web.archive.org

Akcent w języku rosyjskim

Akcent rosyjski - Русское ударение

  1. Rzeczowniki
    1. podział rzeczowników na deklinacje
    2. rzeczowniki deklinacji I
    3. rzeczowniki deklinacji II
      1. rodzaj męski
      2. rodzaj nijaki
    4. rzeczowniki deklinacji III
  2. Przymiotniki
    1. formy długie
    2. formy krótkie
  3. Liczebniki
    1. liczebniki główne
    2. liczebniki porządkowe
  4. Zaimki
  5. Czasowniki
    1. czasowniki dokonane i niedokonane
    2. bezokolicznik
    3. podział czasowników na koniugacje
    4. czas teraźniejszy i przyszły prosty
    5. czas przeszły
    6. imiesłowy
      1. imiesłowy przymiotnikowe
      2. krótkie formy imiesłowów przymiotnikowych biernych
      3. imiesłowy przysłówkowe współczesne
  6. Przysłówek

RZECZOWNIKI

Podział rzeczowników na deklinacje:

  1. Deklinacja I
    Rzeczowniki rodzaju żeńskiego i męskiego na -а, -я.
  2. Deklinacja II
    Rzeczowniki rodzaju męskiego na spółgłoskę twardą lub miękką oraz -й i rodzaju nijakiego na -о, -е, -ё.
  3. Deklinacja III
    Rzeczowniki rodzaju żeńskiego na spółgłoskę miękką oraz -ж, -ш.

Rzeczowniki deklinacji I

Ze względu na miejsce akcentu rzeczowniki te dzieli się na cztery grupy:
  1. Rzeczowniki ze stałym akcentem na temacie we wszystkich przypadkach, np.: армия, басня, берёза, бумага, дорога, задача, корова, точка, шея i inne (grupa najliczniejsza).
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    И женщина женщины
    Р женщины женщин
    Д женщине женщинам
    В женщину женщин
    Т женщиной женщинами
    П женщине женщинах

  2. Rzeczowniki ze stałym akcentem na końcówce we wszystkich przypadkach, np.: борьба, жара, мечта, тайга, статья.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    И мечта мечты
    Р мечты мечт
    Д мечте мечтам
    В мечту мечт
    Т мечтой мечтами
    П мечте мечтах

  3. Rzeczowniki z akcentem ruchomym, który we wszystkich przypadkach liczby pojedynczej pada na końcówkę, a w liczbie mnogiej na temat, np.:
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    И весна вёсны
    Р весны вёсен
    Д весне вёснам
    В весну вёсен
    Т весной вёснами
    П весне вёснах

    Do tej grupy należą:
    вдова, война, гроза, жена, змея, игла, изба, коза, нора, овца, страна, толпа i inne.
  4. Rzeczowniki z akcentem ruchomym, który we wszystkich przypadkach pada na końcówkę, z wyjątkiem biernika l. poj. oraz mianownika, biernika i depełniacza l. mn., które mają akcent na temacie, np.:
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    И гора горы
    Р горы гор
    Д горе горам
    В гору гор
    Т горой горами
    П горе горах

    Do tej grupy należą: гора, нога, доска, голова, борода, сторона i inne. Rzeczowniki: доска, голова, борода, сторона mają w dopełniaczu l. mn. akcent na drugiej sylabie tematu: досок, голов, бород, сторон.
Uwaga! Przesunięciu akcentu w formach liczby mnogiej z końcówki na temat towarzyszy często przejście akcentowanej samogłoski tematu е w ё, np.: весна - вёсны, сестра - сёстры, жена - жёны.

