Architektura Stanisławowa II Rzeczypospolitej
- ️https://asp-gda.academia.edu/Micha%C5%82Pszcz%C3%B3%C5%82kowski
Architektura sakralna Opola w okresie dwudziestolecia międzywojennego
Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 1970
Z powodu dynamicznego wzrostu ludności miasta niezbędne okazało się wybudowanie nowych osiedli mieszkaniowych i towarzyszących im obiektów użyteczności publicznej. Do XX wieku na terenie Opola znajdowało się jedynie pięć świątyń katolickich, które nie były w stanie pomieścić powiększającej się ilości wiernych. W związku z tym w okresie dwudziestolecia międzywojennego na terenie Opola wybudowano cztery kościoły. W poniższym artykule przedstawiono rozwiązania przestrzenne kościołów pw. św. Piotra i Pawła, pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, św. Józefa oraz św. Michała Archanioła.
Idea i racjonalizm w architekturze sakralnej Henryka Buszki i Aleksandra Franty
2020
Henryk Buszko i Aleksander Franta należeli do najwybitniejszych architektów powojennej Polski. Projektowali nie tylko osiedla i świeckie budynki użyteczności publicznej, ale także świątynie, w tym kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach uznany za jedną z najlepszych współczesnych realizacji sakralnych (ilustacja nr 1, na końcu artykułu). W Instytucie Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej w Katowicach zachowały się dokumenty dotyczące nie tylko historii jego budowy, ale także przesłanek ideowych, którymi kierowali się architekci projektując tę świątynię. Architektura to dziedzina z pogranicza sztuki i techniki, łącząca w sobie podejście racjonalne i ideowe. W artykule zostaną poruszone kwestie tego, w jaki sposób idea (nie tylko religijna) i racjonalizm wpływają na artystyczną kreację materialnej struktury kościoła.
Architectus : Pismo Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, 2014, nr 2 (38)
2014
Idea zrównoważenia i jej wybrane przejawy Idea of sustainability and its chosen manifestations Wprowadzenie Idea zrównoważonego rozwoju stała się mantrą w wielu wymiarach życia współczesnego Europejczyka. Funkcjonuje w europejskich i państwowych regulacjach prawnych. Unia Europejska (UE) ofi cjalnie przyjęła Stra tegię Zrównoważonego Rozwoju w 2001 r. [2] na szczycie w Goeteborgu. Idea rozbrzmiewa w mediach oraz stanowi ważny element kultury masowej w krajach wysokorozwiniętych. Przejawia się przede wszystkim w znanych hasłach jak 4R czy 3P [3, s. 14], zastąpione przez 4P. Z języka angielskiego pierwsze z nich oznacza "redukcja, ponowne użycie, recykling, odnawianie" (re duse, reuse, recycle, renewable), zaś drugie "ludzie, planeta, korzyś ci" (people, planet, profi t) i "projekt" (project) 1 .
Pomimo erozji spójności życia zbiorowego we współczesnym świecie, której objawa-mi są nasilające się niemal od stulecia procesy alienacji i reifikacji, depersonalizacji czy atomizacji społeczeństwa, a także zanik ekspresji i siły oddziaływania "wielkich narracji"-idei i wartości "uniwersalnych"-o czym dzisiaj mówią teoretycy post-modernizmu 1 , przestrzeń zurbanizowana nie przestała być dzisiaj nacechowana, podobnie jak w przeszłości, szczególnymi walorami komunikacyjnymi dla tekstów kultury z ich systemami symbolicznymi, w tym także-o dziwo!-dla pomników, wydawać by się mogło przestarzałych już form przekazu treści światopoglądowych. Żywotność pomników trwale związanych przecież z rytuałami życia społecz-nego jest zdumiewająca, zważywszy na narastającą "prywatność" ludzi, wpływającą na "obojętność" i marginalizację w życiu publicznym wszelkich rytuałów, które ze swej natury eksponują i utrwalają autorytety, ustanawiają relacje ich nadrzędnośc...
