Rijbewijs met punten, verkeersgevangenissen of rijbewijsslot: hoe halen (én houden) we hardleerse bestuurders uit het verkeer?

ma 26 feb 2024 15:07

Uit onderzoek blijkt dat mensen die vaker in de fout gaan in het verkeer, ook meer betrokken  zijn bij ongevallen. Mensen die zonder geldig rijbewijs rijden, hebben zelfs 2,5 keer meer kans op een ongeval dan mensen die wel een geldig rijbewijs hebben.

Meestal begaan bestuurders die zonder rijbewijs rijden ook andere overtredingen, zowel in het verkeer (alcohol, door rood licht rijden etc.) als daarbuiten.

In het belang van de (verkeers)veiligheid is het dus cruciaal dat we ervoor zorgen dat verkeersovertreders niet meermaals dezelfde fout maken. En al zeker dat mensen met een rijverbod uit het verkeer gehaald worden. Maar hoe doe je dat?

We leggen de vraag voor aan verschillende verkeersexperts en zij komen met enkele concrete maatregelen om de verkeersveiligheid in België te verhogen:

Om recidive adequaat te bestrijden, moet je veelplegers beter en sneller gaan identificeren, zegt verkeersinstituut Vias in zijn politiek memorandum. "In ons land kunnen herhaalde overtreders van snelheidsovertredingen tot 40 km/uur te snel of wanneer ze betrapt worden met een alcoholintoxicatie tussen 0,5 promille en 0,8 promille in de fout blijven gaan zolang hun portefeuille het toelaat de boetes te betalen", aldus Vias.

Want "kleine" overtredingen worden bij ons afgehandeld met een onmiddellijke inning van een verkeersboete. "De sociale norm die wordt voorgesteld, is dat je deze inbreuken kan blijven begaan zonder zwaar gevolg. Dergelijke herhaalde inbreuken leiden immers zelden tot een verschijning voor de politierechter."

Een rijbewijs met punten kan volgens Vias op korte termijn een grote daling teweegbrengen van het aantal verkeersslachtoffers. "Recente studies wijzen op een positieve gedragswijziging vanaf het moment dat mensen nog enkele punten hebben voordat ze hun rijbewijs verliezen. Het signaal dat je geeft als maatschappij is nodig en duidelijk: straffeloosheid van herhaalde overtredingen kan niet."

In Europa hebben 22 landen al een vorm van een puntenrijbewijs. Bij ons werd de maatregel in 2020 ook opgenomen in het federaal regeerakkoord van de Vivaldi-partijen, maar bestaat het systeem nog steeds niet. In juni vorig jaar wees Vooruit daarvoor nog met beschuldigende vinger naar haar Franstalige zusterpartij (PS) en naar de Franstalige liberalen van MR.

Wie zware verkeersovertredingen begaat of meerdere keren stevig in de fout gaat, verschijnt meestal wel voor een politierechter. Die kunnen zware straffen opleggen, zoals het verplichten van een alcoholslot of een rijverbod, of ze kunnen zelfs een gevangenisstraf uitspreken.

"Sinds een aantal jaren kan ook de nummerplaat van de betrokkene ingegeven worden in een systeem voor ANPR-camera's", vertelt Koen Willebrords, politierechter en woordvoerder van het Koninklijk Verbond van Vrede- en Politierechters.

Wanneer iemand met een rijverbod zich dan met diezelfde wagen op de baan begeeft, registreren de slimme camera's die nummerplaat en kan de politie gericht gaan controleren of de persoon in kwestie het rijverbod met voeten heeft getreden.

Willebrords benadrukt wel dat je niet zomaar de nummerplaten van alle verkeersovertreders kan ingeven in dat systeem. "Dan heb je een politiekorps nodig dat zeker honderd keer groter is dan nu." En hij ziet nog een probleem. "Wanneer de betrokkene de weg opgaat met de auto van iemand anders of met een huurwagen, dan werkt dat systeem met de ANPR-camera's natuurlijk niet." 

Hoe dwing je een rijverbod af? Slogans tegen alcohol en opnieuw boerenprotest

De meeste mensen die een rijverbod krijgen, houden zich daaraan, benadrukt Willebrords. Maar toch is er een select kransje herhaalde overtreders dat onze wegen onveilig blijft maken, zelfs met een rijverbod. Politierechter Dina Van Laethem noemt hen in "De ochtend" op Radio 1 "verkeerscriminelen". Als die niet tot inzicht komen, "moeten ze niet alleen uit het verkeer, maar ook uit de maatschappij worden gehaald".  

Ook volgens Willebrords is een gevangenisstraf de enige manier om échte hardleerse bestuurders uit het verkeer te halen. De politierechters kennen ook gevangenisstraffen toe, “maar of die ook worden uitgevoerd, daar hebben we geen zicht op", zegt Van Laethem.

"Ik kan mij daar ook niet in moeien, ik kan alleen een dossier in eer en geweten bestraffen na een weloverwogen oordeel. Ik houd rekening met de belangen van de verdachte – heeft hij recht op verzachtende omstandigheden of niet -, maar het is ook een van mijn kerntaken om de maatschappij te beschermen.”

Om het probleem van onze overvolle gevangenissen aan te pakken, pleit Van Laethem voor verkeersgevangenissen. “Het is niet aan mij, maar aan de politiek, en ik waag mij misschien op glad ijs door dit te zeggen, maar als je een verkeersgevangenis creëert waarin overtreders korte straffen moeten uitzitten en voor één, twee of drie maanden uit hun gezin en werk worden gehaald, weten ze wat ze aan het doen zijn.”

Politierechter over ongeval met wielertoeristen in Gent: "Zeer frustrerend hoe vaak automobilisten rijverbod negeren"

De plenaire vergadering van het Europees Parlement spreekt zich binnenkort uit over enkele nieuwe Europese regels rond het rijbewijs met als doel de verkeersveiligheid op onze wegen te verbeteren. De commissie bevoegd voor transport en toerisme heeft eind vorig jaar al het licht op groen gezet voor onder meer de invoering van een digitaal rijbewijs. Iets waar ook Vias voorstander van is.

Zo'n digitaal rijbewijs zou het voor de politie eenvoudiger kunnen maken om rijden zonder geldig rijbewijs te controleren. "Vergelijk het met een covid safe ticket waarbij je op de gsm een groen of rood scherm krijgt, afhankelijk van of je over een geldig rijbewijs beschikt of niet", verduidelijkt Stef Willems van Vias.

De invoering van een digitaal rijbewijs maakt het ook mogelijk om in de toekomst de mogelijke invoering van een "rijbewijsslot" te onderzoeken. Met zo’n slot kan een wagen enkel starten als je over een geldig rijbewijs beschikt. Vias institute is bereid een haalbaarheidsstudie hierover op te starten. "De technische mogelijkheden zijn er alleszins", aldus Willems.

De invoering van een digitaal rijbewijs zou het ook gemakkelijker moeten maken om in real-time aan te geven of iemand om medische redenen tijdelijk of permanent niet met een voertuig mag rijden. Want ook op dat vlak loopt het op dit moment soms nog mis.