Rzeczowniki deklinacji II

Rodzaj męski

Rzeczowniki r. męskiego zakończone na spółgłoskę dzielą się na cztery grupy:
  1. rzeczowniki ze stałym akcentem na temacie we wszystkich przypadkach, np.: брат, внук, звук, класс, мак, метр, флот, баран, народ, район, рассказ, велосипед i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I звук звуки
    Р звука звуков
    Д звуку звукам
    В звук звуки
    Т звуком звуками
    П звуке звуках

  2. rzeczowniki ze stałym akcentem na końcówce we wszystkich przypadkach prócz mianownika l. poj., np.: врач, гриб, дождь, ключ, плащ, декабрь, отец, язык i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I язык языки
    Р языка языков
    Д языку языкам
    В язык языки
    Т языком языками
    П языке языках

  3. rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. pada na temat, a w l. mn. na końcówkę.
    Należą tu: берег, вечер, воз, голос, город, дуб, край, круг, мозг, мост, нос, пол, рог, снег, сорт, холод, цвет, чай, шаг, шар, шёлк i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I нос носы
    Р носа носов
    Д носы носам
    В нос носы
    Т носом носами
    П (о) носе, (в) носу носах

  4. rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. oraz w mianowniku i bierniku l. mn. (gdy jest równy mianownikowi) pada na temat, a w pozostałych przypadkach na końcówkę.
    Należą tu: Бог, волк, волос, год, голубь, гость, зверь, зуб, камень, корень, слог i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I год годы
    Р года годов
    Д году годам
    В год годы
    Т годом годами
    П годе годах

Uwagi:
  1. Rzeczowniki z akcentowanymi przyrostkami -ак, -як, -чак, -няк, -ун, -ач, -ёж, -еж mają we wszystkich prypadkach zależnych w l. poj. i mn. akcent na końcówce (II grupa), np.: врач, врача; рыбак, рыбака, рыбаки.
  2. Rzeczowniki z przyrostkami -ик, -ник, -щик, -ок, -ёк, -арь, -ец, -ич -ыш, -ук, -юк, -ык, -ун
    a) gdy przyrostki są akcentowane, należa do grupy II (akcent na końcówce), np.: старик, старика; словарь, словаря; язык языка.
    b) gdy przyrostki nie są akcentowane, należą do grupy I (akcent na temacie), np.: столик, столика; торговец, торговца.
  3. Rzeczowniki конь, гвоздь, груздь i червь mają we wszystkich przypadkach l. poj. i mn. z wyjątkiem mianownika obu liczb (i biernika l. mn. rzeczownika гвоздь) akcent na końcówce:
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I конь кони
    Р коня коней
    Д коню коням
    В коня кони
    Т конём конями
    П коне конях

Rodzaj nijaki

Rzeczowniki rodzaju nijakiego dzielą się na cztery grupy:
  1. Rzeczowniki ze stałym akcentem na temacie we wszystkich przypadkach, np.: богатство, здание, кресло, яблоко i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I здание здания
    Р здания зданий
    Д зданию зданиям
    В здание здания
    Т зданием зданиями
    П здании зданиях


    Uwaga! Rzeczownik озеро w l. mn. ma formy: озёра, озёр, озёрами.
  2. Rzeczowniki ze stałym akcentem na końcówce we wszystkich przypadkach, np.: бещество, деревцо.
  3. Rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. akcent pada na temat, a w l. mn. na końcówkę, np: слово, слова (l. poj.), слова (l. mn.).
    Do tej grupy należą: дело, зеркало, место, море, мыло, облако, поле, слово, стадо, тело, чудо i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I слово слова
    Р слова слов vide uwaga pierwsza
    Д слову словам
    В слово слова
    Т словом словами
    П слове словаах

  4. Rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. akcent pada na końcówkę, a w l. mn. na temat, np: весло, весла (l. poj.), вёсла (l. mn.).
    Do tej grupy należą: беретено, весло, гнездо, копьё, колесо, ребро, ремесло, решето, ружьё, село.
    Uwaga! Rzeczownik озеро w l. mn. ma formy: озёра, озёр, озёрами.
  5. Rzeczowniki ze stałym akcentem na końcówce we wszystkich przypadkach, np.: бещество, деревцо.
  6. Rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. akcent pada na temat, a w l. mn. na końcówkę, np: слово, слова (l. poj.), слова (l. mn.).
    Do tej grupy należą: дело, зеркало, место, море, мыло, облако, поле, слово, стадо, тело, чудо i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I ружьё ружья
    Р ружья ружьей
    Д ружью ружьям
    В ружьё ружья
    Т ружьём ружьями
    П ружье ружьях