Półwiecze studiów historycznych w Białymstoku. Sprawozdanie
Bibliotekarz Podlaski. Ogólnopolskie Naukowe Pismo Bibliotekoznawcze i Bibliologiczne, 2018
Rok 2018 jest szczególnym momentem w dziejach Instytutu Historii i Nauk Politycznych UwB, ale także całego środowiska tworzącego Instytut oraz uformowanego przez tę placówkę naukową w ciągu ostatnich pięciu dekad. Tegoroczny jubileusz jest-obok świętowania-dogodną okazją zarówno do krótkiego podsumowania pracy, jak i zaprezentowania szerszemu gronu odbiorców dziejów Instytutu oraz jego obecnej oferty. Początek nauczania przedmiotów historycznych wiąże się z utworzeniem w Białymstoku w lipcu 1968 roku Filii Uniwersytetu w Warszawie, która miała spełniać dwojaką rolę. Z jednej strony stanowiła miejsce mniej lub bardziej dobrowolnego "oddelegowania" części kadr UW występujących przeciwko władzy w marcu 1968 roku 1 , zaś z drugiej wypełniała lukę dydaktyczną w sferze przedmiotów humanistycznych,
Estetyka staroruskiej ikony okresu przedmongolskiego
Teologia i Człowiek
Streszczenie. Artykuł stanowi przyczynek do problematyki związanej z estetyką ikon wczesnoruskich tj. ikon datowanych na okres między XI-XIII wiekiem. Problematyka ta włącza w siebie m.in. następujące pytania: o ilość ikon będących wtedy w obiegu, o ich autorstwo, o stopień ich bizantynizacji, o ich funkcję społeczną i w końcu funkcję estetyczną rozumianą w sensie neoplatońskim. Punktem wyjścia artykułu jest stosunek rosyjskich filozofów religijnych do ruskiego dziedzictwa artystycznego, następnie podjęto analizę ruskich tekstów źródłowych dotyczących ikon aby na końcu przejść do określenia możliwego znaczenia ideowego ikony w kontekście światopoglądu Rusi Kijowskiej.
Kaplice i kapliczki w świetle polskiej historiografii
Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 2021
Kapliczki i kapliczki przydrożne to charakterystyczne elementy polskiego krajobrazu. Obiekty te zaliczane są do kategorii małej architektury sakralnej i stanowią przedmiot badań zarówno przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, jak i pasjonatów tej tematyki. W związku z rosnącą ilością publikacji poświęconych tematyce kaplic i kapliczek autorka podejmuje problem badawczy w aspekcie jej dotychczasowej historiografii, przedstawiając cztery kierunki badań omawianej tematyki.
Shaping the New Face of the Imperial Shipyard in Gdańsk
space&FORM
The main purpose of the article is to present the transformation process of the urban complex known as the Imperial Shipyard in Gdańsk. Its rich history and interesting location on the waterfront of the city as well as its proximity to the very centre makes this area a much sought-after location for the new urban development project, which is part of the wider new district in the city centre of Gdańskthe Young City. The article presents an outline of the proposed development concept in light of the history of the site and transformation processes of the entire district..
Architectus, 2019
The article presents the history of the creation and transformation of the parish church (now a co-cathedral) in Zielona Góra from the 2 14th century to the beginning of the 20th century. The introduction presents the source and chronicle information as well as the current modest litera- ture. Based on the architectural studies and the analysis of the details, the most important phases of the church’s transformation were separated. The beginnings of the existing building were erected in the 1370s, when a two-span presbytery was built. Presumably, at the beginning of the 15th century, a three-bay, four-nave, aisle body was built. The temple was probably damaged by a fire in 1419. After reconstruction, probably in the 2nd half of the 15th century, on the south side, was erected a Gethsemane Chapel with a gallery, a porch and at the turn of the 15th and 16th century – the Baptist Chapel. After the fire in 1546, the western porch was established, and after another in 1582 – the corps’ vault completed in 1590. The 2nd half of the 17th century brought new windows, and a high Baroque helmet. It fell down in 1776. A Baroque tower with a classicist helmet was rebuilt in stages up to 1832. At the end of the 19th and at the beginning of the 20th century, renovation works were carried out, and at the beginning of the 21st century, renovation works were also carried out, the last stage of which was to preserve the interior of the Gethsemane Chapel.
