdkund Suviafrikas. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Gaborone.
Edel 1966. vot Botsvan oli Bečuanalendaks (britanižeks protektorataks).
Vn 1966 30. päiväl sügüz'kud Botsvan tedištoiti ripmatomudes Sures Britanijaspäi da sai ičeze Konstitucijad. Nece Konstitucii om väges nügüd'-ki, vn 2002 järgvajehtusidenke[2].
Botsvan om mavaldkundröunoiš Namibijanke päivlaskmas da pohjoižes (röunoiden piduz — 1360 km), Zambijanke (penemb mi üks' kilometr) da Zimbabvenke (831 km) pohjoižpäivnouzmas, Suviafrikan Tazovaldkundanke suvipäivnouzmas da suves (1840 km). Röunoiden ühthine piduz — 4013 km. Botsvan om mererandatoi valdkund.
Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Codilo-kukhiden Monalanong-kukkaz läz man pälidnad, 1489 m meren pindan päl. Rahvahatoi Kalahari-ma ottab Botsvanan territorijan seičeme kümnendest. Kaikiš pidemb jogi om Okavango, se lankteb Zambezi-jogehe vaiše vihmakahil vozil, necil jogel kontinentansüdäimine del't om olmas tobjimalaz, se levitase 16 tuh. km² pindal (kaikiš suremb mugoine mail'mas), kudamb hajeneb Kalaharihe vai järedoihe solakahiže Makgadikgadi-maihe. Limpopo-jogi om man suvipäivnouzmaks röunaks.
Klimat om subtropine kontinentaline. Sädegoičeb 127 millimetraspäi suvipäivlaskmas 635 mm:hasai man pohjoižpäivnouzmas. Kezal päivän lämuz om +22..+32 C°, sur' erinend om päivän da ön lämuziden keskes. Tal'vel halad oleskeldas.
Londuseližed pävarad oma diamantad, kuld, kivivoi, vas'k da nikel'.
Ohjandusen form om prezidentiž-parlamentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' prezident, hän-žo om ohjastusen-ki pämehen. Nacionaline Suim valičeb händast videks vodeks, toižiden strokuiden voimuz om olmas, niiden lugu om röunamatoi. Prezident voib panda kel'dod parlamentan käskusihe vai pästta parlamentad radmaspäi.
Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (angl.: National Assembly) 61 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb parlamentan 57 ühtnijad videks vodeks, enambusen partii paneb völ nell' ühtnijad radsijha. Prezidentan radnikuz om parlamentižen sisteman pala. Vejiden Nevondkund (angl.: House of Chiefs, tsvan.: Ntlo ya Dikgosi) om nevoi parlamentale organ, ei mülü parlamentha.
Botsvanas generaližiden valičendoiden vero om olmas, änestadas parlamentan kandidatoid. Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2014 24. päiväl redukud. Mokvetsi Masisi om valitud parlamental da radab prezidentan radnikusel vn 2018 sulakun 1. päiväspäi.
Kacu kirjutuz: Botsvanan administrativiž-territorialine jagand.
Botsvan jagase ühesaks küläümbrikoks (angl.: district) da kudeks lidnümbrikoks. Ned alajagasoiš 38 alaümbrikoks (angl.: sub-district). Ümbrikod alajadasoiš mugažo 57 parlamentižeks valičemižümbrikoks (angl. parliamentary constituency).
Vn 2001 rahvahanlugemižen mödhe valdkundan ristitišt oli 1,680,863 eläjad, vn 2011 — 2,024,904 eläjad. Vl 2018 valdkundan ristitišt oli 2,249,104 eläjad[1]. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.
Religijan mödhe: hristanuskojad — 70 % (enamba anglikanižed uskojad i metodistad), religijatomad — 20 %, veroližen badimo-religijan polenpidajad — 6 %, toižed uskojad — 4 % (islam, induizm).
Botsvanan toižed znamasižed lidnad (enamba 50 tuh. ristituid vn 2011 rahvahanlugemižen mödhe[3], surembaspäi penembha): Fransistaun, Molepolole, Mogoditšane, Maun. Valdkundas om 25 eländpunktad enamba mi 10 tuh. eläjidenke (2012). Lidnalaižiden lugu om 53,6 % (2005).
Botsvan om keskmäižen šingotesen industrialine valdkund. Maižandusen šingotez om röunatud londusen arvoimižil, kuivad aigad oma paksud, läz 0,7 % künttud mad om päivnouzmas, živatvodind om levitadud. Industrijan päsarakod oma kaivuztegimišt (diamantoiden, raud-, vas'k- da nikel'kivendoiden, hilen, potašan, kuldan da hobedan samine) i rahvahidenkeskeine turizm, toižiden sarakoiden šingotez vitkostase hüvin opetud tehnižen radvägen olmatomudel, südäitorgusen penel surudel, äjiden komponentoiden importal ei ole lujas šingotadud infrastrukturadme. Šingotasoiš: metallan ümbriradmine, tekstiline, himine sarakod, sauvond i sauvondmaterialiden pästand (stöklan tehmine).
Kogosüdäiproduktan palad (vn 2017 andmused): maižanduz 1,8 %, tegimišt 27,5 %, holitišiden sfer 70,6 %. Radnikoiden järgenduz sarakoidme vl 2001: maižanduz 9,9 %, tegimišt 19,8 %, holitišiden sfer 70,3 %.
Valdkundan päeksport (vn 2009) om torhad diamantad (eksportan 62 %), nikel' (13 %), lehmäliha, vas'k da kuld. Importan tavarad oma mašinansauvomižen produkcii i transportine mašiništ, kivivoin ümbriradmižen produktad, söndtavarad.