Uwagi!
1. Dopełniacz l. mn. rzeczowników twardotematowych ze względu na brak końcówki ma zawsze akcent na temacie.
2. Przesunięciu akcentu w formach l. mn. z końcóki na temat towarzyszy często przejście akcentowanej samogłoski tematu е w ё, np.: весло - вёсла; решето - решёта; беретено - беретён.

Rzeczowniki deklinacji III

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego III deklinacji dzielą się na dwie grupy:
  1. rzeczowniki ze stałym akcentem na temacie. np.: артель, мысль, тетрадь, цель i inne.
  2. rzeczowniki z ruchomym akcentem: w l. poj. oraz w mianowniku i bierniku (gdy równy mianownikowi) l. mn. akcent pada na temat, a w pozostałych przypadkach przechodzi na końcówkę, np.: дверь, двери, дверью, ale дверей, дверям, дверями, о дверях.
    Do tej grupy należą: бровь, вещь, дверь, кость, крепость, кровь, лошадь, мышь, ночь, печь, площадь, повесть, речь, скатерть, соль, степь i inne.
      liczba pojedynczaliczba mnoga
    I мышь мыши
    Р мыши мышей
    Д мыши мышам
    В мышь мышей
    Т мышью мышами
    П мыши мышах

Uwaga! W miejscowniku l. poj. po przyimkach в i на akcent niektórych rzeczowników jednosylabowych pada na końcówkę, np.: в степи, в печи, в пыли, в тени, на двери, на цели, на груди.

PRZYMIOTNIKI

Formy długie

Akcent w odmianie form długich przymiotników jest zawsze stały bądź na temacie, bądź na końcówce. Przymiotniki miękkotematowe mają akcent zawsze na temacie.
Wszystkie przymiotniki rodzaju żeńskiego i nijakiego zachowują w formach pełnych akcent rodzaju męskiego, np.: босой, босая, босое.

Formy krótkie

Akcent ruchomy występuje jedynie w krótszych formach przymiotników, które - jak wiadomo - nie odmieniają się według przypadków. Więc ruchomość akcentu na miejsce jedynie przy odmianie według rodzajów i liczb.
  1. Jeśli przymiotnik w formie pełnej kończy się na -ый, to w zasadzie miejsce akcentu pozostaje bez zmian również w formie krótkiej r. męskiego, np.: готовый - готоб; здоровый - здоров.
    Wyjątek stanowią przymiotniki:
    острый - остёп холодный - холоден дешёвый - дёшев
    сильный - силён голодный - голоден весёлый - весел
    умный - умён   зелёный - зелен
    хитрый - хитёр    
    Jeśli w pełnej formie przymiotnika akcent pada na końcówkę -ой, to w formie krótkiej r. m. l. poj. przechodzi na temat, np.: больной - болен, дорогой - дорог, ale: снешной - смешон.
  2. Przy tworzeniu r. ż. i n. oraz l. mn. występują zmiany akcentu. I tak:
    1. gdy przymiotnik składa się z więcej niż dwóch sylab bądź składa się z dwóch, ale nie występuje w nim ruchome o lub e, to akcent pozostaje bez zmian, np.: готов - готова - готово - готовы; розов - розова - розовы, itp.
      Uwaga! Wyjątki:
      тяжёл - тяжела - тяжело - тяжелы;
      хорош - хороша - хорошо - хороши;
      горяч - горяча - горячо - горячи.
    2. gdy przymiotnik jest jednosylabowy lub dwusylabowy z ruchomym o lub e lub ma pełnogłos -оро-, -оло-, to akcent przenosi się na końcówkę tylko w r. ż.
      3. l. poj., np.: слаб - слаба - слабо - слабы; тих - тиха - тихо - тихи; дорог - дороа - дорого - дороги.
      Wyjątki!:
      • odchylenia od powyższej reguły:
        рад - рада - радо - рады;
        явен - явна - явно - явны;
        тёмен - темна - темно - темны;
        должен - должна - должно - должны;
        смешон - смешна - смешно - смешны;
        лёгок - легка - легко - легки.
      • Podwójny akcent w r. n. i l. mn.:
        бел - бела - бело - белы;
        высок - высока - высоко - высоки;
        глубок - глубока - глубоко - глубоки;
        далёк - далека - далёко / далеко - далёки / далеки;
        широк - широка - широко - широки