Dzieje najnowsze: opinie historyków polskich w czasach II Rzeczypospolitej
Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej, 2019
Zarys treści: Artykuł omawia zagadnienie kształtowania się historii najnowszej jako samodzielnego kierunku badawczego w polskiej historiografi i międzywojennej. Uwagę skoncentrowano na próbie rekonstrukcji modelu badań dziejów najnowszych w latach 1918-1939, ze zwróceniem szczególnej uwagi na społeczną funkcję historii jako nauki i reinterpretację dziejów ojczystych z perspektywy "wskrzeszenia państwa polskiego". Opierając się na określonych wyżej płaszczyznach badawczych, w artykule poddano analizie poglądy wybranych historyków (m.in. M. Handelsmana, W. Lipińskiego, M. Sokolnickiego, S. Zakrzewskiego) na przedmiot i zakres dziejów najnowszych oraz na metodologiczne podstawy tych badań. Th is article deals with the process of establishing the most recent history as a legitimate object of study in Polish interwar historiography. Th e author attempts to reconstruct the model on which the interwar studies of the most recent history were based. Her special concern is also with debates on the social function of historiography and with attempts at the reinterpretation of Polish history from the perspective of the 'resurrection of an independent Poland' . Following the line of research outlined above, the author analyses several historians' views of the object and scope of the research into the most recent history and of the methods employed in it (M. Handelsman, W. Lipiński, M. Sokolnicki, S. Zakrzewski).
Mistrz i miasto Mirona Pietrowskiego w ujęciu postkolonialnym
2008
We współczesnym dyskursie literaturoznawczym Europy Środkowo-Wschodniej teoria postkolonialna wydaje się zdobywać coraz większe uznanie. Zmiany, jakie nastąpiły po upadku Związku Radzieckiego, wpłynęły nie tylko na kontekst polityczno-społeczny krajów byłego bloku wschodniego, lecz równieŜ diametralnie zmieniły sytuację literatury i kultury. JednakŜe, choć państwa, które wybiły się na niepodległość zyskały moŜliwość mówienia własnym głosem, nadal pozostają w orbicie wpływów, nie tylko ekonomicznych, niedawnego imperium rosyjskiego. Określając własną toŜsamość, odnoszą się one-co zrozumiałe-do bolesnej i niejednokrotnie traumatycznej przeszłości, tworząc tym samym nierozerwalny związek z mocarstwem, pod którego dominacją pozostawały przez lata. NiezaleŜnie od tego, jak zarysowują się wzajemne stosunki, kraje postkomunist yczne i Rosja nie pozostają wobec siebie obojętne. Napięcia, jakie towarzyszą określaniu na nowo wzajemnych relacji, poszukiwaniu odrębności i odzyskiwaniu miejsca nie tylko na mapie politycznej, ale takŜe w europejskiej świadomości, decydują o potrzebie poruszania tych problemów równieŜ w dyskusji naukowej, publicystyce czy literaturze. Wzrastająca popularność teorii postkolonialnej na tym obszarze nie jest więc przypadkiem. Opiera się bowiem ona […] na załoŜeniu, Ŝe oprócz innych funkcji, jakie spełniają teksty, są one równieŜ nośnikami autorytetu imperialnego. Literatura piękna przenosi ów autorytet za pomocą systemów symbolicznych oraz interpretacji Innych, które wyolbrzymiają i gloryfikują Centrum 1. Nic więc dziwnego, Ŝe podejmowane są, mniej lub bardziej udane, próby mające na celu zakwestionowanie takiego stanu rzeczy, podwaŜenie znaczenia tekstów odzwierciedlających dominującą wizję świata. Niestety, pomimo podobnych doświadczeń historycznych, politycznych i społecznych, w Polsce publikacje dotyczące problemu postkolonializmu w krajach ościennych są wciąŜ
Roczniki Humanistyczne, 2021
MAŁGORZATA ŻAK-KULESZA * 3 Według relacji ks. W. Natera wszystkie korony i kołpak nałożył prymas Wyszyński, a kard. Karol Wojtyła oraz bp Piotr Gołębiowski symbolicznym gestem dotknięcia koron współuczestniczyli w akcie koronacji. Por. Nater i Stanik 175. 4 Odpusty w sanktuarium w Studziannie odbywają się w dni obchodów liturgicznych: Świętej Rodziny (w oktawie Narodzenia Pańskiego), Ofiarowania Pańskiego (2 lutego), św. Józefa (19 marca), Zwiastowania NMP (25 marca), św. Filipa Neri (26 maja), Zesłania Ducha Świętego (50. dnia po Wielkanocy), św. Jana Chrzciciela (24 czerwca), Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia), Narodzenia NMP (8 września), św. Michała Archanioła (29 września) oraz Niepokalanego Poczęcia NMP (8 grudnia). Zob. Z dawna Polski Tyś Królową 468. 5 Według przepisów prawa kanonicznego diecezjalnemu przedstawicielowi Stolicy Apostolskiej zostało przedstawione studium historyczno-teologiczne, przygotowane przez ks. W. Natera, poświadczające cudowność obrazu i jego żywą obecność w kulcie. Koronacje obrazów odbywały się według instrukcji zawartych w Pontyfikale Rzymskim (z 1961 r.) oraz za zgodą papieża. Ryt zawarty w Pontyfikale Rzymskim obowiązywał do 1981 r., kiedy opracowano nową formułę liturgiczną, wydaną w odrębnej księdze liturgicznej Obrzędy koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny, która w polskim tłumaczeniu ukazała się w 2004 r. 6 Boski status macierzyństwa Maryi usankcjonowały postanowienia Soboru Efeskiego (431). Pierwszą koronę dla wizerunku Madonny (Oratorium św. Piotra w Rzymie) przeznaczył papież Grzegorz III w 732 r. Za popularyzacją tego rytu stoi natomiast o. Hieronim Paolucci di Cambola da Forli, kapucyn, który nawoływał do składania darów i kosztowności, by wykonać z nich insygnia koronacyjne dla świętych wizerunków. Oficjalną pieczę nad rytem koronacji obrazów maryjnych przejęła Kapituła Watykańska w 1636 r. na mocy testamentu Alessandra Sforzy Pallavicino, księcia 8 Opracowanie ks. W. Nater i S. Stanika, zatytułowane Dzieje Sanktuarium Matki Boskiej Świętorodzinnej, powstało jako wynik szczegółowej kwerendy archiwalnej, źródłowej, zbierającej wiadomości z kronik parafialnych, dokumentów rękopiśmiennych i aktualnych ksiąg parafialnych dokumentujących kult obrazu ołtarzowego. 9 Na s. 3 czytamy tam: "Pewnieysza iednak tradycya, że ten Obraz przysłał Ferdynand II. Cesarz Chrześciański, Nayiasnieyszemu Królowi Polskiemu, Wladysławowi IV. przez J. W. JMci Xiędza Jana Lipskiego Bìskupa Chełmskiego, za osobliwą donatywę, z Córką swoią Cecylią Renatą za żonę poślubioną".
Emblematyka w Rzeczypospolitej epoki Oświecenia – metamorfozy tradycji symbolicznej
XVIII amžiaus studijos T. 6: Personalijos. Idėjos. Refleksijos, 2020
Adnotacja. Niniejszy artykuł jest pierwszym opracowaniem dotyczącym emblematyki w Rzeczypospolitej pod rządami Stanisława Augusta (1764–1795). Na podstawie źródeł, przede wszystkim opisów dekoracji okazjonalnych, określono zakres występowania i funkcje kompozycji symbolicznych w sztuce i literaturze epoki, kojarzonej jednoznacznie z odrzuceniem tradycji symbolicznej renesansu i baroku. Scharakteryzowano ówczesny status terminologiczny gatunków symbolicznych (emblema, hierogliphicum, symbolum), który zmienił się za sprawą francuskojęzycznej teorii (m.in. teorii dewizy, ikonologii, epigramu), skutkując przemianami (nie tylko emblematyki) w zakresie stylistyki i estetyki. Wskazano m. in. tendencje świadczące o zmianie myślenia o symbolice pod wpływem zainteresowania antykiem i klasycyzmem, zwiastujące nowoczesną refleksję dedykowaną symbolowi i metaforze. Słowa kluczowe: emblematyka, emblemat, hieroglifik, symbol, ikonologia, klasycyzm, dekoracja okazjonalna, oświecenie, antyk, Rzeczpo...