LICZEBNIKI

Liczebniki główne

Liczebniki: один, одно, одна, два, три, четыре, пять, шесть, семь, восемь, дебять, десять, двадцать, тридцать, сорок i сто mają we wszystkich przypadkach zależnych akcent na ostatniej samogłosce, np.:
И один одничетыре сорок
Р одного одних четырёх сорока
Д одному одним четырём сорока
В один, одного одни, одних четыре, четырёх сорок
Т одним одними четырьмя сорока
П одном одних четырёх сорока

Wyjątek: forma одними w narzędniku liczby mnogiej.

Liczebniki од

иннадцать, двенадцать, тринадцать, четырнадцать, пятнадцать, шестнадцать, семнадцать, восемнадцать, девятнадцать oraz девяносто, тысяча, миллион, миллиард zachowują we wszystkich przypadkach miejsce akcentu właściwe mianownikowi liczby pojedynczej.
Liczebniki пятьдесят, шестьдесят, семьдесят, восемьдесят w przypadkach zależnych (oprócz biernika zachowującego miejsce akcentu mianownika) mają akcent na końcówce pierwszej części liczebnika złożonego, np.:
И пятьдесят
Р пятидесяти
Д пятидесяти
В пятьдесят
Т пятьюдецятью
П пятидецяти


Liczebniki двести, триста, четыреста, пятьсот, шестьсот, семьсот, восемьсот, девятьсот mają akcent w przypadkach zależnych (z wyjątkiem biernika i narzędnika) na ostatniej sylabie. W narzędniku akcent pada na sylabę przedostatnią.
И двести тристапятьсот
Р двухсот трёхсот пятисот
Д двумстам трёмстам пятистам
В двести триста пятьсот
Т двумястами тремястами пятьюстами
П двухстах трёхстах пятистах


Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe zachowują miejsce unieruchomionego akcentu właściwego mianownikowi liczby pojedynczej we wszystkich przypadkach zależnych.
Liczebniki 2., 6., 7., 8., 40. są akcentowane na końcówce, np.: второй, восьмой, сороковой.
Liczebniki od 11. do 19. zachowują miejsce akcentu liczebników głównych, np.: одиннадцатый, девятнадцатый.
Wszystkie pozostałe są akcentowane na ostatniej samogłosce tematu, np.: пятый, трёхсотый .

ZAIMKI

Wszystkie zaimki dzielą się pod względem akcentuacyjnym na cztery typy.
  1. Z akcentem na ostatniej sylabie.
    Do tej grupy należą zastępujące zaimki: я, ты, он, она, оно, они, мы, вы (osobowe), себя; мой, твой, свой; тот, таков, такова, таково, таковы; сей; кто, что, чей; каков, какова, каково, каковы; сам, сама, само; весь.
    Wyjątek od normy. W narzędniku liczby mnogiej akcent pada na drugą od końca samogłoskę.
    И я мы
    Р меня нас
    Д мне нам
    В меня нас
    Т мной (мною) нами
    П (обо) мне (о) нас


  2. Z akcentem na pierwszej samogłosce.
    Do tej grupy należą: наш, ваш; некого, нечего; некто, нечто, некоторый, кой, некий, несколько; самый, всякий, всяческий, каждый; сколько; этот, экий, этакий, оный.
    И кой этот
    Р коего этого
    Д коему этому
    В кой / коего этот / этого
    Т коим этим
    П (о) коем (об) этом


  3. Z akcentem na końcówce.
    Do tej grupy należą następujące zaimki, które odmieniają się jak przymiotniki: такой, иной, какой, никакой.
    И такой
    Р такого
    Д такому
    В такой / такого
    Т таким
    П (о) таком


  4. Z akcentem na temacie.
    Jak przymiotniki z akcentem na temacie odmieniają się zaimki: который, всякий.

CZASOWNIKI

Czasowniki dokonane i niedokonane

  1. Czasowniki dokonane utworzone od niedokonanych przez dodanie przedrostka zachowują miejsce akcentu czasowników niedokonanych (z wyjątkiem przedrostka вы-), np.:
    играть - проиграть; работать - переработать.
    Wyjątek stanowią czasowniki dokonane z przyrostkiem вы-. Akcent tych czasowników spoczywa zawsze na przedrostku, np.:
    играть - выиграть; работать - выработать.
    Patrz także bezokolicznik.
  2. Czasowniki niedokonane utworzone od dokonanych za pomocą -ыва-, -ива mają akcent na sylabie poprzedzjącej przyrostek, niezależnie od tego, jakie jest miejsce akcentu w odpowiednim czasowniku dokonanym, np.:
    задумать - задумывать
    успокоить - успокаивать
    наверстать - навёрстывать
  3. Czasowniki niedokonane utworzone od dokonanych za pomocą przyrostków -ва-, -а-, -я- mają akcent zawsze na przyrostku, np.:
    забыть - забывать
    обгрызть - обгрызать
    проверить - проверять.

W czasownikach dokonanych przedrostek вы- jest zawsze akcentowany, natomiast w czasownikach niedokonanych zawsze nieakcentowany, np.:
выиграть - выигрывать
выкормить - выкармливать.
W poniższych czasownikach podstać dokonaną od niedokonanej w bezokoliczniku odróżnia tylko miejsce akcentu:
postać dokonana postać niedokonana
bezokolicznik czas przyszły prosty bezokolicznik czas teraźniejszy
рассыпать рассыплю, рассыплешь рассыпать рассыпаю, рассыпаешь
обрезать обрежу, обрежешь обрезать обрезаю, обрезаешь

Bezokolicznik

Zakończenie -ти jest zawsze akcentowane, z wyjątkiem czasowników z przedrostkiem вы-, w których akcent pada na przedrostek, np.:
нести - вынести
везти - вывезти
идти - выйти

Podział czasowników na koniugacje

Czasowniki rosyjskie można podzielić na dwie koniugacje o następujących końcówkach:
koniugacja I koniugacja II
-у, -ю -ем, -ём -у, -ю -им
-ешь, -ёшь -ете, -ёте -ишь -ите
-ет, -ёт -ут, -ют -ит -ат, -ят

Czas teraźniejszy i przyszły prosty

W czasie przyszłym prostym występują te same typu akcentowe, co w czasie teraźniejszym, dlatego dalej zostanie opisany tylko czas teraźniejszy.

W formach czasu teraźniejszego występują trzy typu akcentowe:

  1. akcent stały na temacie, np.: еду, едешь, едут.
    Do tej grupy należą:
    1. w I koniugacji czasowniki, których temat bezokolicznika kończy się:
      1. na samogłoskę nieakcentowaną, np.: думать, думаю, думаешь
      2. na samogłoskę akcentowaną, występującą również w temacie czasu teraźniejszego, np.: знать, знаю, знаешь; греть, грею, греешь.
      3. na samogłoskę ы, wymieniającą się w temacie czasu teraźniejszego z samogłoską o, np.: мыть, мою, моешь; рыть, рою, роешь;
    2. w II koniugacji czasowniki z tematem bezokolicznika zakończonym na samogłoskę nieakcentowaną, np.: помнить, помню, помнишь; видеть, вижу, видишь.
  2. akcent stały na końcówce, np.: пеку, печёшь, пекут;
    Do tej grupy należą:
    1. w I koniugacji:
      1. czsowniki z jednosylabowym tematem bezokolicznika, zakończonym na samogłoskę а, и lub е, niewystępującą w temacie czasu teraźniejszego, np.: брать, беру, берёшь; звать, зову, зовёшь; петь, пою, поёшь.
      2. czasowniki z bezokolicznikiem na -ереть, np.: тереть, тру, трёшь.
      3. czasowniki z bezokolicznikiem na -сти, -зти, -сть, -зть, -чь, np.: плести, плету, плетёшь; класть, кладу, кладёшь; печь, пеку, печёшь.
    2. w II koniugacji większość czasowników z akcentem na ostatniej sylabie w bezokoliczniku, np.: говорить, говорю, говоришь; сидеть, сижу, сидишь.
  3. akcent ruchomy: w 1. os. l. poj. na końcówce, w pozostałych formach na temacie, np.: дремлю, дремлешь, дремлют.
    Do tej grupy należą:
    1. w I koniugacji:
      1. czasowniki z wielosylabowym tematem bezokolicznika, zakończonym akcentowaną samogłoską a, niewystępującą w temacie czasu teraźniejszego, np.: дремать, дремлю, дремлешь; пахать, пашу, паешь.
      2. czasowniki z bezokolicznikiem na -ороть, -олоть, np.: пороть, порю, порешь; колоть, колю, колешь.
      3. dwa czasowniki z bezokolicznikiem na akcentowane: -нуть. Są to: тянуть, тяну, тянешь; тонуть, тону, тонешь.
    2. w II koniugacji:
      1. dość liczna grupa czasowników z tematem na akcentowane и, np.: курить, курю, куришь; просить, прошу, просишь.
      2. następujące czasowniki z tematem bezokolicznika na akcentowane e lub a:
        смотреть, смотрю, смотришь;
        терпеть, терплю, терпишь;
        вертеть, верчу, вертишь;
        держать, держу, держишь;
        дышать, дышу, дышишь;
        гнать, гоню, гонишь.
UWAGI
  1. Odmiennie niż w przypadkach wyżej podanych pada akcent w formach czasu teraźniejszego następujących czasowników:
    1. z akcentem stałym na temacie: брить, брею, бреешь; лезть, лезу, лезешь.
    2. z akcentem stałym na końcówce: жить, живу, живёшь; плыть, плыву, плывёшь; сосать, сосу, сосёшь; орать, ору, орёшь; давать, даю, даёшь; сознавать, сознаю, сознаёшь; вставать, встаю, встаёшь; смеяться, смеюсь, смеёшься.
    3. z akcentem ruchomym: мочь, могу, можешь.
  2. Wśród czasowników na -овать, -евать należy rozróżnić następujące grupy akcentowe:
    1. советовать, советую, советуешь;
    2. тосковать, тоскую, тоскуешь; воевать, воюю, воюешь;
    3. ковать, кую, куёшь; клевать, клюю, клюёшь.

Czas przeszły

  1. Czasowniki z tematem bezokolicznika zakończonym na samogłoskę mają w czasie przeszłym akcent na tej samej sylabie, co w bezokoliczniku, np.:
    знать - знал, знала, знало, знали;
    бить - бил, била, било, били,
    видеть - видел, видела, видело, видели.
    Uwaga! Wyjątek stanowią czasowniki, w których akcent w czasie przeszłym w r. żeńskim l. p. pada na końcówkę, w pozostałych zaś formach na temat, np.: ждать - ждал, ждала, ждало, ждали. Są to następujące czasowniki:
    1. брать, быть, взять, вить, врать, гнать, гнить, дать, драть, ждать, жить, жрать, звать, клясть, лить, лгать, пить, плыть, рвать, слыть, снять, спать, ткать. Liczba tych czasowników systematycznie maleje. Prawie wszystkie wymienione czasowniki w r. ż. l. p. nie przesuwają akcentu na końcówkę po не, np.: брала, не брала; пила, не пила.
    2. złożone z -нять, np.: понять - понял, поняла, поняло, поняли.
    3. złożone z -чать, np.: начать - начал, начала, начало, начали.
  2. Czasowniki na -сти, -зти, -чь mają w r. żeńskim i nijakim l. poj. oraz w l. mn. akcent na końcówce, np.: трясти - тряс, трясла, трясло, трясли; лечь - лёг, легла, легло, легли.
    Uwaga! W czasownikach сечь, стричь akcent pozostaje na temacie, np.: сечь - сек, секла, секло, секли.
  3. Czasowniki na -сть, -зть mają stały akcent na temacie, np.: сесть - сел, села, село, сели; пасть - пал, пала, пало, пали.

Uwagi
  1. Czasowniki użyte z przedrostkiem zachowują w r. żeńskim l. poj. akcent na końcówce, natomiast w pozostałych formach przeważnie przenoszą go na przedrostek, np.: отдать - отдал, отдала, отдало, отдали; пролить - пролил, пролила, пролило, пролили, ale: перелить - перелил, перелила, перелили; забыть - забыл, забыла, забыло, забыли.
  2. Czasowniki умереть, замереть, отпереть, запереть akcentuje się jak czasowniki grupy отдать, np.: замереть - замер, замерла, замерло, замерли.
  3. Czasowniki быть, дать, жить przenoszą akcent na zaprzeczenie не w formach rodzaju męskiego i nijakiego oraz w l. mnogiej, np.: не был, не была, не было, не были.
  4. Czasowniki zwrotne z akcentem na końcówce w rodzaju żeńskim mają przeważnie w rodzaju nijakim oraz w l. mnogiej akcent również na końcówce. Rodzaj męski tych czasowników może mieć akcent na temacie lub na partykule -ся, np.: брать - брал, брала, брало, брали;
    браться - брался, бралась, бралось, брались;
    начать - начал, начала, начало, начали;
    начаться - начался, началась, началось, начались;

Imiesłowy

Imiesłowy przymiotnikowe

  1. Imiesłowy przymiotnikowe czasu teraźniejszego (czynne i bierne) mają akcent zgodny z akcentem 1. osoby l. poj. czas teraźniejszego, np.:
    читаю читающий читаемый
    вижу видящий видимый
    прошу просящий просимый
    Uwaga! Kilka czasowników na w imiesłowie przymiotnikowym czynnym czasu teraźniejszego akcent niezgodny z regułą, np.:
    колю (колешь) колющий
    мелю (мелешь) мелющий
    борюсь (борешься) борющий
    люблю (любишь) любящий
    служу (служишь) служащий
    дышу (дышишь) дышащий

  2. Imiesłowy przymiotnikowe czynne czasu przeszłego:
    1. zachowują akcent na tejże sylabie, co w bezokoliczniku, przy czasownikach na -ть, -чь, np.: бросить - бросивший; видеть - видевший; читать - читавший.
    2. przesuwają akcent na sylabę rdzenną przy czasownikach na -ти, -ереть, np.: нести - нёсший; везти - вёзший; стереть - стёрший; запереть - запёрший.

  3. Imiesłowy przymiotnikowe bierne czasu przeszłego:
    1. zakończone na -анный, -яннуй zachowują akcent na tejże sylabie, co w bezokoliczniku, np.: дать - данный, сделать - сделанный, услышать - услышанный itp.
      Wyjątek stanowią imiesłowy utworzone od czasowników wielosylabowych na -ать, -ять z akcentem na ostatniej sylabie. Akcent w tych imiesłowach cofa się o jedną sylabę, np.: избрать - избраннуй; растерять - растерянный.
    2. zakończone na -енный (-ённый), a urobione od czasowników koniugacji I, mają akcent na przyrostku (a więc formę -ённый), utworzone zaś od koniugacji II akcent na tajże sylabie, co w 2. osobie l. poj. czasu teraźniejszego (przyszłego prostego), np.:
      спасти спасённый жаришь жаренный
      испеть испечённый купишь купленный
      запрячь запряжённый уговоришь уговорённый

  4. Imiesłowy przymiotnikowe bierne czasu przeszłego na -тый mają akcent przeważnie na tejże sylabie, co w bezokoliczniku, np.: одеть - одетый; тронуть - тронутый.
Uwagi
  1. Akcent cofnięty o jedną sylabę w imiesłowie mają czasowniki z bezokolicznikiem na -ороть, - олоть i na akcentowane -нуть, np.:
    запороть запоротый замкнуть замкнутый
    приколоть приколотый пазогнуть пазогнутый

  2. Nieliczna grupa czasowników ma akcent w imiesłowie na -тый, zgodny z akcentem w czasie przeszłym, a różniący się od akcentu w bezokoliczniku, np.:
    тереть тёр тёртый
    опереть опёр опёртый
    запереть запер запертый
    отпереть отпер отпертый
    начать начал начатый
    занять занял занятый
    прожить прожил прожитый
    обнять обнял обнятый

Krótkie formy imiesłowów przymiotnikowych biernych

Krótsze formy imiesłowów przymiotnikowych biernych czasu przeszłego mają przeważnie akcent stały na temacie, zgodnie z akcentem form pełnych, np.: угнетаемый - угнетаем, угнетаема, угнетаемо, угнетаемы.

Uwagi

  1. Formom pełnym imiesłowów na -ённый odpowiadają formy krótsze z akcentem na końcówce w rodzaju żeńskim i nijakim liczby pojedynczej oraz w liczbie mnogiej, np.:
    спасённый - спасён, спасена, спасено, спасены.
  2. Nieliczna grupa czasowników ma krótsze formy imiesłowu przymiotnikowego biernego czasu przeszłego z akcentem na końcówce w rodzaju żeńskim, ale na temacie w rodzaju męskim i nijakim oraz w liczbie mnogiej, np.:
    начатый - начат, начата, начато, начаты;
    взятый - взят, взята, взято, взяты;
    занятый - занят, занята, занято, заняты;
    проданный - продан, продана, продано, проданы.
  3. Czasownik дать niepoprzedzony przedrostkim ma następujący akcent w formach imiesłowu przymiotnikowego biernego czasu przeszłego:
    данный - дан, дана, дано, даны.

Imiesłowy przysłówkowe współczesne

Ich akcent jest przeważnie zgodny z akcentem 1. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, np.: несы - неся, думаю - думая.
Inaczej akcentowane są imiesłowy:
сижу сидя
гляжу глядя
молчу молча
лежу лёжа
стою стоя

PRZYSŁÓWEK

  1. W większości przypadków przysłówki zachowują akcent tej części mowy, od której są utworzone.
    1. od rzeczowników, np.: утро - утром, вечер - вечером, лето - летом.
      Uwaga. Wyjątek stanowią nieliczne wyrazy, w których akcent został przesunięty ku końcowi. np.:
      rzeczownik przysłówek
      бегом бегом
      кругом кругом
      верхом верхом
    2. od przymiotników, np.: красив - красиво; смел - смело; русский - по-русски.
  2. Niektóre przysłówki mają odmienny akcent niż część mowy, od której powstały.
    1. Przysłówki utworzone od zaimków мой, твой, свой łącznie z przyrostkiem по przesuwają akcent na pierwszą sylabę, porównaj:
      по моему (по моему веленью) - по-моему (по-моему это правильно)
    2. Przysłówki utworzone od rzeczowników i przymiotników łącznie z przyrostkami przeważnie przenoszą akcent na przedrostki, np.: досыта, изредка, поровну, начисто, ale срогяча, спроста, насквозь.

Literatura:

  1. M. Frolichowa, M. Kwiatkowski, S. Łaszewski Gramatyka języka rosyjskiego
  2. Mścisław Olechnowicz Akcent rosyjski

Na początek strony